Владимир Орлов - Сiбiрская аповесць (на белорусском языке)
Нашая секта iснавала ў глыбокiм падполлi, але не мела нiчога агульнага з аскезай. Асцярожна расшпiльваючы гузiк за гузiкам, я прыцiшана выкладваў усё ацалелае ў памяцi пасля экзамену па навуковым атэiзме - пра светлае божышча з дзiвосным iмем Ахурамазда, што вяло несупыннае змаганне з сваiм адвечным спадужнiкам, увасабленнем цёмных сiл Анхрам-Майнью. Будучы фiлолаг Вiка глядзела на "сектанта" круглымi вачыма i вiдавочна перамагала апошнiя перашкоды на шляху да ўступлення ў шэрагi зараастрыйцаў, якiх яна, мiла памыляючыся, называла зорааўстрыйцамi. Узгадваць тое i сумна, i смешна. Дзiвуючыся з сябе, я на хаду прыдумваў абрад далучэння да нашае веры, якi ў перакладзе з фарсi зваўся "палётам над вяршынямi", i ў Вiкi не ўзнiкла анiякага сумневу, што дзеля гэтага палёту сапраўды трэба скiнуць усё, што на ёй яшчэ заставалася.
Вушкi, далонi, ступачкi i астатняе, што бывае ў жанчыны, у Вiкi было маленькае, i, калi я меў патрэбу назваць яе па iменi, мне заўсёды хацелася сказаць не проста Вiка, а - маленькая Вiка.
Вялiкi й магутны Ахурамазда быў задаволены намi, пагатоў ацэнка Вiчыных iнтэлектуальных здольнасцяў, выстаўленая мною пасля "зорааўстрыйцаў", аказалася недаравальна паспешлiвай. Маленькая Вiка любiла Мiхаiла Афанасьевiча Булгакава, марыла стаць для каго-небудзь Маргарытаю i пачытвала экзiстэнцыялiстаў. Эпiзод пераходу ў зараастрызм яна пазней пракаментавала радкамi Пастарнака:
Если даже вы в это выгрались,
ваша правда. Так надо играть.
Дадам, што не ад старажылаў, а менавiта ад яе я даведаўся пра закiнуты вайсковы аэрадром на ўсход ад Ягаднага, дзе кожная залева вымывала з пяску мармурова-жаўтлявыя чалавечыя чарапы i костачкi, сярод якiх маглi апынуцца i косцi майго расстралянага ў 1933-м дзеда Максiма. Аднойчы па дарозе з кар'ера Вiка трохi палахлiва расказала пра лагер, дзе трымалi гiшпанскiх iнтэрбрыгадаўцаў - нашых, а найбольш замежных, што прыехалi пасля грамадзянскай вайны ў краiну пераможнага сацыялiзму. Кiраўнiкi лагернага падполля нiбыта зарганiзавалi ўсеагульныя ўцёкi i ўпэўнена вывелi iнтэрбрыгадаўцаў на аточаную кулямётчыкамi прасеку.
Мой найлепшы сябра Генiк сустракаўся пад таежнымi сузор'ямi з амазонкай, што мела неамазонiстае iмя - Варвара, была сiбiрачкаю шатан ведае ў якiм калене i размаўляла прыкладна так: "Ну как? Ништяк? А че стал середь дороги?" Гэта пра яе, перафразаваўшы Iгара Севяранiна, паэт М.Чарнiловiч сказаў:
Амазонка из Томска,
Амазонка из Томска,
Вы безумно прелестны,
Особенно сзади...
На ролю Варварынай супернiцы лёс прызначыў сiбiрскую татарку Амiну, што з рук у рукi перадала Генiку ў запячатаным канверце свой лiст. Варвары паблiзу не было, i Генiк бесклапотна рушыў па сцежцы на бераг Кецi, да таго кедра, дзе, як пiсала Амiна, яна калiсьцi назвала нашага былога загадчыка гаспадаркi мядзведзем, хоць з iх дваiх на невялiкага мядзведзя выдавала якраз шыракаплечая круглявая прапраўнучка чынгiсханаўскага воiна.
Праз гадзiну ўзмакрэлы i задыханы Генiк стаяў у дзвярах нашай фiнскай хацiны. Пад кедрам Амiна пачаставала яго вогненнай вадой, потым, напэўна ў адпаведнасцi са звычаямi яе старажытнага народа, праспявала пару працяжных гартанных песняў, а потым - мабыць, у працяг звычаю - без лiшнiх слоў забурыла Генiка на мох.
Калi вы мяркуеце, што хiмiцы змiрылiся з нашым адносна гарманiчным (Мiша Бугор казаў - гарманальным) суiснаваннем з амазонкамi, дык памыляецеся. Вясёлыя ленiнградкi таксама змагалiся за нашы сэрцы, карыстаючыся ў гэтай барацьбе самымi разнастайнымi сродкамi.
Штодня ў абед паводле дамовы з амазонкамi мы прыносiлi на кухню тры трохвёдзерныя вываркi вады. Трагiзм сiтуацыi палягаў у тым, што накрыўка ад вываркi згубiлася. Ад студнi да сталоўкi было з паўкiламетра, i прыкладна на палове шляху да нас прыстройвалася чародка хiмiц. Усе як на падбор сiмпатычныя, нафарбаваныя, у кароткiх шчыгульных спаднiчках i рознакаляровых майках з паскамi на тонкiх талiях, яны вiлiся вакол нас, нiбы стракатыя матылькi.
Якi-кольвек з гэтых матылькоў пачынаў амаль пяшчотна: "Студентики, а студентики, пожалейте бедных девушек". "Совсем извелись без мужской ласки", падхоплiвала другая жамярыца. Далей чулася што-небудзь накшталт: "А я бы тому бородастенькому сто раз дала. Слышь, бородастенький? Ты хоть целоваться умеешь?"
Напачатку мы неслi свой крыж у выглядзе цяжкой вываркi моўчкi, аднак валхвiцы вольнага кахання ўмомант ставалi нахабнымi i нагадвалi ўжо не матылькоў, а назойлiвых восаў. "Вы только попробуйте нас, мальчики, вас потом за уши не оттащишь", - прапаноўвалi яны, дэманструючы нам не самыя цнатлiвыя паставы, "Ану, вали отсюда, стервоза, а то вырублю на..." - страшным голасам казаў "бородастенький", ды гэта выклiкала толькi рогат.
На падыходзе да кухнi эскорт рабiўся агрэсiўным. Ленiнградкi выкрыквалi пагрозы ў бок амазонак, якiя, маўляў, за...лi беднага Вiцюню, абзывалi амазонак сучкамi i блядзямi, а нас - iмпатэнтамi. Але найгоршае маячыла наперадзе. Перад самай сталоўкаю адна з нашых спадарожнiц раптам "здагадвалася": "Слушайте, девочки, так это же они заразиться от нас боятся!", колькi яе сябровак iмгненна падляталi да нас i з вясёлым крыкам: "А вот вам сифилис!" плявалi ў ненакрытую выварку.
Пясок хутка выпiваў ваду, i мы асуджана паварочвалi назад да студнi. Дзяжурная амазонка здаганяла нас з пачкам соды i патрабавала як след вышараваць выварку, крыўдзiцелькi ж заходзiлiся воддаль смехам i абяцалi ператрахаць па чарзе спярша нас, а тады i амазонак.
Урэшце экспедыцыi па ваду пачалi ладзiцца з аховаю: двое цягнулi выварку, а чацвёра адпрэчвалi плявакаў штыкецiнамi.
Удзень мы калупалi рыдлёўкамi дол, збiвалi апалубку, завiхалiся вакол вялiзнай вуркатлiвай бетонамяшалкi i аддавалiся крозам пра вечаровыя спатканнi.
Блiзу паўночы парачкi збiралiся каля раскладзенага на галявiне за "хiмкомплексам" вогнiшча i задуменна глядзелi на агонь.
З цемры выходзiлi i ветлiва падсаджвалiся на пакладзеныя пры вогнiшчы бёрны маладыя хiмiкi з гiтарай. Яны прыладкоўвалi на чырвоным вуголлi конаўкi або iмбрыкi на чыфiр i заводзiлi песню. Гучала "Прокурор затребовал расстрела", "Как над Томском опускается туман, никогда я не прощу тебе обман...", але найдушэўней атрымлiвалася ў iх "Здравствуй, Невский, здравствуй, Кировский", бо шмат хто з нашых суседзяў таксама быў з Пiцера.
Iдылiю гiтарных перабораў, пакладзеных на мулкiя мужчынскiя плечукi дзявочых галовак i мяккага чыфiравага кайфу руйнавала шумнае з'яўленне гурмы падлеткаў. Яны груба лаялiся, як па-пiсанаму часалi на блатным арго, хвалiлiся, хто колькi разоў "отодрал" сваю "чучундру", i дэманстратыўна забаўлялiся з кнопачнымi ножыкамi, з тронкаў якiх, цьмяна паблiскваючы, выляталi вузкiя клiнкi-джалы.
Спачатку мы мелi гэтую кампанiю за малалетнiх хiмiкаў, пагатоў падлеткi ахвотна апавядалi, за што i па якiм артыкуле сядзелi, ды сапраўдныя вольныя пасяленцы пагардлiва растлумачылi нам, што гэта ўсяго толькi пасялковая шпана, занятая пошукамi сваiх жыццёвых iдэалаў.
Ленiнградкi да вогнiшча не прыходзiлi. Трэба сказаць, што, хоць яны i чаплялiся да нас каля сталоўкi, мужчынскае ўвагi iм ставала. На кожную прыпадала ў сярэднiм па трое хiмiкаў-мужчынаў. Звычайна яны i сялiлiся па формуле 3 + 1, праўда, "бугры" мелi права выбару i маглi трымаць невялiкi гарэм, цi, па-мясцоваму, "курятник". Спецкамендатура праблемамi палiгамii не займалася.
Амаль кожны дзень нашага iснавання быў адзначаны адметнай падзеяю.
То "цяжкi" падлетак Вiця, зусiм ачмурэлы ад "трох сямёрак" i любошчаў з амазонкаўскiм кiраўнiцтвам, наловiць у мех з паўтузiна здзiчэлых катоў, падыме iх уначы разам з будатрадаўскiм сцягам на недарэчна высокi флагшток, а пасля перарэжа на блоку вяроўку, i каты будуць, не зацiхаючы нi на секунду, екатаць як рэзаныя, пакуль нейкi пiцерскi хлапец за пляшку "777-га" не ўзлезе, нацёршы рукi смалою, па слiзкiм шосце i не скiне жывой радыёкропкi на дол, а чацвераногiя вязнi не разбягуцца па наваколлi - усе як адзiн цалюткiя i гатовыя да новых прыгодаў.
То двое абхазцаў, якiм заставалiся лiчаныя днi да волi i ад'езду ў Сухумi, хопяцца ў пасялковай краме за нажы i заробяць новы тэрмiн.
То прыедзе маладая жонка начальнiка нiкалаеўскага порта, што "дахiмiчваў" у Ягадным за валютныя аперацыi.
Жонку валютчыка адразу ахрысцiлi Дзекабрысткай. Мяркуючы па кансервах (ужо ад адных назваў - крабы па-японску, суп з амараў - набягаў поўны рот слiны), якiя яна разагравала каля ганка на раскладзеным памiж дзвюма цаглiнамi цяпельцы, а таксама па мяняных штодня крымпленавых сукенках, партовы дзеяч паспеў сёе-тое прыхаваць.
Увечары шчаслiвая пара пад пахмурнымi зiркамi суседзяў пад ручку выходзiла на шпацыр.
Гэта была памылка. Калi валютчыка на два днi адправiлi на далёкi аб'ект у тайгу, сем хiмiкаў у поцемках прыйшлi да Дзекабрысткi i гвалцiлi яе (па-мясцоваму гэта далiкатна называлася "рэпетыцыяй хору", а недалiкатна "сходить на хорька") да самае ранiцы, папярэдзiўшы, што калi заявiць у спецкамендатуру, праз тры днi на пасялковых кладах з'явяцца дзве новыя магiлкi - ейная i - каб не сумавала - каханага мужа. Папярэджанне паўтарылi i начальнiку порта, якога дзеля прафiлактыкi завалiлi сярод белага дня ў пыл i нязлосна, але спрактыкавана i доўга - нiбыта рабiлi не надта прыемную, аднак абавязковую работу - бiлi нагамi. На тутэйшым жаргоне апiсаная працэдура менавалася "самавучкай". Мы якраз iшлi палуднаваць i ўсё бачылi, ды засталiся гледачамi, бо ўмяшанне ў разборкi абяцала "пику в бок".
