Джордж Оруэлл - 1984 (на белорусском языке)

- Смiт! - закрычаў ядавiты голас з тэлегляда. - 6079, Смiт У.! Так, вы! Нiжэй нахiляцца. Вы можаце рабiць значна лепей, чым робiце цяпер. Вы не стараецеся. Нiжэй, калi ласка! Так ужо лепей, таварыш Смiт. Вольна! Паглядзiце ўсе на мяне!

Па ўсiм целе Ўiнстана раптоўна выступiў цёплы пот. Твар яго заставаўся безуважны. Нiколi не выдаваць свайго незадавальнення! Нiколi не абурацца! Варта толькi здрыгануцца воку - i ён прапаў. Ён стаяў i ўважлiва глядзеў, як трэнерка падняла рукi над галавой i - не сказаць, каб грацыёзна, але з дзiўнай дакладнасцю i спрытам - нiзка нахiлiла тулава, дастаўшы пры гэтым рукамi пальцы на нагах.

- Вось так, таварышы. Вось так я хачу каб рабiлi i вы. Паглядзiце ўважлiва яшчэ раз. Мне трыццаць дзевяць гадоў, у мяне чацвёра дзяцей. А зараз глядзiце! - яна нахiлiлася яшчэ раз. - Бачыце, мае каленi не сагнулiся. I вы таксама здолееце, калi захочаце, - дадала яна, выпростваючыся. - Кожны чалавек да сарака пяцi гадоў абавязкова павiнен даставаць да пальцаў ног. Не ўсiм нам выпала шчасце змагацца на фронце, - працягвала яна, - але мы, прынамсi, павiнны заўсёды быць у добрай форме. Падумайце пра нашых хлопцаў на Малабарскiм фронце! I пра матросаў на Плывучых Крэпасцях! Падумайце толькi пра тое, колькi iм даводзiцца зносiць. А цяпер паспрабуйце яшчэ раз. Вось так ужо лепей, таварыш, так ужо значна лепей, - дадала яна, падбадзёрваючы, калi Ўiнстан рэзкiм рухам упершыню за многiя гады здолеў, не згiнаючы каленяў, дастаць пальцы ног.

4

Ўiнстан глыбока ўздыхнуў, не зважаючы цяпер, на пачатку працоўнага дня, нават на блiзкасць тэлегляда, падсунуў да сябе мовапiс, здзьмухнуў пыл з мiкрафона i надзеў акуляры. Пасля ён разгарнуў i сашчапiў разам чатыры маленькiя скруткi паперы, што вылецелi з трубкi пнеўматычнай пошты справа ад яго стала.

У сценах кабiнета былi зроблены тры адтулiны. Справа ад мовапiса была маленькая трубка пнеўматычнай пошты для пiсьмовых паведамленняў, злева трошкi большая для газет; у бакавой сцяне, якраз пад рукой у Ўiнстана, была вялiкая выцягнутая шчылiна, закрытая драцянымi кратамi. Гэтая шчылiна замяняла сметнiк, гэткiя самыя шчылiны былi раскiданыя тысячамi цi нават дзесяткамi тысяч па ўсiм будынку, не толькi ў кожным кабiнеце, але праз кароткiя прамежкi нават у кожным калiдоры. Звалiся яны чамусьцi дзiрамi памяцi. Калi нейкi дакумент падлягаў знiшчэнню або недзе валяўся непатрэбны шматок паперы, любы службовец Мiнiстэрства аўтаматычным рухам адкiдаў краткi найблiжэйшай дзiры памяцi i кiдаў туды паперу, а далей павеў цёплага паветра нёс яе да вялiзных печаў, што былi схаваныя ў патаемных глыбiнях будынка.

Ўiнстан разгарнуў i прачытаў чатыры цыдулкi. У кожнай было кароткае паведамленне-iнструкцыя з аднаго цi двух радкоў на скарочаным жаргоне, якi ўжываўся ў Мiнiстэрстве ва ўнутраных мэтах i меў шмат паасобных слоў з навамоўя. Там было напiсана:

таймз 17.3.84 вб прамова афрыка памылзвест выправiць

таймз 19.12.83 прагноз 3 гп 4 кв 83 памылдрук праверыць новавыд

таймз 14.2.84 мiндаст шакалад памылцыт выправiць

таймз 3.12.83 справаздача вб загад дня звышплюснядобра называе нечалавекаў усё перапiсаць угору перадархiў

Ўiнстан задаволена адклаў апошняе паведамленне ўбок. Гэта было складанае i адказнае заданне, i ён вырашыў адкласцi яго на пасля. Тры астатнiя былi звычайнымi, хоць другое i патрабавала нуднага перагляду шматлiкiх лiчбаў.

Ўiнстан набраў на тэлеглядзе "Старыя нумары", замовiў "Таймз" за адпаведныя днi, i праз пару iмгненняў яны ўжо выпалi з трубкi пнеўматычнай пошты. Паведамленнi, што ён атрымаў, датычылi газетных артыкулаў i рэпартажаў, якiя з той або iншай прычыны было патрэбна выправiць цi, паводле афiцыйнай тэрмiналогii, удакладнiць. Так, напрыклад, з "Таймз" за 17 сакавiка вынiкала, што напярэдаднi Вялiкi Брат у сваёй прамове прадказаў, што на Паўднёва-iндыйскiм фронце ўсё будзе спакойна, а ў Паўночнай Афрыцы хутка пачнецца эўразiйскi наступ. У сапраўднасцi, аднак, Эўразiйскае Вышэйшае Камандаванне запланавала наступ у Паўднёвай Iндыi, а ў Афрыцы панаваў спакой. Таму трэба было напiсаць новы варыянт прамовы Вялiкага Брата, якi б прадказваў тое, што адбылося на самай справе. У другiм выпадку "Таймз" за 19 снежня змясцiла афiцыйныя прагнозы вытворчасцi розных тавараў шырокага ўжытку на чацвёрты квартал 1983 года, якi адначасна быў шостым кварталам Дзевятай Трохгодкi. Сённяшнi выпуск змяшчаў справаздачу пра фактычны ўзровень прадукцыi, з якой вынiкала, што шмат у якiх галiнах прагнозы не спраўдзiлiся. Ўiнстанава задача палягала цяпер у тым, каб выправiць старыя лiчбы i прывесцi iх у адпаведнасць з новымi. Што да трэцяй паперкi, дык тут была простая памылка, якую можна выправiць за пару хвiлiн. Яшчэ ў лютым Мiнiстэрства Дастатку выступiла з абяцаннем (у афiцыйнай мове - "катэгарычнай гарантыяй"), што ў 1984 годзе не будзе нiякiх скарачэнняў нормы на шакалад. У сапраўднасцi, як ужо ведаў Ўiнстан, у канцы гэтага тыдня норма шакаладу змяншалася з трыццацi да дваццацi грамаў. Заставалася толькi замест ранейшага абяцання падставiць папярэджанне, што, магчыма, будзе неабходна скарацiць норму на працягу красавiка.

Апрацаваўшы тры гэтыя паведамленнi, Ўiнстан прышпiлiў свае надыктаваныя на мовапiс папраўкi да адпаведных нумароў "Таймз" i паклаў iх у цылiндр пнеўматычнай пошты. Пасля ён амаль зусiм машынальна скамячыў усе свае нататкi i ўкiнуў iх у дзiру памяцi, аддаючы iх пажыральнаму полымю.

Што адбывалася ў нябачным лабiрынце, куды збягалiся ўсе трубкi пнеўматычнай пошты, ён ведаў толькi ў агульных рысах. Калi ўсе папраўкi, неабходныя для аднаго нумару "Таймз", збiралiся i крытычна параўноўвалiся адна з адной, нумар друкаваўся нанова, старыя нумары знiшчалiся, а iх месца на архiўных палiцах займалi новыя, выпраўленыя выданнi. Гэты няспынны працэс пераробкi ахоплiваў не толькi газеты, але i кнiгi, часопiсы, брашуры, плакаты, улёткi, фiльмы, магнiтазапiсы, мультфiльмы, фотаздымкi - усе вiды лiтаратуры цi дакументацыi, якiя маглi мець хоць якое палiтычнае цi iдэалагiчнае значэнне. Мiнулае асучаснiвалася штодзённа, нават штохвiлiнна. Гэткiм чынам зацвярджалася дакументальна слушнасць кожнага партыйнага выказвання. Натуральна ж, не пакiдалася нiякiх пiсьмова зафiксаваных паведамленняў i выказванняў, якiя б супярэчылi iнтарэсам бягучага моманту. Уся гiсторыя была палiмпсестам, з якога саскрэбвалi старыя пiсьмёны i пiсалi новыя, так часта, як гэта было неабходна. Пасля таго як справа была зробленая, было абсалютна немагчыма выявiць фальшаванне. Самая вялiкая секцыя аддзела дакументацыi, значна большая за тую, дзе працаваў Ўiнстан, складалася з людзей, задачай якiх было вышукваць i збiраць усе асобнiкi кнiг, газет i iншых дакументаў, што сталi несапраўднымi i падлягалi знiшчэнню. Такiм чынам, адзiн нумар "Таймз" з прычыны змены палiтычнай кан'юнктуры або нездзяйснення памылковых прагнозаў Вялiкага Брата быў ужо, магчыма, тузiн разоў перапiсаны, аднак усё яшчэ стаяў у архiве пад першапачатковай датай, i нiдзе не iснавала супярэчнага яму асобнiка. Кнiгi таксама канфiскоўвалi, хутка перапiсвалi i выдавалi зноў без найменшай спасылкi на змены ў тэксце. Нават у пiсьмовых iнструкцыях, якiя Ўiнстан атрымлiваў i, выканаўшы, заўсёды адразу знiшчаў, не ўпамiналася нi слова пра тое, што трэба было зрабiць фальшаванне: гаворка заўсёды iшла пра недагляд, памылкi цi неправераныя цытаты, якiя дзеля дакладнасцi трэба было прывесцi да ладу.