Лонг - Пастушыная гiсторыя пра Дафнiса i Хлою (на белорусском языке)
13
I, увайшоўшы разам з Хлояй у пячору нiмфаў, ён аддаў пiльнаваць ёй свой кароткi хiтон i пастуховую торбу, а сам, стаўшы над крынiцаю, узяўся мыць сабе валасы i ўсё цела. А валасы яго былi чорныя i густыя, цела - загарэлае ад сонца: можна было падумаць, што гэта ад ценю валасоў такое смуглае. Калi Хлоя ўбачыла так яго, здаўся ёй Дафнiс прыгожым, а таму, што падаўся прыгожым упершыню, падумала яна, што прычынаю красы тут купанне. I калi яна змывала яму спiну, адчула, якое мяккае цела, так што яна не раз украдкам дакраналася да сябе, каб пераканацца, цi яе цела далiкатнейшае. А пазней яны - сонца ж было на захадзе - пагналi чароды дахаты. Хлоя ж з таго часу нiчога больш не хацела, абы толькi зноў бачыць, як Дафнiс купаецца.
Назаўтра, калi яны зноў прыйшлi на пашу, Дафнiс, седзячы, як звычайна, пад дубам, iграў на сiрынзе i заадно сачыў за козамi, якiя ляжалi i нiбы прыслухоўвалiся да яго iгры, а Хлоя, седзячы побач з iм, хоць i сачыла за чарадою авечак, але яшчэ часцей паглядала на Дафнiса; i зноў ён, калi iграў на сiрынзе, здаўся ёй прыгожым, i зноў яна палiчыла музыку за прычыну яго красы, а таму яна пасля яго ўхапiла сiрынгу, каб паспрабаваць, цi не зробiцца таксама прыгожаю. Яна ўгаварыла яго зноў скупацца, i глядзела на яго, калi ён купаўся, i, бачачы яго, дакранулася, i зноў адышла з подзiвам, а гэты подзiў быў пачаткам кахання.
Што здарылася з ёю, гэтага не ведала маладое дзяўчо, якое вырасла ў вёсцы i яшчэ нi разу не чула iмя Эрас. Смутак сцiснуў ёй сэрца, вочы няўважна блукалi, i яна часта вымаўляла: Дафнiс! Яда ёй была не ў памяцi, начамi не спала, забывалася пра сваiх авечак, яна то смяялася, то плакала; то засынала, то зрывалася са сну; твар яе то быў бледны, то раптам зноў успыхваў чырванню. Нават кароўка, якую ўджалiць авадзень, не мучыцца так. Аднаго разу, калi яна была адна, прыйшлi ёй на розум вось такiя словы:
14
"Хворая я цяпер, але што за хвароба, не ведаю: мне балiць, а няма на мне раны; сумую я, хоць нiводная з маiх авечак не прапала; я ўся палаю, хоць сяджу ў такiм цянi. Колькi разоў нi абдзiралi мяне калючкi, я не плакала; колькi пчол нi джалiлi мяне, я не адмаўлялася ад яды; але тое, што цяпер ранiць сэрца, яшчэ вастрэйшае. Дафнiс прыгожы, але ж i кветкi прыгожыя; прыгожа гучыць яго сiрынга, але прыгожа спяваюць i салаўi; ды я пра iх анi не думаю. О, калi б я была яго сiрынгаю i ўбiрала яго дыханне, цi калi б я была козачкаю i каб ён пасвiў мяне! О лiхая вада, толькi Дафнiса ты зрабiла прыгожым, а я ж дарэмна купалася. Гiну я, любыя нiмфы, i нават вы не ратуеце дзяўчыны, што вырасла пры вас. Хто ж вас вянкамi прыбiраць будзе пасля мяне? Хто бедных ягнятак кармiць будзе? Хто дагледзiць майго стракатлiвага цвыркуна, якога я з вялiкаю цяжкасцю злавiла, каб ён перад пячораю сваiм цвырканнем спяваў мне на сон; але я цяпер праз Дафнiса страцiла сон, i дарэмна стракоча мой цвыркун".
15
Так пакутавала, так казала яна, намагаючыся знайсцi назву кахання. Але Доркан, той валапас, што Дафнiса выцягнуў i казла з ямы, дзяцюк з першым пушком на барадзе, якi ведаў каханне ў слове i яве, з таго самага дня адразу закахаўся ў Хлою, i чым далей беглi днi, тым больш распалялася душа, i, на Дафнiса як на хлапчука не зважаючы, наважыўся падарункамi або сiлаю дамагчыся свайго. Спярша ён прынёс iм падарункi: яму валапасаву сiрынгу на дзевяць дудачак, якiя былi меддзю замест воску змацаваныя, а ёй - шкуру ланi, якую носяць вакханкi, - плямiстую, нiбы яе фарбамi размалявалi. З гэтага часу ён, лiчачыся за сябра, штораз меней зважаў на Дафнiса, а Хлоi штодня прыносiў цi мяккага сыру, цi вянок з кветак, цi спелы яблык; аднаго разу прынёс цялятка-сысунка, пазалочаны драўляны кубак, маладзенькiх горных птушак. А яна, недасведчаная ў хiтрыках кахання, прымаючы гасцiнцы, цешылася, а яшчэ больш з таго, што яна цяпер мела чым абдорваць Дафнiса.
I аднаго разу, бо ўжо i Дафнiс павiнен быў спазнаць мукi кахання, усчалася ў яго з Дорканам спрэчка, хто з iх прыгажэйшы, а суддзёю мела быць Хлоя, а за ўзнагароду таму, хто пераможа, было прызначана пацалаваць Хлою. Першы Доркан вось што сказаў:
16
"Я, дзяўчына, большы за Дафнiса, дый я валапас, а ён казапас; i я нагэтулькi лепшы за яго, наколькi каровы лепшыя за козы; i белы я, як малако, валасы залацiстыя, як даспелае поле перад жнiвом, i выкармiла мяне мацi, а не якая жывёла. Ён жа малы i безбароды, як жанчына, i чорны, як воўк. Ён пасе казлоў i пахне пагана, а такi бедны, што i сабакi не пракормiць. Калi яго, як кажуць, паiла сваiм малаком каза, то нiчым ён ад казляняцi i не рознiцца".
Гэтак i падобна да гэтага казаў Доркан, а пасля яго - Дафнiс: "Мяне выкармiла каза, як Дзеўса. Я пасу коз, i яны большыя, чым Дорканавы каровы; я анi не пахну ад iх, як i Пан, хоць той больш як на палавiну сам казёл. У мяне ўдосталь сыру, i хлеба, спечанага на ражне, i белага вiна, а гэта - дастатак заможных сялян. Безбароды я, але такi i Дыянiс; цёмны я, але такi i гiяцынт; Дыянiс жа пераўзыходзiць сатыраў, а гiяцынт - лiлеi. Ён жа руды, як лiс, i барадаты, як казёл, а белы, як гарадская жанчына. I калi табе давядзецца пацалаваць каго, то мяне пацалуеш у вусны, а яго - у шчэць на барадзе. I ўспомнiш тады, дзяўчына, што цябе выкармiла авечка, а ты такая прыгожая".
17
Далей Хлоя не вытрымала, а ўзрадаваўшыся гэтай пахвале i ўжо даўно маючы ахвоту пацалаваць Дафнiса, ускочыла i пацалавала яго, хоць i прастадушна i няўмела, але так, што змагла душу распалiць. Доркан, засмучаны, пайшоў, шукаючы iншай дарогi да кахання; а Дафнiс, бы яго не пацалавалi, а ўкусiлi, тут жа спахмурнеў i часта ўздрыгваў, не могучы суцiшыць сэрца, яму не цярпелася паглядзець на Хлою, а як глянуў - аблiўся румянцам. Тады ён першы раз са здзiўленнем заўважыў, што валасы яе залацiстыя i вочы ў яе вялiкiя, як у цялушкi, i твар яе сапраўды бялейшы за казiнае малако, - быццам ён толькi што вочы займеў, а ўвесь час дагэтуль быў без iх. Цяпер ён да яды ледзь дакранаўся, а пiць калi хто прымушаў, ледзь абмочваў губы. Маўклiвы зрабiўся, а раней стракатаў больш за цвыркуноў, вялы зрабiўся, а некалi быў жвавейшы за коз; ён перастаў сачыць за чарадою, кiнуў сiрынгу; яго твар быў бляднейшы, чым трава ў сухмень. Толькi перад Хлояй быў гаваркi. I калi часам заставаўся без яе, вось так размаўляў сам з сабою:
18
"Што ж гэта зрабiў са мною Хлоiн пацалунак? Губы яе мякчэйшыя за ружы i вусны саладзейшыя за мёд, пацалунак вастрэйшы, чым пчалiнае джала. Часта цалаваў я казлянят, часта - маленькiх ягнят i тое цялятка, што падарыў Доркан; але гэты пацалунак нешта новае. Дыханне мяне пакiдае, сэрца хоча выскачыць, душа замiрае, а я ўсё ж зноў бы хацеў цалаваць. Ах, благая перамога: дзiўная хвароба, iмя якой я i назваць не ўмею. Можа, Хлоя атруты паспрабавала, перш чым мяне пацалавала? А як жа тады яна не памерла? Як спяваюць салаўi, а мая сiрынга маўчыць; як скачуць казляняткi, а я нерухома сяджу; як цвiтуць кветкi, а я вянкоў не пляту! Расцвiтаюць лiлеi i гiяцынты, а Дафнiс вяне. Няўжо Доркан неўзабаве будзе выглядаць прыгажэйшым, чым я?"
19
Так пакутаваў i казаў наймiлейшы Дафнiс, першы раз спазнаючы ў слове i яве каханне.
А Доркан, валапас, закаханы ў Хлою, прыпiльнаваўшы, калi Дрыяс паблiзу саджаў атожылкi вiнаграднай лазы, падышоў з некалькiмi адборнымi сырамi i даў iх у падарунак яму як старому прыяцелю з тых часоў, калi Дрыяс яшчэ сам пасвiў; пачаўшы з гэтага, перавёў ён гаворку на жанiцьбу з Хлояй. Калi б яму аддалi яе ў жонкi, ён абяцаў як валапас шмат каштоўных дароў: пару валоў пад плуг, чатыры раi пчол, пяцьдзесят ушчэпаў яблынь, валовую шкуру на падэшвы i штогод цяля, ужо адлучанае ад каровы; так што Дрыяс, спакусiўшыся гэткiмi падарункамi, амаль згадзiўся на шлюб. Але калi разважыў, што дзяўчына вартая лепшай долi, i збаяўся, што трапiць у непапраўную бяду, калi ўсё выйдзе наверх, у шлюбе яму адмовiў, перапрасiў яго i названых дароў не прыняў.
20
Доркан, другi раз ашукаўшыся ў сваёй надзеi i намарна страцiўшы добрыя сыры, надумаўся ўзяць Хлою гвалтам, калi яна будзе адна. I падгледзеўшы, што яны на перамену гоняць на вадапой свае статкi - аднаго дня Дафнiс, другога дзяўчына, прыдумаў ён акурат пастухоўскую хiтрасць.
Ён узяў шкуру вялiкага воўка, якога некалi бык, абараняючы сваiх кароў, закалоў рагамi, захiнуўся ў яе з галавы да ног, пярэднiя лапы нацягнуў на свае рукi, заднiя - на ногi ад сцёгнаў да пят, а раскрытая пашча прыкрыла яму галаву, як шлем цяжкаўзброенага ваякi. Прыкiнуўшыся як мага найлепш дзiкiм зверам, iдзе ён да ручаiны, з якой пасля пашы пiлi козы i авечкi. У вельмi глыбокай упадзiне была ручаiна, усё месца навокал глушылася цярнiнаю, ажынаю, нiзенькiм ялаўцом i бадзякамi; лёгка мог бы там i сапраўдны воўк ляжаць у засадзе. Схаваўшыся тут, Доркан чакаў, калi надыдзе час вадапою, i меў вялiкую надзею, што ён перапалохае сваiм выглядам Хлою i яна апынецца ў ягоных руках.
21
Прамiнула няшмат часу, i Хлоя пагнала статкi да ручаiны, пакiнуўшы Дафнiса зразаць зялёныя парасткi на корм казлянятам пасля пашы. Але сабакi, якiя беглi тут жа, сцерагучы авечак i коз, i па сабачай звычцы прынюхвалiся, учулi Доркана, як ён падпаўзаў, каб напасцi на дзяўчыну, голасна загаўкалi i кiнулiся на яго, як на сапраўднага воўка; i перш чым ён з перапалоху ўскочыў на ногi, аблажылi яго i пачалi рваць шкуру. Нейкi час ён яшчэ цiха ляжаў у гушчары пад накiнутаю шкураю, баючыся адкрыцца; але калi Хлоя, перапалохаўшыся пры першым поглядзе на яго, пачала клiкаць Дафнiса на дапамогу, а сабакi, сарваўшы воўчую шкуру, упiлiся ў яго цела, ён залямантаваў i пачаў прасiць дапамогi ў дзяўчыны i Дафнiса, якi ўжо прыбег сюды. Тыя зычным воклiкам хутка супакоiлi сабак, а Доркана, у якога былi пакусаны сцёгны i плечы, павялi да ручаiны, прамылi яму раны ад сабачых зубоў i прыклалi да iх зялёнай вязавай кары, пажаваўшы яе; яны палiчылi апрананне ў шкуру за пастухоўскi жарт, i, зусiм не гневаючыся, суцешылi яго, i, правёўшы яшчэ трохi пад рукi, адпусцiлi дахаты.
