Винцесь Мудров - Зiмовыя сны (на белорусском языке)
- Прорвёмся, батяня-а!
Скончыць показку здаравiлу, аднак, не давялося. Маладзён, што сядзеў на кукiшках, пачаў раптам iкаць - кожнага разу гучней i залiвiсьцей, - i здаравiла, перапынiўшы аповед, дакорлiва прасiпеў:
- Тебе что, Лёха, по кумполу бутылкой... чтоб полегчало?
Пачуўшы такое, Лёха панурыў долу вочы й пусьцiў мiж ног цягуткую сьлiну.
Сусед па лаўцы моўчкi дапiў пiва, выцер рукавом вiльготныя вусны, пасьля чаго прымiрэнча-запытальна выдыхнуў:
- Слышь?! Лёх!
Лёха пакрыўджана перасмыкнуў плячыма, пакруцiў галавою, але, перахапiўшы хiтраваты погляд старэйшага сябра, наставiў ашклянелыя вочы на чарнявага худабзея.
- Васильевич... Ты как? Сотку возьмешь?
Васiлевiч шмыгнуў носам, увабраў голаў у плечы i праз хвiлю здушана прамармытаў:
- Базевич...
- Да х...ля нам твой Базевич, - выбухнуў тым часам здаравiла, чыркаючы запалкаю па сьцёртым карабку. - В прошлом месяце по скольку тебе закрывал? По трульнику в день? Да я за такие деньги и срать не сяду...
Худабзей роспачна ўздыхнуў, а здаравiла, выдыхнуўшы тытунёвы дым, ляпнуў таго па сьпiне:
- Да что ты сцышь.. Возьмём пару пузырей. В обед ё...нем. Базевич ни хера и не заметит.
Яшчэ хвiлiну худабзей вагаўся, але потым схамянуўся, падняўся з лавы i Лёха, сьпехам выцягнуўшы са штаноў край лiхенькай цяльняшкi, стаў кiдаць у прыпол пустыя бутэлькi.
Покуль Лёха здаваў посуд, здаравiла з худабзеям стаялi ў кустох, перакiдвалiся незласьлiвымi мацюгамi, а потым усе трое пашыбавалi па ходнiку, матляючы калашыньнем шырокiх штаноў.
Хлопцы ўжо былi далёка й постацi iхныя зьлiлiся з натоўпам, калi Яўхiм, зь дзiўным для сябе iмпэтам ускочыў з лаўкi i, ухапiўшыся за канец вяроўкi, закiнуў на сьпiну валiзу.
"Трэба ж бутэльку ўзяць... Пасядзiм зь зяцем... пагамонiм..." - гнаны такiмi думкамi, Яўхiм пашыбаваў па сьнежнай хлюпоце i за сьпiнаю ягонай надрыўна i адчайна булькацела замоўленая вада.
Задыханы, ён выбег на сьлiзкую маставую, спынiўся, каб прапусьцiць трамвай i нечакана абодва трамвайных вагоны з чырвоных зрабiлiся шэрымi й дробна заскакалi ўваччу. На шчасьце, ён не павалiўся на мокры асвальт, а толькi хiтнуўся; трамвай iзноўку стаў чырвоным i на другiм баку вулiцы, сярод людзкой гурмы, мiльганулi знаёмыя постацi.
У краме, што месьцiлася на рагу двух вулiц, давалi "чарвiўку" па руб-дваццаць. Народу тут было як завязаць. Яўхiм, змагаючыся з задышкай, паўстаў у дзьвярох, агледзеў натоўп, зьбiраўся быў падацца назад, але, атрымаўшы штурхаля ў сьпiну, мусiў пераступiць парог.
Узяць "чарвiўку" было немагчыма: людзi душылiся ў чарзе, голасна лаялiся, а ў левым куце - там, дзе грувасьцiлiся скрынi i вiсеў вымпел з надпiсам "Лучшему продавцу", - дык наогул усчыналася бойка. Дыхнуўшы крамнай задухi, Яўхiм зрабiў крок назад да дзьвярэй i ў гэты момант пачуў усхваляваны голас здаравiлы:
- Вон, Бурзачила стоит... Сейчас брать будет...
- Где... не вижу! - перакрычаў гамэрню Лёха й Яўхiм, узьняўшыся на дыбачкi, угледзеў знаёмую тройцу.
У гэтае iмгненьне Лёха выцягнуў шыю, крыкнуў: - Передадите "капусту", - i зьнiк у натоўпе.
Ад задухi закружылася галава, балюча зашчымела сэрца, але Яўхiм i ня думаў выходзiць з крамы. Яму заманулася пагаманiць з хлопцамi, каб хоць на хвiлю-другую далучыцца да iхнага вясёлага й бестурботнага жыцьця. Ён пасунуўся наперад, зачапiў валiзай нейкага лысага i той, дыхнуўшы перагарам, злавесна прасiпеў:
- Куды точысьсi?
Яўхiм прыцiснуў валiзу да чэрава, прасунуўся яшчэ на мэтар ды нечакана быў адкiнуты ўбок апантана-рашучым маладзёнам. Лёха, адкiнуўшы ўбок яшчэ некага, напяў грудзiну, уплiшчыўся ў натоўп, а калi той абурана замацюкаўся, выгукнуў:
- ВэДэВэ, блядь! - i збой паволi ацiх.
...Здаравiла, расклаўшы на шырокай пяцярнi жоўтыя манэты, лiхаманкава лiчыў драбязу, няўцямна гугнявячы сабе пад нос:
- Руб-двадцать, руб-тридцать, руб-сорок...
Нейкi час Яўхiм стаяў поруч, шмыгаў носам, а потым, асьмялеўшы, няроўным голасам прамармытаў:
- Мальцы, папяроску не дадзiце?
Худабзей, не адрываючы вачэй ад сябруковай далонi, працягнуў пачак i Яўхiм доўга ў iм поркаўся, спрабуючы падхапiць папяросiну сваiмi зьнявечанымi пальцамi. Урэшце рэшт папяросы пасыпалiся на падлогу й худабзей, мацюкнуўшыся, нагнуўся, каб iх падняць.
- Фу ты, йоп... - незадаволена выдыхнуў здаравiла, зiрнуў пад ногi i, страсянуўшы галавой, узяўся лiчыць па-новай.
Яўхiм стаяў, аслупянелы, у душы праклiнаючы сваю няўклюднасьць. Хлопцы, вядома ж, ня ведалi дзе ён абмарозiў пальцы. Яму карцела распавесьцi пра лютыя карэльскiя маразы, пра адубелую "зязюлю" на дрэве i пра тое, як iх абстраляла свая батарэя.
- Мальцы, я ж на фiнскай быў... Цiмашэнку во як вас бачыў...
- Тимошенку!? Сашку!? Он же на зоне! - блiснуў вачыма худабзей, а здаравiла, перапынiўшы лiк, тыцнуў таго локцем пад драбы й, пырскаючы сьлiнай, прасiпеў:
- Ты ещё тут будешь...
Кроў прылiла да твару, балюча загрукала ў скронях.
- Мальцы, ды я ж нiчога... У мяне тут зяць на заводзе робiць. Хведзька Лiхаманаў. Можа ведаеце?
- Руб-двадца-ать... руб-тридца-ать, - прасьпяваў, расьцягваючы зыкi, здаравiла, але, забыўшы, вiдаць, апошнюю лiчбу, сьцiснуў кулакi й малiтоўна заенчыў:
- Ну что его - вырубить н-нах-х...?
- Капусту давайте, йоп... - гукнулi з натоўпу, здаравiла расчаперыў пальцы, зьбiраючыся лiчыць тую "капусту", але ў гэты момант хтосьцi стукнуў яму па локцю i капейкi з гучным звонам сыпанулi на падлогу.
- Мальцы... ды я ж нiчога... - ужо зусiм зацкавана пралепятаў Яўхiм i здаравiла, утаропiўшы на яго свае налiтыя крывёю вочы, страшным голасам прастагнаў:
- Уйди н-нах-х..., казлина старая...
Уваччу iзноў пацямнела. Выпусьцiўшы з рук валiзу i невiдушча матлянуўшы рукамi, Яўхiм рушыў да дзьвярэй, ступiў на парог i, губляючы прытомнасьць, налёг сьпiнаю на дзьвярны вушак. Хвiлiну ён стаяў так, а потым стаў саслiзгваць па вушаку, апускаючыся долу, аж пакуль не знайшоў сабе прытулак на асьлiзла-халодных прыступках. А яшчэ праз хвiлю да яго падышоў малады мiлiцыянт i, схапiўшы за руку, уладна запытаўся:
- Что... нажрался?
Яўхiм разьмежыў павекi i ўбачыў зьнявечаны твар палкоўнiка Хамiцкага. Цi то ваўкi, цi то лiсы адгрызьлi палкоўнiку нос, ад'елi верхнюю губу i палкоўнiк, здавалася, пасьмiхаўся яму - адтуль, з таго сьвету, - выставiўшы свае пракураныя жоўтыя зубы.
Ён правёў рукавом па заiнелых пятлiцах, i, замест трох палкоўнiцкiх "шпалаў" у вачох паўсталi чатыры рубiнавыя ромбы. Страшная здагадка працяла сьвядомасьць. Ён усiм целам падаўся назад i ў гэты ж мiг адчуў нечы жалезны спохват. Нехта ўшчаперыўся ў руку вышэй локця i Яўхiм, з жахам зiрнуўшы на сувора-бязьлiтасны, колеру пажоўклага газэтнага фотаздымка твар, бязгучна прашаптаў:
- Таварыш камандарм... Сямён Канстантынавiч... пусьцiце!
Але клюшня з двума ад'едзенымi пальцамi яшчэ ямчэй ушчаперылася ў руку, навец пасьмiхнуўся чорнымi вуснамi й душа Яўхiмава, ратуючыся ад той усьмешкi i ад тых жалезных шчымётаў, вылецела, як i сорак гадоў таму з грудзiны i ўзьнялася ў паветра. Хвiлiну душа вiсела па-над ганкам, потым пакружляла разам са сьняжынкамi па навакольлi i, даўшы разьвiтальнага кругаля вакол ускудлачанай галавы здаравiлы, якi выйшаў з крамы i ляпаў далоньмi па сьцёгнах, шукаючы запалак, паляцела ў шэрае прадоньне - туды, дзе нараджаўся i адкуль падаў долу цёплы беларускi сьнег.
1996 г.
