Неизвестно - Дубянецкі
Крытыкуе адносіны да кааператываў. Правільна!
Б’е па “дзяржзаказе”, які выкарыстоўваюць супраць перабудовы.
На экране час ад часу доўга трымаюць пустое крэсла М. С. Гарбачова паміж Лігачовым і Грамыкам. Не дай Бог сесці ў яго цяпер некаму іншаму! Асабліва аднаму з гэтых двух…
Апарат. Скарачаць, а не пераводзіць у іншыя канторы. Рэформа цэн. І аптовых, і рознічных. Абяцае, што насельніцтва аніколечкі не страціць ад павышэння цэн. Гэта нешта фантастычнае.
Крытэрыі і паказчыкі эканамічнага развіцця.
Пра рэвалюцыю ў свядомасці людзей. Ёсць яна!
Сярод усіх галін навук найбольш пацярпелі ад культу асобы і некампетэнтнага ўмяшання грамадскія навукі. Некаторыя дагэтуль яшчэ выступаюць супраць вяртання да ленінскай палітыкі ў сферы духоўнага жыцця.
Валюнтарызм выявіўся і ў міжнароднай палітыкі. Далі ўцягнуць сябе ў гонку узбраенняў. Патрэбна было не проста ўдасканаленне, а карэнная змена ў знешняй палітыцы.
На пэўным этапе палітычная сістэма, створаная ВКР-ай, падверглася дэфармацыям. 1/3 дарослага насельніцтва краіны была выбрана ў розныя кіруючыя органы. Выбрана і адхілена ад актыўнай ролі там!
Імкненне ўсім кіраваць – “спеленала”, скавала грамадства, яго актыўнасць. Гаварыльня пра дэмакратычныя інстытуты і іх фактычная паралізацыя.
Калі палітычная сістэма застанецца нерухомай – перабудова загіне.
(4) Забяспечыць умовы свабоднага развіцця кожнай нацыі і народнасці…
(7) Стварыць такі механізм улады, каб ён быў здольны самааднаўляцца ў залежнасці ад абставін.
Правы чалавека. Змяніць умовы і гарантыі “защищенности” кожнага чалавека, змяніць выбарчую сістэму… Нарэшце!
Палітычныя свабоды. Пра новую ролю грамадскай думкі ў краіне.
Пра свабоду сумлення… “Мы не утойваем сваіх адносін да рэлігіі, як не матэрыялістычнага ненавуковага погляду…”
Але ж…
Больш не будуць разглядацца ананімкі! Пра агульнанароднасць Савецкай дзяржавы. Адрадзіць паўнаўладдзе Саветаў! Нішто ў краіне не можа праводзіцца без іх. Павялічыць адлічэнні ў бюджэт мясцовых Саветаў, у т. л. з усімі прадпрыемствамі, незалежна ад іх падпарадкавання.
Рэкамендаваць на пасаду старшынь Саветаў, як правіла, першых сакратароў адпаведных партыйных камітэтаў. Члены выканкама і загадчыкі яго аддзелаў не могуць быць дэпутатамі гэтага Савету. Распаўсюдзіць гэта на пракурораў, суддзяў…
12 гадзін. Перапынак на 30 хвілін.
Пасля перапынку. Структура вышэйшых органаў улады патрабуе таксама істотных змен. Спасылаецца на вопыт прыленінскай практыкі, на шырокую сучасную дыскусію па гэтаму пытанню і прапановы, зробленыя ў яе ходзе. З’езд народных дэпутатаў (≈5000 тыс.). Ён, збіраючыся 1 раз у год, выбіраў бы са свайго складу Вярхоўны Савет – пастаянны орган, чалавек з 400-450.
Пра найвышэйшую фігуру ў краіне: увесці пасаду Старшыні Вярхоўнага Савета. Будзе і Старшыня Прэзідыума Вярхоўнага Савета. Камітэт канстытуцыйнага нагляду, які будзе выбірацца з’ездам народных дэпутатаў.
Ужо восенню гэтага года прыняць адпаведны закон, а вясною наступнага – пачаць на практыцы.
На экране паказалі, як сядзіць на канферэнцыі беспартыйны акадэмік Дзмітрый Ліхачоў. Толькі ўчора да яго прыставаў карэспандэнт з пытаннем: “Што вы сказалі б на Канферэнцыі, калі былі б яе дэлегатам?” Ён і сказаў, што перш за ўсё ён беспартыйны…
Пра нацыянальныя адносіны. “Саюз вытрымаў выпрабаванні часам. Нацыянальнаму пытанню будзе прысвечаны спецыяльны пленум ЦК. Але і на канферэнцыі трэба заняцца гэтым пытаннем”… Мы сведкі, якія вузлы могуць завязацца тут, – сказана пад воплескі. Узаемасувязі паміж Саюзам і рэспублікамі. Змірыцца з рухомасцю насельніцтва, кажа. Вось Казахская ССР. Тут поўны інтэрнацыянал. Але ж ніхто не скажа, што гэта не Казахская рэспубліка! Замкнуцца нацыям ў сабе – гібель усім нам.
Дазволена ўсё, што не забаронена “законам” – вось які прынцып павінен быць у нас у адносінах да правоў чалавека. Суды. Прынцып прэзумпцыі невінаватасці. Пракуратура. Міліцыя. Следчы апарат не будзе падпарадкоўвацца мясцоваму начальству МУС. Адвакатура – самакіруемая структура.
Юрыдычны ўсенавуч пачынаць са школы. Прафсаюзы. “Колькі праўды – столькі і веры”, сказана пад воплескі пра адносіны з моладдзю.
“Жаночае пытанне”. Няма іх адпаведнага прадстаўніцтва ў кіруючых органах.
Бурны рост грамадскіх арганізацый. У цэлым гэта заслугоўвае падтрымкі. Але ёсць тут і такія, што не кіруюцца мэтамі сацыялізму.
Партыя. Нават строга яе ўнутраныя праблемы сталі прадметам ўсенароднага клопату.
Чаму КПСС не змагла супрацьстаяць і культу, і застою? А таму, што сама была дэфармаваная. Але ж без КПСС задач перабудовы не вырашаюць.
Прынцып дэмакратычнага цэнтралізму быў падменены бюракратычным цэнтралізмам. Непамерна вырасла роля апарату Партыі на ўсіх узроўнях. Грамадска-палітычная атэстацыя членаў Партыі. Прыём у Партыю. Пазбавіцца ад розных разнарадак.
Выбарныя органы Партыі. Пярвічныя партарганізацыі павіны мець права выказвацца наконт кандыдатур у вышэйшыя органы Партыі.
Размежаванне функцый Партыі і дзяржавы.
Не выдаваць партдакументаў з прамымі дырэктывамі савецкім і гаспадарчым органам.
Райкамы. Гаркамы.
Часова вызвалілася і крэсла Я. Лігачова. Побач аказаліся два яны вольныя, і я заўважыў, што пад М. Гарбачовым крэсла сантыметраў на 10 вышэйшае ад усіх астатніх за гэтым сталом!
Цікава. Але ж і нармальна. Можна б было прадугледзець і больш прыкметную розніцу. Гэта ўсё-такі Гар-ба-чоў!!! Ён выпраўляе і ленінскія памылкі, хай, на жаль, пад лозунгам “вяртання да ленінскіх нормаў”. А трэба было б і на ленінскую “практыку”паглядзець без ружовых акуляраў. Ці боязна! Магчыма. Інакш Лігачовы абвінавацілі б і прыбралі б.
Пра сродкі масавай інфармацыі. Не навешваць ярлыкоў. Не распраўляцца з тым, хто пакрытыкаваў некага ў друку.
Пасля 17-ай гадзіны сустрэліся ў мяне з Зянонам Пазняком. Я яго некалькі ўжо дзён шукаю і ён мяне – таксама. Патрэбна стварыць грамадскую камісію па расследаванні сталінскіх рэпрэсій на Беларусі.
26 чэрвеня 1988 года. На кнізе Ул. Караткевіча “Старыя беларускія хронікі”: «Эдзіку Дубянецкаму – дарагому пляменніку і гісторыку-неафіту з нагоды ўвядзення ў гэты сан і з празрыстым намёкам, што ў наш бурлівы, ачышчальны час, які дыскрэдытаваў тваіх папярэднікаў, народ, пазбаўлены аўтэнтычных крыніц, вывучае гісторыю толькі з дапамогай вось такіх твораў. Не абыходзь і ты іх і, вядома, старайся хутчэй стаць сапраўдным слугою Музы Кліо –
М. Дубянецкі,
ініцыятар выдання гэтай Кнігі
Мінск, 26 чэрвеня 1988 г.»
10 ліпеня 1988 года. Галя дала пачытаць мне дзесяць сваіх твораў. Першыя экземпляры іх паклала ў белую прыстойную папку. Мабыць, рыхтуе зборнік, і гэта ўжо канчатковая яе рэдакцыя. Ніякіх паправак няма – чыставік. “Настальгія” – 16 радкоў, “Галінка” – 20, “Палёт” – 22, “З прадоння” – 9, “Яснасць” – 24, “Памылка Стваральніка” – 22, “Прамень” – 30, “Чытаю Шлях” – 12, “Снежная Мроя” – 22, “Светлае” – 32. Усяго – 229.
Сярод іх ёсць і добра знаёмыя мне. Але ж ёсць і новыя. Такіх болей.
Пачынаючы з колішняе “Даратэі”, паэтычны герой ці гераіня маладой аўтаркі ўсё імкнуцца ў далёкія галактыкі. Вось і верш “Настальгія” з гэтага “цыклу”, дзе
Нас грымота й вятры ўзнялі б
Да нябёсных сваіх сяліб,
Дзе Тытанаў багі да глыб
Вяжуць…
У вершы “Памылка Стваральніка”, праўда, гэты матыў, можа, нават раней, чым у “Даратэі” загучаў. Здаецца, некалі ён называўся “Гліна”.
Створанаму з гліны чалавеку Бог
…З дрыготка-жывога чагосьці
Напаследак прыладзіў крылы.
І грэшная гліна надумала скарыстаць свой бязважкі дадатак, але “гліна – глінаю – плясь – у гліну!”
І валочыцца недарэчы
За плячыма дарунак боскі…
Дарэчы, і Розум, што “таксама з гліны”, раіць чалавеку “астудзіць парыў нецвярозы”.
Адчуваецца, з якім болем Аўтар раіць чалавеку, што зрабіць з тым дарункам і як жыць далей:
Мо, адрэж ты яго, чалавеча,
Ды спакойна, урэшце, поўзай.
У вершы “З прадоння” таксама адчуваецца імкненне ўгару, кліч “Уладара Гары”.
Аднойчы, праўда, пашчасціла Галінай паэтычнай гераіні, гэтаму “уціснутаму ў цеснае цела пругкаму шматку бязмежжа”:
Хмары, што снег мой ад неба
Хавалі ў сівой абалонцы,
Аднойчы апалі снегам…
І атулілі сонца, —
чытаем мы ў вершы “Яснасць”.
І вось сэрца шалёна ірванулася яму насустрач. О, як хораша тут, як свабодна. Але ж чамусьці “плача, шкадуе сэрца колішняга палону”. Яно ўбачыла зусім нечаканае:
Свет мой пустэльна-шырокі,
Свет мой сляпуча-голы…
Аднойчы расталі аблокі,
Дзе сноўдалі цені анёлаў.
Сапраўды, горкае расчараванне спасцігла гераіню тады, калі яна, здавалася б, дасягнула сваёй мары.
Некалі на нашым вакне стаяў у вазоне, рос і цвіў ад сакавіка да канца года (1987) ружовы гваздзік. Недзе глыбокай восенню ён быў увесь усеяны пышнымі кветкамі. Асабліва незвычайны выгляд меў гэты небудзённы цуд на фоне вялікага цёмнага вакна – калі глядзіш на яго з асветленага пакоя. Так і здавалася, што гэты “вечны” гваздзік цягнецца “у ноч – у бязмежжа – у зоры – у людзі…”. Туды, дзе “Купалінцы бронзавай – вечнай гарэзе-падлетку – упляліся жывыя ў вянок галубы”. Гэта таксама (верш “Светлае”) той самы цыкл!
