Грэм Грин - Стамбульскi экспрэс (на белорусском языке)
- Вось што я зраблю. Мы скасуем гэта пагадненне i складзем новае.
Стэйн пахiтаў галавой:
- Паслухайце, мiстэр Майет, калi ласка, гэта будзе не зусiм справядлiва ў адносiнах да мяне.
Майет вырашыў, што рабiць. Не варта трывожыць бацьку судовым працэсам. Ён пагодзiцца з гэтым дакументам пры ўмове, што Стэйн адмовiцца ад пасады дырэктара. Але яму пакуль не хацелася адкрываць свае карты. Стэйн мог занаравiцца.
- Не думайце пра гэта, мiстэр Стэйн, адкладзем рашэнне на дзянёк-другi.
- Ну добра. Але я ня ўпэўнены, цi будзе ў мяне час падумаць. Наколькi я ведаю сучасных дзяўчат, часу ў мяне не будзе. Сёння пасля полудня я сустракаю сваю пляменнiцу. Яна ехала з вамi ў адным цягнiку ад Кёльна. Гэта дачка бедалагi Пардаў, - весела сказаў Стэйн.
Майет дастаў партабак i, пакуль выбiраў i падразаў цыгару, вырашыў, што яму рабiць далей. Ён ужо пачаў ставiцца з пагардай да Стэйна. Той быў занадта гаваркi i паведамляў шмат зусiм непатрэбнага. Не дзiва, што ў яго справы прыйшлi ў заняпад. Але адначасова няясная цяга Майета да пляменнiцы Стэйна ўзмацнiлася. Даведаўшыся, што яе мацi была жыдоўка, ён раптам адчуў у ёй свайго чалавека. Яна рабiлася больш зразумелая i даступная, i ён саромеўся таго, што мiнулым вечарам паводзiў сябе з ёю так нацягнена. Пасля вяртання з Субоцiцы яны павячэралi разам у вагоне-рэстаране, i ён увесь час намагаўся паводзiць сябе як мага больш натуральна.
- О, я сустракаўся з мiс Пардаў у цягнiку. Яна зараз унiзе. Мы разам ехалi з вакзала, - павольна сказаў ён.
Надышла чарга Стэйна абдумваць свае словы. Тое, што ён паведамляў, мела тайны сэнс.
- Бедная дзяўчынка, у яе няма бацькоў. Мая жонка вырашыла, што мы павiнны запрасiць яе пажыць з намi. Я, прынамсi, яе апякун.
Яны сядзелi насупраць, памiж iмi быў стол. На стале ляжала пагадненне, падпiсанае Экманам. Яны не звярталi на яго нiякай увагi: справа, здавалася, была адкладзена да лепшых часоў, але Стэйн i Майет усведамлялi, што iх спрэчка засталася незакончаная. Кожны здагадваўся пра думкi другога, але абодва выказвалiся намёкамi.
- Ваша сястра, пэўна, была цудоўная жанчына.
- Яна вельмi падобная на нашага бацьку. Нiводзiн з iх не прызнаваўся, што меў на ўвазе прыгажосць Джанет Пардаў. Нават пра яе дзеда i бабку нагадалi раней, чым пра яе.
- Ваша сям'я з Лейпцыга? - спытаў Майет.
- З Лейпцыга. Але мой бацька перавёў нашу справу сюды.
- Вы лiчыце, што ён памылiўся?
- Ну, паслухайце, мiстэр Майет, вы ўжо пазнаёмiлiся з лiчбамi. Справы нашы iдуць няблага. Але я хачу прадаць фiрму i пайсцi на спакой, пакуль яшчэ магу атрымаць хоць якiя асалоды жыцця.
- Што вы маеце на ўвазе? Якiя асалоды? - з цiкаўнасцю спытаў Майет.
- Ну, скажам, справы мяне зусiм не цiкавяць.
- Вас не цiкавяць справы? - здзiўлена паўтарыў Майет.
- Гольф i невялiчкi дамок за горадам - вось пра што я мару.
Здзiўленне Майета мiнула, i ён iзноў заўважыў, што Стэйн расказвае занадта шмат пра сябе. Экспансiўнасць Стэйна была яму на руку, ён iзноў вярнуўся да пагаднення.
- У такiм разе навошта вам заставацца дырэктарам? Думаю, што мы маглi б пагадзiцца з вамi наконт грошай, калi б вы адмовiлiся ад пасады дырэктара.
- Мне ўсё адно, буду я дырэктарам цi не, - растлумачыў Стэйн, пыхкаючы люлькай у прамежках памiж фразамi i скоса пазiраючы на попел цыгары Майета, якi рабiўся ўсё даўжэйшы. - Але, ведаеце, дзеля захавання традыцыi мне хочацца, каб хто-небудзь з членаў маёй сям'i ўваходзiў у праўленне. - Ён доўга i шчыра хiхiкаў. - А ў мяне няма сына. Няма нават пляменнiка.
- Вам трэба натхнiць на гэта вашу пляменнiцу, - задуменна сказаў Майет.
Абодва засмяялiся, а потым спусцiлiся ўнiз. Джанет Пардаў нiдзе не было вiдно.
- Мiс Пардаў пайшла? - спытаў ён у Калебджана.
- Не, мiстэр Майет. Мiс Пардаў толькi што прайшла ў рэстаран з мiстэрам Сейвары.
- Папрасiце iх пачакаць са снеданнем хвiлiн дваццаць, i мы з мiстэрам Стэйнам далучымся да iх.
Яны крыху паспрачалiся пра тое, каму з iх першаму прайсцi ў дзверы: сяброўскiя адносiны памiж Майетам i Стэйнам хутка ўзмацнялiся.
Калi яны селi ў таксi, каб паехаць на кватэру мiсiс Экман, Стэйн пачаў размову:
- А гэты Сейвары, хто ён?
- Пiсьменнiк.
- Ён што, заляцаецца да Джэйн?
- Не, проста сябра. Яны пазнаёмiлiся ў цягнiку. - Майет паклаў рукi на каленi i сядзеў моўчкi, сур'ёзна абдумваючы пытанне пра жанiцьбу. "Яна цудоўная, далiкатная, можа быць добрай гаспадыняй, яна напалову жыдоўка", думаў ён.
- Я яе апякун, - працягваў Стэйн. - Можа, мне з iм пагаварыць.
- Ён даволi заможны.
- Так яно-то так, але ён пiсьменнiк. Мне гэта не падабаецца. Я б хацеў, каб яна выйшла замуж за чалавека, якi займае надзейнае месца ў свеце бiзнесу.
- Здаецца, iх пазнаёмiла жанчына, з якой яна жыла ў Кёльне.
- О, праўда. Яна сама зарабляе сабе на пражытак з таго часу, як памерлi яе няшчасныя бацькi, - збянтэжана сказаў Стэйн. - Я ў гэта не ўблытваўся. Гэта карысна дзяўчыне, але жонка вырашыла, што мы павiнны пазнаёмiцца з ёю блiжэй, i я запрасiў яе сюды. Падумалi, можа, мы знойдзем ёй лепшую працу i непадалёк ад нас.
Яны аб'ехалi мiнiяцюрнага палiцэйскага, якi стаяў на скрынцы i рэгуляваў дарожны рух, i паднялiся на прыгорак. Унiзе, памiж высокiм непрыкметным жылым будынкам i тэлеграфным слупам купалы Блакiтнай мячэцi плавалi ў паветры, нiбыта гронка блакiтных мыльных бурбалак.
Стэйн усё яшчэ пачуваў сябе крыху збянтэжаным.
- Гэта карысна дзяўчыне, - паўтарыў ён. - А ў апошнiя гады фiрма забiрала ўвесь мой час. Але калi з гэтай здзелкай будзе пакончана, - весела дадаў ён, - я прызначу ёй якую-небудзь рэнту.
Таксi заехала ў невялiчкi цёмны дворык, дзе стаяла адзiная урна пад смецце, але доўгая лесвiца, па якой яны паднялiся, асвятлялася вялiкiмi вокнамi, i ўвесь Стамбул быў у iх на далонi. Iм былi вiдаць сабор Святой Сафii, i Пажарная вежа, i доўгая паласа вады на захад ад Залатога Рога ў накiрунку да Эйюба.
- Выдатнае месца. Лепшай кватэры ў Канстанцiнопалi не знойдзеш, сказаў Стэйн i нацiснуў кнопку званка.
А Майет прыкiнуў, колькi яна каштуе i колькi iх фiрма выдаткоўвала на аплату гэтай кватэры.
Дзверы адчынiлiся. Стэйн назваў сваё прозвiшча пакаёўцы, i яны пайшлi па светлым, абцягнутым панелямi калiдоры, якi злавiў у пастку сонца памiж вокнамi, нiбыта нейкага рыжага звярка.
- Вы сябра сям'i?
- Так. Мы з бедалагам Экманам у апошнi час былi ў самых блiзкiх адносiнах, - сказаў Стэйн, шырока расчыняючы дзверы ў вялiкую халодную гасцёўню, дзе раяль, букет кветак i некалькi металiчных крэслаў нiбыта плавалi ў вясеннiм бледнавата-жоўтым паветры.
- Ну вось, Эма, я прывёў да вас мiстэра Карлтана Майета, ён хацеў наведаць вас.
У пакоi не было цёмных куткоў, нiдзе нельга было схавацца ад патоку мяккага шчодрага сонечнага святла, i мiсiс Экман не знайшла нiчога лепшага, як схавацца за раялем, якi распасцёрся памiж iмi, нiбыта палiраваная падлога. Яна была маленькая, сiвая i модна апранутая, але яе адзенне не пасавала да яе выгляду. Яна нагадала Майету старую пакаёўку ў iх доме, якая даношвала старую сукенку, падараваную гаспадыняй. Пад пахай у яе было нейкае шытво. Яна тонкiм галаском павiтала гасцей, не зводзячы вачэй з таго месца, дзе стаяла, нiбыта не рашаючыся выйсцi на залiтую сонечным святлом падлогу.
- Ну як, Эма, у вас ёсць якiя-небудзь звесткi пра мужа?
- Не. Яшчэ не. Не, - адказала яна i дадала з бездапаможнай усмешкай: Ён так не любiць пiсаць.
Яна прапанавала iм сесцi i пачала хаваць iголкi, нiткi, клубкi шэрсцi i абрэзкi фланелi ў вялiкi кошык пад шытво. Стэйн няўпэўнена паглядаў то на адно, то на другое металiчнае крэсла.
- Не магу зразумець, навошта бедалага Экман панакупляў усёй гэтай дрэнi, - шапнуў ён Майету.
- Вам не трэба хвалявацца, мiсiс Экман. Я перакананы, што сёння ваш муж дасць пра сябе вестку, - сказаў Майет.
Яна спынiла складваць шытво i пачала сачыць за губамi Майета.
- Праўда, Эма, як толькi бедалага Экман даведаецца, як добра мы паладзiлi з мiстэрам Майетам, ён паспяшаецца дадому.
- О, хай сабе ён нават не прыходзiць сюды, - з адчаем прашаптала мiсiс Экман з свайго кутка, аддаленага ад блiскучай падлогi. - Я б сама паехала да яго куды заўгодна. Хiба гэта дом! - усхвалявана ўсклiкнула яна, махнуўшы рукой i згубiўшы iголку i два маленькiя гузiкi.
- Так, я згодны, - заўважыў Стэйн i глыбока ўздыхнуў. - Не разумею, чаму вашаму мужу падабаецца ўся гэтая металiчная дрэнь. Па мне дык лепей купiць некалькi рэчаў з чырвонага дрэва i два крэслы, у якiх чалавек можа падрамаць.
- Але ж у майго мужа добры густ, - з адчаем сказала мiсiс Экман. Яна пазiрала з-пад моднага капялюшыка, нiбыта мышка, якая заблудзiлася ў шафе.
- Дык вось, я перакананы, вам не варта турбавацца пра мужа. Ён расхваляваўся з-за спраў - вось i ўсё. Няма нiякiх падстаў лiчыць, што ён... што з iм нешта здарылася благое, - нецярплiва ўмяшаўся Майет.
Мiсiс Экман выслiзнула з-за раяля i прайшла па пакоi, ламаючы рукi.
- Я баюся не гэтага, - сказала яна, стаўшы памiж iмi, а потым павярнулася i хутка пайшла назад у свой куток.
Майет быў здзiўлены.
- А чаго ж вы баiцеся?
