Винцесь Мудров - Ведзьма (на белорусском языке)

Мудров Винцесь

Ведзьма (на белорусском языке)

Вiнцэсь Мудроў

Ведзьма

Пасьля залевы сонца палiла па-чорнаму, i ў зале разнасьцежылi вокны. Пахi цёплага асфальту, прывялай травы, таполевай лiстоты завiсьлi ў паветры, перамяшалiся з пахамi парфумы, жаночага поту, вiннага перагару, i дыхаць стала зусiм цяжка.

- Ну, хто наступны? - млявым голасам запытаўся Першы, адною рукою перабiраючы паперы, а другою паслабляючы вузел гальштука.

Паслабiўшы вузел так, што сталi бачныя сiвыя валасы на грудзiне, Першы зiрнуў з-пад iлба ў канец залi й запытальна выдыхнуў:

- Таварыш Мурленя?

Усе разам ацiхлi, гудлiвы чмель, якi ўляцеў быў у расчыненае вакно, плюхнуўся на штору, i запанавалая цiша надала моманту элемэнты злавеснай урачыстасьцi.

На мiнулым тыднi Мурленя езьдзiў у Вiцебск на нейкiя спаборнiцтвы, патрапiў там у выцьвярэзьнiк, i цяпер увесь партыйна-гаспадарчы актыў наструнена чакаў - як адаб'ецца гэтая падзея на ягоных паводзiнах. Старшыня спорткамiтэту ўскочыў на ногi, зiрнуў на Першага затуманенымi ад грамадзкiх турботаў вачыма i, ускудлацiўшы непаслухмяны вiхор, з камсамольскiм iмпэтам заварушыў магутнай скiвiцай.

"Анi ў знак... Хаця б сумеўся, сволач..." - падумаў Макар, скоса пазiраючы на Мурленеву скiвiцу. Важкая й круглявая, што той жарон, скiвiца хадзiла ўбокi, iльсьнiлася на сонцы, малола нейкую несянецiну пра спартыўныя посьпехi таварыства "Ўраджай".

"Што яму будзе, таму Мурленю... Зяць дырэктара базы... Гэта Хамiцкi патрапiў у мыцельнiк, дык усю душу небараку вытрасьлi". - Апанаваны такiмi думкамi, Макар уявiў на хвiлю - што б было, калi б у выцьвярэзьнiк убiўся не Хамiцкi, а ён сам, i па целе ягоным прабеглi халодныя мурашкi. Мурашкi беглi ад патылiцы да хвастца, i давялося нават зварухнуць азадкам, каб пераканацца, што пад iм не мурашнiк, а райкамаўскае крэсла.

Крэсла рыпнула, чмель узьняўся ў паветра, а Першы, перапынiўшы Мурленю, запытаў:

- Вы штосьцi хацелi сказаць, Макар Iванавiч?

Пытаньне прагучала зьнянацку. Макар не пасьпеў нават уцямiць - што да чаго, замармытаў штосьцi ў адказ, i па тым, як скасавурыўся Першы й як нэрвова заляпаў алоўкам па стале, можна было зразумець, што ён нечым незадаволены.

- ... За справаздачны пэрыяд падрыхтавана: значкiстаў ГПА - 48 чалавек... - абудзiўся ацiхлы было старшыня спорткамiтэту, але яго iзноў перапынiлi.

- Таварыш Мурленя, а цi не маглi б вы сказаць, як рэалiзуюцца талёны на харчаваньне, якiя атрымлiвае ваш камiтэт? - Задаўшы гэтае пытаньне, загадчыца райана Сьцефурак адкiнулася ў крэсьле, чмель зь дзiўнай для яго хуткасьцю пачаў кружыць вакол Мурленевай галавы, а аловак у руцэ Першага пакiнуў стукаць i застыў у паветры.

Iншым бы разам Макар расхваляваўся, пачаў бы сябе ўпiкаць за тое мармытаньне: трэба ж было перапынiць Мурленю, задаць якое пытаньне, але сёньня на такiя перажываньнi ён быў папросту ня здатны.

Мурленя зашамацеў паперамi, рыхтуючыся годна адказаць загадчыцы, мiмаходзь баднуў галавой, адбiваючыся ад чмяля, i жартаўлiвым голасам прамовiў:

- Цi ня выгнаць гэтую заразу?

I хаця Мурленя меў на ўвазе пракуду-чмяля, усе разам паглядзелi на Сьцефурак, i тая, гэтак жа, як i Макар, заклапочана заезьдзiла на азадку.

Актыў заварушыўся, зашаптаўся. Першы стукнуў алоўкам па графiну, а Фаiна Рыгораўна Сьцефурак, прыхапiўшы са стала тэчку з надпiсам "На подпiс", пачала махаць ёю ў паветры, выганяючы з залi абрыдлую жамяру.

Нарада доўжылася тры з паловаю гадзiны. За гэты час шафёры, што прывезьлi ў райкам старшыню калгаса "Азяркi" й дырэктара саўгаса "Азярышчанскi" выпiлi чатыры пляшкi "чарнiла", мужык загадчыцы райана, Мiкола Сьцефурак, прывёз дахаты i разгрузiў ля плота машыну крадзеных дошак, у раённай больнiцы упершыню за два гады Пяцiгодкi якасьцi - нарадзiлася двойня, Зямля крутнулася на колькi там градусаў, i выгiнасты цень на яе паверхнi прапоўз ад Далёкага Ўсходу да сiняга Байкалу.

Усё iшло сваiм, загадзя вызначаным ладам. Круцiлася Зямля i сьвяцiла сонца, нараджалiся двойнi й лёталi чмялi, кралiся дошкi й пiлося "чарнiла" й заядалася нясьпелымi ранэтамi, i сакавiтае чвяканьне ўперамежку з прыцiшанымi шафёрскiмi галасамi ўрывалася ў разнасьцежаныя вокны.

Макар сядзеў ля вакна i чуў, як адзiн з кiроўцаў, бразнуўшы дзьвёркаю "ўазiка", мацюкнуўся i, дажоўваючы яблык, прамовiў:

- Раней раз на месяц зьбiралiся, а цяпер штодня балбочуць, курвы...

Вадзiла казаў яшчэ нешта, але ягоныя словы пакрыў гаўклiвы кашаль. Старшыня "Азяркоў", Мiшка Мандрык, якi сядзеў побач, нечакана закашляўся, зашоргаў нагамi па падлозе, а паслабiўшы па прыкладу Першага квяцiсты гальштук на шыi, голасам гогалеўскага мерцьвяка прасiпеў:

- Ду-ушна!

У залi iзноў заварушылiся, загаманiлi, графiн чарговым разам дзынкнуў, а Мiшка Мандрык, выдаўшы шэптам мудрагелiстую тыраду, першымi словамi якой былi: "Выганю да д'ябла", выцер канцом гальштука потную лабацiну.

Гадзiньнiк на сьцяне паказваў палову шостай.

Пры Калупайку такiм часам жанчыны пiсалi цыдулкi, просячы адпусьцiць iх цi то ў палiклiнiку, цi то ў ясьлi па сына, цяпер жа нiхто нiчога не пiсаў, i Макар, памружаўшыся на апалыя стрэлкi гадзiньнiка, зь нейкай няўцямнай трывогай згадаў тую пару, калi ён хадзiў на райкамаўскiя iмпрэзы як на сьвята. Яму нават здалося, што гэта было бог ведае калi. Ён нават паварушыў пальцамi, рахуючы днi й тыднi, а налiчыўшы дваццаць адзiн дзень, ня даў веры сваiм падлiкам.

* * *

Ранiцою, прачнуўшыся авосьмай, ён любiў хвiлю-другую палашчыцца ў пасьцелi, любiў пазяхнуць, пацягнуцца, пачухаць жарсьцьвяныя валасы на пахвiне й толькi тады падымаўся на ногi. Раней гэтага часу Макара не маглi абудзiць нi цвырканьне вераб'ёў пад вокнамi, нi лаянка суседзяў за сьцяною, нi сонца, што мела паганую звычку лезьцi ў вочы.

Тае ранiцы ён прачнуўся а шостай.

Наўкол было цiха: суседзi яшчэ спалi, вераб'i недзе лёталi, i сонечны промень ня лез у вочы, а сьветлаю плямай ляжаў ля ног, лiючы лагодную цеплыню на аголеную лытку. I ўсё ж такi ён прачнуўся, пачухаў потную пахвiну i ўздыхнуў, прымусiўшы мiрыяды пылiнак замiтусiцца ў сонечным сьвятле, зрабiўшы яго жывым i амаль адчувальным на дотык, i ад таго раеньня ў Макара закружылася галава й сон зьляцеў з павекаў.

Ён адразу ж устаў, пайшоў, хапаючыся за сьцены, у прыбiральню, а ўбiўшыся ў цёмны катух, доўга стаяў там, абапёршыся рукой на халодны стаяк.

Такiмi хвiлямi, калi вушы поўнiлiся бадзёрым цурчэньнем i нiз жывата працiнаў лёгкi халадок, Макар мiжволi згадваў мiнулую п'янку, i затуманеная вiнным чадам, але чуйная й чэпкая на дэталi памяць яму нiколi не здраджвала, ды гэтым разам пахмельны чад выпетрыў з галавы рэшткi памяцi, i ён ня мог узгадаць: як там усё было, з кiм даехаў да горада i як наогул патрапiў дахаты. Але адна згадка - няўцямная, як сон, i няўлоўная, як водар парфумы, усё ж цьвелiла сьвядомасьць... Учора ўвечары ён танцаваў з Данутай... Макар зьмежыў павекi, намагаючыся вярнуцца ў зманлiвы сьвет учарашняга вечара, i пакiнуты без нагляду струмень стоена зашамацеў па падлозе. Не разьнiмаючы павекаў - каб не спужаць, не разьвеяць шчымлiвай згадкi, - ён паспрабаваў на слых выправiць становiшча, але ня даў рады й давялося прымружыцца, выглядаючы ўнiтаз, а потым шукаць яго спачатку левай, а потым правай нагой.

Рука ўхапiлася за фаянсавую гiру, бачок над галавой гартанна керхануў, завыў, як той воўк на пiлiпаўку, i ў гэтым шалёным, дагэтуль нечуваным выцьцi Макару выразна пачуўся ягоны ўласны голас. Нават ня голас, а роспачны крык, якi вырваўся з прапiтай глоткi i, скалануўшы каналiзацыйныя трубы, суцiх, заглушаны аднастайным шумам вады.

Звычайна людзi не пазнаюць сваiх галасоў - яны iм здаюцца чужымi, але тут ня столькi вуха, колькi сама душа Макарава пачула той лямант, i Макар ужо гатовы быў крыкнуць штосьцi самому сабе ў цёмную зеўру ўнiтаза, ды ня крыкнуў: выпусьцiў паветра i, не абабiўшы апошнiх кропляў, выйшаў з прыбiральнi.

Праз хвiлiну, падпальваючы нягнуткiмi пальцамi фаерку пад чайнiкам, ён яшчэ раз прыслухаўся да пошуму вады ў прыбiральнi й з сардэчным клёкатам у горле прамовiў:

- Дапiўся, бляха.

Чорныя мятлiкi гэтым разам ня лёталi ўваччу, галава амаль што не балела, а вось душа... душа заходзiлася ад сьвербу, трымцела ў грудзiне, варушылася ў страўнiку, а калi чайнiк закiпеў-засьвiстаў на высокай ноце, раптам схаладнела, сьцiснулася ў камяк i зашылася пад драбы.

Чайнiк сiпеў ня так як раней - адчайна, раскоцiста, i сярод гэтага раскоцiстага сьвiсту Макару выразна пачулiся нечыя галасы. Гаварылi двое мужык i баба. Ён нават разабраў словы, сказаныя мужыком, штосьцi накшталт: Адпраўлю ў Акадэмiю - i, прыкруцiўшы ручку плiты, пацёр дрыжачай рукой тое месца, куды, па ягоных меркаваньнях, забiлася ягоная ўлякнутая душа.

Насланьнё не адпускала й пазьней, калi ён чысьцiў зубы i галiўся. Электрабрытва "Харкiв" - старая, з надтрэснутым корпусам, гудзёлка, якая звычайна працавала з натугаю й ня столькi галiла, колькi дзёрла шчацiньне, зумкала, як цыркулярка, а калi Макар паднёс яе да шчакi, - нiбыта папярхнулася i немым голасам завiшчэла: - Забудзь мой нумар, жывёлiна! - Электрабрытва выпала з рук, стукнулася аб край ракавiны, завiсла на шнуры i толькi тады загула ў сваiм звычайным тэмбры.