Ганна Навасельцава - Русалчына песня
— Вярні мяне ў нябёсы, чарадзей, — шэпча маладзічок. — Там мае зоркі-сёстры, там мой лёс, там мае нязведаныя далечы.
— Вярніся, ясны. Свяці, падказвай шлях уначы. Забяры мае чары. Не хачу болей крыўдзіць імі свет.
Засвяціў у высокім небе месік-маладзічок, засмяяліся-заіскрыліся ягоныя вечныя сёстры. І тады паклікаў мяне ўсёвідушчы Сварог, які адвеку клапаціўся пра гэты свет.
— Ты некалі быў чалавекам. Але цяпер не адмовіцца табе, чарадзей.
Глядзіць мне ў вочы мудры Сварог, пранізліва, пранікліва. І адчуваю ягоны боль, вялікую стому і расчаранне ад белага свету. І бачу, бачу Сварогавымі вачыма.
...Красуецца мая Каліна. Пяе з русалкамі пра тое, што хоча закахацца, знайсці чалавечы лёс і пайсці разам у вялікі свет. Скончылі русалкі спаяваць і мовяць ёй:
— Раскажы, што такое каханне. Вядома нам, што цябе кахаў слынны чарадзей.
— Кахаў. І мроіў мною кожны дзень, і лавіў маё слова, і ведаў мае думкі ды жаданні. Падабаліся мне чары, што пасылаў ён у свет. Толькі. казала я заўсёды, што баюся невядомага, баюся чараў. Казала, каб больш клапаціўся ён пра мяне. Называў маё імя сонцу і месіку, лясам і азёрам, усяму вялікаму свету. І не было нічога, чаго б ён ні зрабіў для мяне. І вырашыла я застацца з ім. А як было вырашыць іначай. Толькі пакараў мяне за маю няшчырасць свет. Цэлую вечнасць была я самотнай Калінай, якая стаяла над глыбокім ярам ды шапталася з вятрамі. Я ведала, што ён вернецца, што вызваліць.
— І што ты зрабіла, калі ён прыйшоў? — пыталіся русалкі, затойваючы дыханне.
— Я стамілася чакаць. Ён не вяртаўся надта доўга. У мяне было многа часу падумаць, чаго я сапраўды хачу.
— І што ж гэта, чаго ты хочаш?
— Я хачу сама валодаць чарамі, ствараць іх і пасылаць у свет. Я хачу стаць чарадзейкай, самотныя русалкі. Гэта тое, з-за чаго я прыйшла да вас. Падаруйце мне чары, і я раскажу вам усё.
...Я памятаю ўсё гэта, калі смяюцца высокія зоркі, глядзяцца ў росныя люстэркі. Любуюцца сваёй вечнай прыгажосцю. Густа засцілаюць росы зямлю, адбіваюць іскрыстыя зорныя промні. І робіцца прыгожым свет, такім, як ты, Каліна. Сумна пазірае з нябёс веташка, гаворыць мне, што русаліцы падаравалі чары, падаравалі табе. Памагай ёй, веташка, не пакінь прыгожую чарадзейку Росіцу. Прамаўляе свет імя тваё. Адно дзівіцца, чаму гэта празрыстыя росы такія халодныя. Сцюдзёныя-сцюдзёныя.
Свеціць мне ветах, і крочу я туды, дзе блізка да цябе, магутны Зніч. Не ходзіш ты па белым свеце, не варожыш на ягоны лёс, як прарочы Сварог, але так блізка ад яго тваё валадарства. Вітаю цябе, несмяротны.
Пераходзіць мне шлях чарадзей. Цёмны. Такі ж, як і я сам. Гаворыць мне:
— Цёмныя браты не пасылаюць табе свайго прывітання. Але яны не забыліся на цябе.
— Гэта не іх думкі, а твае, мой таксама брат. Яны не давяралі табе сваіх вяшчунстваў.
— Ты не ведаеш мяне. Ды і як табе ведаць. Ты ўвесь час быў заняты тым, што прымушаў свет верыць у твае мары. Што табе да адзінокага Явара, які ўсімі быў забытым, які цэлую вечнасць мусіў чуць Калініны праклёны. Я той, каму цёмныя браты падарылі чары, магутнейшыя за твае. Цяпер жа зраблю так, каб кожную хвіліну свайго чарадзейнага жыцця ты адчуваў боль і страты. І буду цешыцца гэтым.
— Ты не напалохаеш мяне пакараннем, Явар. Толькі не ты.
— Не чакай спакою, чарадзей, не чакай літасці.
Гаворыць ён так, аж адкрываецца зямля і выходзіць нязгасны Знічаў агонь. Шырокі белы свет. Мроіцца белая гара на ростанях шляхоў. Глядзяць яснае сонейка і задумлівы маладзічок, пасылаюць мне свае нябесныя ўсмешкі. Вогненнымі коламі коцяцца па небе мае цёмныя браты, гавораць, што нічога яшчэ не скончана, што не будзе мне спакою, пакуль яны будуць кружляць над маім лёсам. І здзекуецца з мяне несмяротны Зніч:
— Няварты здраднік, чарадзей, які паўстаў супраць тых, якія даравалі яму чары. Паўстаў супраць самога сябе. Што ведаеш ты пра вечнасць, пра пакуты, большыя, чым свет, пра тую горыч, калі яны, старэйшыя за Сварога, навечна заклятыя быць прывіднымі агнёвымі коламі? Заклятыя шукаць аднаго смяротнага чарадзея. О, вечны здзек для іх, тых, каму не было мяжы. Заклятыя шукаць, шукаць і не знаходзіць.
І думаю я пра тое, чаму вы не сустрэлі мяне, цёмныя браты, на той вялікай сонцавай гары, чаму дазволілі пайсці ў свет за сваім каханнем мне, здрадніку, мне, нявартаму вялікага вашага даверу. Нявартаму літасці ад белага свету.
— Як зрабіў я такое, уладар смутку і памяці, што зніклі яны, цудоўныя і магутныя, што, самыя лепшыя, сталіся яны цёмнымі?
— І ты яшчэ пытаешся пра гэта. Запытайся ў сваіх вялікіх чалавечых пачуццяў, якія не шкадуюць іншых. Запытайся ў Каліны, запытайся ў Явара, запытайся ў іх, харошых братоў, вечных спадарожнікаў тваёй долі, якіх спляжыла тваё чарадзейнае сэрца. Я не прымаю цябе, чуеш, чарадзей. Ідзі, згубіся ў вялікім свеце.
...Я пайшоў і згубіўся ў вялікім свеце. Заблукаў у безлічы яго сцяжынак і дарог. Гневаўся магутны Сварог, шукаў мяне сваім усёвідушчым позіркам. А ты некалі быў добрым, творца лёсаў багоў і людзей. І магутным. Пасылаеш па мяне вятры і навальніцы, адно ні з чым вяртаюцца яны назад.
Пачалі русалкі перагуквацца ў гаях, гуляць у высокіх жытах. Сталі завабліваць да сябе маладых, нібы шукаючы назаўсёды страчанае. Перасталі людзі хадзіць жытнёвымі сцежкамі, доўга ўглядацца ў люстра вады, збаяліся цёмных лясоў, бо там цікавалі русаліцы неасцярожных. І толькі я адзін ведаў, ад чаго такое надарылася. Я некалі сам гэта пачаў, паабяцаўшы русалкам, што будуць яны кахаць і будуць каханымі. Ім, забытым і адзінокім, так хацелася кахання. А ты, Каліна, падаравала русалкам свае пачуцці, узяўшы іх чары. Прыгожая, як ты магла падараваць тое, чаго сама не мела. Плачуць русалкі, плачуць.
...1 тады паляцела па-над светам не толькі людская, але і чарадзейная пагалоска. Нібыта, калі цягнулі русалкі маладзічок у лясныя нетры, адкалолася ад яго дробненькая іскрыначка. Доўга хавалі яе русалкі, але неяк да іх прыйшла тая, якая хацела стаць чараўніцай. Падаравалі ёй русалкі маладзіковую іскрыначку, і стала чараўніца рассцілаць над светам празрыстыя сцюдзёныя росы. І назвалі тую чараўніцу прыгожай Росіцай, бо сапраўды была яна вельмі прыгожая. А халодная маладзіковая іскрыначка назаўсёды схавалася ў яе сэрцы. Ад таго і сэрца той чараўніцы халоднае, як іскрыстая раса на золку.
Мне ніколі не холадна ад расы. Холад — цепліць. Мне няма адзіноты. Мне няма болю. Толькі не супакоіцца мне, пакуль ляціць над светам далёкая русалчына песня: «Хочам, хочам закахацца, чарадзействы сніць ды сніць, у палях, лясах гукацца ды свет чарамі спавіць».
