Фридрих II и его интеллектуальный мир - Олег Сергеевич Воскобойников
814
«Non tam vera probatio quam quedam divinatio dici debet, que nature non consonat, a iure communi deviat, equitatis rationibus non consentit». Die Konstitutionen 1996. S. 340. Исключение, правда, делалось для наказания оскорбления величества, но именно ради устрашения, а не для судебного разбирательства (non tam iudicio quam terrori). Ученая оппозиция по отношению к «божьему суду» была почти столь же традиционной, сколь он сам: епископ Агобард Лионский смеялся над этим обычаем в то же время, когда Карл Великий в Ахенском капитулярии 809 года приказывал свято верить в его действенность. Позже капитулярий был подкреплен авторитетом Хинкмара Реймсского. В XIII веке «Саксонское зерцало», а вслед за ним «Швабское зерцало» одобряли общепринятую практику.
815
Const. III 60. S. 430–431. О постепенном замыкании рыцарского сословия и роли королевской власти в этом процессе см., например: Блок 2003. С. 313–321.
816
«…dummodo vivunt militariter». Const. III 60 S. 431. «Militaribus tamen privilegiis in omnibus supradictis et aliis causis et casibus, in quibus prerogative militum aliquid indulgetur, eos tantummodo milites uti volumus, qui honorem militaris dignitatis et onus decenter observant». Const. II 32. S. 339.
817
Const. III 23. 2.
818
Const. III 43.
819
Const. III 90.
820
Nitschke 1962. S. 28–29.
821
Данте Алигьери 1968. С. 208 (Пир, IV, III, 6). Sanguineti 1995. P. 417–437.
822
Delle Donne 1999. P. 3–20. Текст спора: р. 16–20.
823
Ibid. P. 17–18.
824
Riccardo da Venosa 1986. Versus 950–958, 961–962.
825
HD. V. 1. P. 274–275. Ср. в дантовском «Пире»: «Авторитет верховного философа, о котором идет речь (Аристотель. — О. В.), остается в полной силе. И он не противоречит авторитету императорскому; однако последний без первого опасен, первый же без последнего как бы слаб, но не сам по себе, а вследствие склонности людей к беспорядку; так что оба они в сочетании друг с другом весьма полезны и исполнены всяческой силы». Данте Алигьери 1968. С. 216 (Пир. IV, VI, 17).
826
Michel Scot 2018. P. 65 (Liber particularis. Prohemium).
827
Clm 10268. Fol. 118vA–120vA.
828
«Cum vero homo sit naturaliter nobilior creatura ceteris creaturis et superet angelos et planetas, immo est similis deo in omni; et quare est sic similis deo factori suo, habet virtutem et potestatem super omnes creaturas, et hoc non est in aliquo angelo, nec in planeta celi. Angelus enim habet certam virtutem in quibusdam similiter: sol et luna, bos, equus, herba, arbor, vermis, avis et piscis. Sed post deum solus homo ita est virtualiter creatus benignitate omnipotentis dei, quod non est virtus in herba, nec in radice, nec in arbore, nec in fructu, nec in flore, nec in lapide, nec in planeta, nec in stella, nec in aliqua alia creatura, que virtus integre non sit in homine perfecto, et quod non possit reperiri experimento et arte, et natura probari in esse. Unde quia est tam omnium capax possumus dicere, quod est factus deus, quamquam non sit. Ob hanc autem excellentiam homo dictus est microcosmus, id est minor mundus. Appellatur minor mundus pro eo quod est in substantia parvus et tamen singula que sunt in mundo maiori esse comprobantur in eo, ut satis patet sufficienter hic et supra in capitulo «Microcosmus». Et quia homo est tantus et talis, ipse omnibus creaturis et singulis dominatur, et dominando eis imperat velut deus, et eas capit multis modis et habet, sciendo quod omnia et singula sibi debito naturali serviunt sicut suo domino vel gastaldo domini maioris se». Michel Scot 2018. P. 225–226 (Liber particularis 88.7).
829
Джованни Пико делла Мирандола 1981. С. 248–265. Кассирер 2000. С. 244–259.
830
Гуревич 1984. С. 56–103. Подосинов 1999. С. 455 и сл. Топоров 1982. С. 13.
831
Св. Иоанн Дамаскин 2002. С. 211 (II, XII, 26). Немезий Эмесский 1998. С. 17 (О природе человека. I, 64).
832
d’Alverny 1976. Р. 123.
833
Pabst 2002. S. 562 ss.
834
Clm 10268. Fol. 94v.
835
Bouché-Leclerc 1899. P. 319 ss. Скорее всего она зародилась в Египте или в Ассирии. О средневековой традиции мелотезии см.: Wickersheimer 1914. P. 157–177.
836
Chantilly. Musée Condé. Les très riches Heures du duc de Berry. Fol. 14v. Bober 1948. P. 1–34.
837
Restoro d’Arezzo 1997 Р. 258–259 (II.6.4.4).
838
Платон. Тимей. 35a, 37a, 43, 41d, 43d–44a. Платоник А.Ф. Лосев, посвятивший Платону почти два тома своей «Истории античной эстетики», на удивление небольшое внимание уделяет этой проблематике: Лосев 20001. С. 736–738.
839
Еще одна глава, озаглавленная «Микрокосмос», посвященная исследованию разумной души, должна была присутствовать в сохранившейся лишь частично четвертой дистинкции, о чем Скот упоминает: Clm 10268. Fol. 88vB.
840
Michel Scot 2018. P. 226, 230–231 (Liber particularis. 88.8, 88.12).
841
Для общей ориентации см.: Ткаченко А.А., Ломакин Н.А., Буганов Р.Б., Попов И.Н. Иннокентий III // Православная энциклопедия. Электронный ресурс: http://www.pravenc.ru/text/468777.html (режим доступа свободный, 08.08.2024); Maleczek W. Innocenzo III // Dizionario biografico degli italiani. Vol. 62. Электронный ресурс: http://www.treccani.it/enciclopedia/papa-innocenzo-iii_(Dizionario-Biografico)/ (режим доступа свободный, 10.08.2024).
842
Хёйзинга 1995. С. 41–47; Jaeger 2003. P. 1182–1183.
843
Мосс 1993. С. 242–263.
844
Рихер Реймский 1997. С. 70 (История. II, 59).