Kniga-Online.club
» » » » Гавриил Троепольский - Белы Бiм Чорнае вуха (на белорусском языке)

Гавриил Троепольский - Белы Бiм Чорнае вуха (на белорусском языке)

Читать бесплатно Гавриил Троепольский - Белы Бiм Чорнае вуха (на белорусском языке). Жанр: Русская классическая проза издательство неизвестно, год 2004. Так же читаем полные версии (весь текст) онлайн без регистрации и SMS на сайте kniga-online.club или прочесть краткое содержание, предисловие (аннотацию), описание и ознакомиться с отзывами (комментариями) о произведении.
Перейти на страницу:

Дрэвы толькi-толькi пачалi распранацца, i лiсце падала, пагойдвалася ў паветры, нячутна i павольна. Было халаднавата i лёгка, а таму i весела. Пах восеньскага лесу - незвычайны, непаўторны, моцны i чысты такi, што за дзесяткi метраў Бiм чуў, дзе гаспадар. Лясную мыш ён "прыхапiў" здалёку, але не пайшоў за ёю (яна вядомая драбяза), а вось нешта жывое так шыбанула ў нос, што Бiм прыпынiўся. А як падышоў, забрахаў на калючы мячык.

Iван Iванавiч устаў з пянька i падышоў да Бiма.

- Нельга, Бiм! Нельга, дурненькi! Вожык гэта. Назад! - i павёў Бiма за сабою.

Выходзiць, вожык - добры звярок, а чапаць яго нельга...

Цяпер Iван Iванавiч зноў сеў на пянёк, загадаў Бiму таксама сядзець, а сам зняў шапку, паклаў яе побач на зямлю i глядзеў на лiсце. I слухаў лясную цiшыню. I, вядома ж, усмiхаўся! Ён быў цяпер як i заўсёды перад паляваннем.

Бiм таксама слухаў.

Прыляцела сарока, патрашчала нахабна i паляцела. Пераскокваючы з галiнкi на галiнку, наблiзiлася сойка, пакрычала з кашэчым надрывам i таксама паскакала прэч, па галiнках. А вось i каралёк-матылёк-малютка, гэты зусiм-зусiм побач: "Свiць, свiць! Свiць, свiць!" Ну што ты яму зробiш? Сам з жучка, а i ён табе: "Свiсць, свiсць!" Быццам вiтаецца.

А ўсё астатняе - цiшыня.

I вось гаспадар устаў, дастаў з футарала стрэльбу, заклаў у ствалы набоi. Бiм затрымцеў ад хвалявання. Iван Iванавiч ласкава пакудлацiў яму загрывак, i Бiм яшчэ больш захваляваўся.

- Ну, хлопчык, шукай!

Бiм пайшоў! Малым чаўнаком пайшоў, лавiруючы мiж дрэў, прысеўшы, прыгнуўшыся, напружыўшыся i амаль нячутна. Iван Iванавiч пакрысе рушыў услед, любуючыся на работу сябра. Цяпер лес з усёю прыгажосцю астаўся на другiм плане: галоўнае - Бiм, зграбны, азартны, лёгкi на нагу. Зрэдку Iван Iванавiч клiкаў яго да сябе, загадваў ляжаць, каб даць супакоiцца, прызвычаiцца. А скора Бiм пайшоў ужо роўна, па-гаспадарску. Вялiкае майстэрства - работа сетэра! Вось iдзе ён лёгкiм галопам, падняўшы галаву, яму не трэба апускаць яе i шукаць панiзе, ён чуе пах зверху, i шаўкавiстая шэрсць аблягае яго быццам вытачаную шыю; таму такi i прыгожы ён, што нясе галаву высока, з гонарам, упэўненасцю i азартам.

Гэтыя часiны Iвану Iванавiчу былi часiнамi забыцця. Ён забываўся пра вайну, забываўся пра нягоды мiнулага жыцця i пра сваю адзiноту. Нават сын Коля, яго роднае дзiця, якога забрала бязлiтасная вайна, быццам быў побач, быццам ён, бацька, прыносiў радасць яму, нават мёртваму. Ён жа таксама быў паляўнiчы! Мёртвыя не выходзяць з жыцця тых, хто любiў iх, мёртвыя толькi не старэюць, застаюцца ў сэрцах жывых навек маладымi. Так i ў Iвана Iванавiча: рана зацягнулася шрамам на душы, але неадступна балiць. На паляваннi ж усякi боль душы робiцца хоць крышку слабейшы, лягчэйшы. Шчасце таму, хто нарадзiўся паляўнiчым!

I вось Бiм пайшоў павальней, звузiў чаўнок, прыпынiўся на секунду i пайшоў цiха, крадком. Нешта кашачае было цяпер ва ўсiх яго рухах, мяккiх, асцярожных, плаўных. Цяпер ён ужо выцягнуў галаву на ўзроўнi з тулавам. Кожнаю часцiнкаю цела, i нават выцягнутым хвастом, апераным доўгаю шэрсцю, ён быў засяроджаны на струменi паху. Крок... I паднiмаецца толькi адна лапа. Крок - i другая лапа гэтак жа на долю секунды застыне ў паветры i нячутна апускаецца. Нарэшце пярэдняя правая, як амаль i заўсёды, застыла, не дакранулася да зямлi.

Ззаду, узяўшы напагатове стрэльбу, цiха падышоў Iван Iванавiч. Цяпер дзве статуi: чалавек i сабака.

Лес маўчыць. Толькi ледзь-ледзь хвалюецца залатое лiсце бяроз, купаецца ў сонечным бляску. Зацiхлi маладыя дубкi побач з велiчным асiлкам дубам, бацькам i прародзiчам. Бязгучна трапяталiся на асiне срабрыста-шэранькiя лiсцiкi.

А на апалым жоўтым лiсцi стаяў сабака - адно з лепшых тварэнняў прыроды i чалавечага цярпення. Не варухнецца нi адзiн мускул! У такiя хвiлiны Бiм здаецца паўмёртвым, быццам у трансе ад захаплення i азарту. Вось што такое класiчная стойка ў жоўтым лесе.

- Наперад, хлопчык...

Бiм падняў слонку на крыло.

Стрэл!

Лес здрыгануўся, адгукнуўся незадаволеным, пакрыўджаным рэхам. Здалося, што бярозка, якая зайшла да мяжы дубняку i асiннiку, спалохалася, здрыганулася. Дубы вухнулi, як вiцязi. Асiна, што побач, паспешна пасыпала лiсце.

Слонка ўпала, як камячок. Бiм падаў яе як належыць. Але гаспадар, пагладзiўшы Бiма i падзякаваўшы за прыгожую работу, патрымаў птушку на далонi, паглядзеў на яе i задумёна сказаў:

- Эх, не трэба было б...

Бiм не зразумеў, паглядзеў у твар Iвану Iванавiчу, а той гаварыў:

- Толькi з-за цябе, Бiм, толькi з-за цябе, дурненькi. А так - не варта.

I зноў Бiм не зразумеў - не дазволена яму такое зразумець. Але ўсё паляванне гаспадар "пудлаваў", быццам сляпы. Зусiм засердаваў сабака, калi гаспадар у адну слонку зусiм не стрэлiў. Затое апошнюю зрэзаў чыста.

Дадому яны вярталiся ўжо прыцемкамi, абодва стомленыя i абодва добрыя, ласкавыя адзiн да аднаго. Бiм, напрыклад, не захацеў начаваць на сваiм лежаку, а прыцягнуў з яго падсцiлку да ложка Iвана Iванавiча i ўклаўся побач з iм, на падлозе. Гэта было неспраста: яго нельга было прагнаць на месца, таму што "месца" ён прынёс з сабою. Iван Iванавiч пакратаў яго за вуха, пагладзiў па хiбу. Сяброўства, здавалася, будзе навек.

Тае ночы Iван Iванавiч чамусьцi цiхенька стагнаў, уставаў, каўтаў таблеткi i зноў лажыўся. Бiм спачатку насцярожана прыслухоўваўся, прыглядаўся да сябра, потым устаў i лiзнуў працягнутую з ложка руку.

- Асколак... Асколак, Бiмка... паўзе. Дрэнна, хлопчык, - сказаў Iван Iванавiч i трымаў руку ля сэрца.

Слова "дрэнна" Бiм ведаў выдатна i ўжо даўно. I вось ужо некалькi разоў ён чуў слова "асколак", ён не разумеў яго, але сабачым нутром здагадваўся, што яно трывожнае, нядобрае слова, жудаснае.

Але ўсё абышлося добра: ранiцаю, пасля праходкi, Iван Iванавiч сеў за стол, як i заўсёды, паклаў перад сабою белы аркуш i зашаптаў па iм палачкаю.

ЗАПIСКI ГАСПАДАРА

Учора быў шчаслiвы дзень. Усё як мае быць: восень, сонца, жоўты лес, артыстычная работа Бiма. Чаго ж яшчэ?

У аўтобусе Бiм, быць не можа iнакш, заўважыў, як я ўздыхнуў, i, вiдавочна, не зразумеў пра ўсё. Адкуль дадумацца сабаку, што я магу даць хабар шафёру. Сабаку начхаць на гэта. А мне? Якая там рознiца - даў рубель я за "малое", цi дваццаць за "большае", цi тысячу за "вялiкае"? А ўсё роўна брыдка. Быццам прадаеш сумленне па кавалачках. Вядома ж, Бiм стаiць непараўнальна нiжэй за чалавека, таму i нiколi не здагадваецца пра гэта.

Не зразумець гэтага Бiму, што сумленне i паперкi гэтыя, як нiтка з iголкаю. Але што я за дзiвак! Цi можна ж хацець ад сабакi больш, чым ён можа: ачалавечыць сабаку нельга.

I яшчэ: мне шкада стала забiваць дзiчыну. Гэта, бадай, старасць. Так добра было вакол, i раптам мёртвая птушка... Я не вегетарыянец i не ханжа, якi расказвае пра мукi забiтае жывёлiны i ўмiнае за абедзве мяса, але да апошнiх дзён раблю сам сабе наказ: адну-дзве слонкi за паляванне, не болей. Каб нiводнае - яшчэ лепей бы, але Бiм зачахне як паляўнiчы сабака, а я мушу буду купляць птушку, якую мне застрэлiць хтосьцi. Не ўжо, збаўце мяне ад гэтага... А да каго я гавару, уласна? Мусiць, самому сабе: раздвоiўся за доўгую адзiноту, i гэта непазбежна. Спрадвеку ад гэтага ратаваў сабака.

Чаму ж такi асадак пасля ўчарашняга дня? Цi толькi пасля ўчарашняга? Цi не прамаргаў я нейкую думку? Такiм чынам, учарашнi дзень: iмкненне да шчасця - i жоўты рубель; жоўты лес - i забiтая птушка. Гэта што? Цi не здрада сумленню?

Стой! Вось тая думка, што ўчора выслiзнула: не здрада, а дакор сумлення i боль за ўсiх, хто забiвае абы забiваць, што ў чалавеку нестае чалавечнасцi. З мiнулага, з успамiнаў пра мiнулае прыходзiць i расце ўва мне жаль да птушак i жывёлiн.

Я ўспамiнаю.

Была дырэктыва кiраўнiцтва Таварыства паляўнiчых, каб знiшчаць сарок за iх шкоднасць, i гэта грунтавалася, нiбыта, на назiраннях бiёлагаў. I ўсе паляўнiчыя бiлi сарок са спакойным сэрцам. Была такая ўстаноўка i пра каршуковых. Iх таксама забiвалi. I пра воўка. Гэтага выбiлi амаль падчыстую. За воўка давалi прэмiю (трыста рублёў) у старых грашах, а за лапкi сарокi цi коршака, якiя паказвалi ў паляўнiчым таварыстве, - цi то пяць капеек, цi то пяцьдзесят - не памятаецца.

Але тут, у новай устаноўцы, коршакi i сарокi аб'яўлены карыснымi, не ворагамi птушак: знiшчаць iх забаронена. Найстражэйшы загад знiшчаць замянiўся на стражэйшы наказ забароны.

Цяпер засталася адна толькi птушка, якую законам дазваляецца знiшчаць, якая па-за законам, - сiвая варона. Яна быццам разбурае птушыныя гнёзды (за гэта безапеляцыйна вiнавацiлi i сароку). Затое няма вiнаватага за атручаных ядахiмiкатамi птушак у стэпавых i лесастэпавых раёнах. Ратуючы лес i поле, мы нiшчылi птушак, а знiшчаючы iх... глумiлi лясы. Няўжо аказалася вiнаватаю сiвая варона, спрадвечны санiтар i спадарожнiк чалавечага грамадства?

Спiхай усё на сiвую варону! - самае пэўнае, элементарнае апраўданне тым, хто вiнаваты за смерць птушак.

Доўгiя эксперыменты са смерцю - жахлiва. Паўстаюць ужо супроць гэтага справядлiвыя вучоныя-бiёлагi i паляўнiчыя, ужо барацьба за ахову лесу i птушак iдзе ў мiжнародным маштабе.

Цi падняў я ў свой час голас супроць эксперыментаў са смерцю? Не. I гэта дакор i майму сумленню. Як блекла i немачна прагучаў бы мой голас зараз, каб сказаў я, адумаўшыся, такое:

Перейти на страницу:

Гавриил Троепольский читать все книги автора по порядку

Гавриил Троепольский - все книги автора в одном месте читать по порядку полные версии на сайте онлайн библиотеки kniga-online.club.


Белы Бiм Чорнае вуха (на белорусском языке) отзывы

Отзывы читателей о книге Белы Бiм Чорнае вуха (на белорусском языке), автор: Гавриил Троепольский. Читайте комментарии и мнения людей о произведении.


Уважаемые читатели и просто посетители нашей библиотеки! Просим Вас придерживаться определенных правил при комментировании литературных произведений.

  • 1. Просьба отказаться от дискриминационных высказываний. Мы защищаем право наших читателей свободно выражать свою точку зрения. Вместе с тем мы не терпим агрессии. На сайте запрещено оставлять комментарий, который содержит унизительные высказывания или призывы к насилию по отношению к отдельным лицам или группам людей на основании их расы, этнического происхождения, вероисповедания, недееспособности, пола, возраста, статуса ветерана, касты или сексуальной ориентации.
  • 2. Просьба отказаться от оскорблений, угроз и запугиваний.
  • 3. Просьба отказаться от нецензурной лексики.
  • 4. Просьба вести себя максимально корректно как по отношению к авторам, так и по отношению к другим читателям и их комментариям.

Надеемся на Ваше понимание и благоразумие. С уважением, администратор kniga-online.


Прокомментировать
Подтвердите что вы не робот:*
Подтвердите что вы не робот:*