Максим Дзевенис - Польские сказки

– Ej, to się może diabłu zapisał?

– Ale gdzie zaś – mówi mąż. A ona znowu:

– Za kawałek chleba i sera diabeł tyle nie daje (за кусок хлеба и сыра дьявол столько не даёт).

– Wiesz co (знаешь что)? – rzecze mąż (молвит муж; rzec – сказать, произнести, молвить) – pojadę ja też jutro na to miejsce (поеду я тоже завтра на то место; jechać – ехать), gdzie brat był (где брат был).

Żona dała mu wielki bochenek chleba i dwie gomółki (жена дала ему большую буханку хлеба и две головки сыра). Gdy już drewek na taczkę nałożył (когда уже дровишек на тачку наложил), ukazał się znowu ów chłopek w takim stroju (появился снова тот мужичок в таком костюме; strój – наряд, костюм), jak go brat opisał (как его брат описал), i mówi (и говорит): – Niech Bóg błogosławi na spół (пусть Господь благословит пополам).

– Za kawałek chleba i sera diabeł tyle nie daje.

– Wiesz co? – rzecze mąż – pojadę ja też jutro na to miejsce, gdzie brat był.

Żona dała mu wielki bochenek chleba i dwie gomółki. Gdy już drewek na taczkę nałożył, ukazał się znowu ów chłopek w takim stroju, jak go brat opisał, i mówi: – Niech Bóg błogosławi na spół.

Bogacz rzecze (брат молвит):

– Proszę do siebie (прошу сесть) – i dał mu połowę chleba i jedną gomółkę (и дал ему половину хлеба и один круглый сыр). Chłopek zjadł i rzekł (мужичок съел и сказал):

– Za to (за то), żeś mnie pożywił (что ты меня накормил), możesz sobie u mnie wyprosić trzy rzeczy i pewien bądź (можешь себе у меня выпросить три вещи и будь уверен), że ci się spełnią (что они тебе исполнятся); pamiętaj tylko (помни только), byś co najlepszego nie zapomniał (чтобы ты /то/, что самое лучшее не забыл).

Bogacz rzecze:

– Proszę do siebie – i dał mu połowę chleba i jedną gomółkę. Chłopek zjadł i rzekł:

– Za to, żeś mnie pożywił, możesz sobie u mnie wyprosić trzy rzeczy i pewien bądź, że ci się spełnią; pamiętaj tylko, byś co najlepszego nie zapomniał.

Bogacz nie mógł się zaraz namyśleć (богач не мог сразу подумать = придумать; namyśleć się – подумать), czego ma żądać (что он должен требовать), i rzekł (и сказал):

– Rad bym się z moją kobietą o tym rozmówić (я бы хотел с моей женой об этом поговорить; kobieta – женщина; баба, жена).

– To ci wolno (это тебе можно; ci – тебе) – odpowiedział chłopek (ответил мужичок) – nie trzeba ci tu jednak z odpowiedzią wracać (не нужно тебе, однако, сюда с ответом возвращаться), gdyż (потому что), co sobie z trzech rzeczy aż do zachodu słońca dziś zapragniesz (что ты себе из трёх вещей до заката солнца пожелаешь; aż – вплоть до; zapragnąć – пожелать), to ci się stanie (то произойдёт).

Bogacz nie mógł się zaraz namyśleć, czego ma żądać, i rzekł:

– Rad bym się z moją kobietą o tym rozmówić.

– To ci wolno – odpowiedział chłopek – nie trzeba ci tu jednak z odpowiedzią wracać, gdyż, co sobie z trzech rzeczy aż do zachodu słońca dziś zapragniesz, to ci się stanie.

Gdy bogacz do domu wrócił (когда богач вернулся домой), opowiedział żonie (рассказал жене), jaką miał rozmowę w lesie (какой имел разговор в лесу; las – лес).

– Ej, kto tam wie (эх, кто там знает), czy też to prawda (правда ли это)? Spróbujmy (попробуем): chciej (желай = пожелай), żeby nasza młoda siwa krowa (чтобы наша молодая серая корова), która sobie rogi strąciła (которая себе рога скинула; strącić – столкнуть; сбросить; скинуть; róg – рог), nowych nabyła (приобрела новые; nabyć czegoś, coś – прибрести что-л.).

Gdy bogacz do domu wrócił, opowiedział żonie, jaką miał rozmowę w lesie.

– Ej, kto tam wie, czy też to prawda? spróbujmy: chciej, żeby nasza młoda siwa krowa, która sobie rogi strąciła, nowych nabyła.

Ledwo co sobie tego życzyli (едва себе этого пожелали), przychodzi dziewka z obory i powiada im (приходит девка из коровника и говорит им), że siwuli piękne białe rogi urosły (что серой корове = у коровы красивые белые рога выросли; siwy – серый). Pobiegli do obory (побежали в коровник), a tu w samej rzeczy tak było (а тут в самом деле так было). Żona mówi znowu (жена говорит снова):

– Ale czy też to te rogi mocno siedzą (но прочно ли сидят эти рога; mocno – сильно; крепко; прочно)? – chwyci jeden (схватит один), zaczyna kręcić (начинает крутить), aż jej zaraz w ręku został (так, что даже он ей = у неё в руке сразу остался; aż – так, что даже).

Ledwo co sobie tego życzyli, przychodzi dziewka z obory i powiada im, że siwuli piękne białe rogi urosły. Pobiegli do obory, a tu w samej rzeczy tak było. Żona mówi znowu:

– Ale czy też to te rogi mocno siedzą? – chwyci jeden, zaczyna kręcić, aż jej zaraz w ręku został.

Mąż rozgniewany rzecze (муж, рассерженный = рассердившись, говорит; rozgniewać się – рассердиться):

– Ledwo urósł (только вырос; ledwo = ledwie – едва, чуть, только; urosnąć – вырасти), a jużeś go ukręciła (ты его уже скрутила; już – уже; jesteś – ты есть); żeby ci ten róg do głowy przyrósł (чтоб тебе этот рог к голове прирос; przyrosnąć – прирасти).

I zaraz się tak stało (и тотчас так произошло); wyciągają (вытаскивают), odrywają (отрывают), ale na próżno (но напрасно); cała wieś zbiegła się na to dziwo (всё село сбежалось на это диво; zbiec się – сбежаться; dziwo – чудо, диво), jednak nikt rady ani sposobu nie wiedział (однако никто ни совета, ни способа не знал). Słońce się już zniżało ku zachodowi (солнце уже склонялось к западу; zniżać się – снижаться; понижаться; склоняться /о солнце, луне и т. п./), mąż mówi smutnie (муж говорит печально):

Mąż rozgniewany rzecze:

– Ledwo urósł, a jużeś go ukręciła; żeby ci ten róg do głowy przyrósł.

I zaraz się tak stało; wyciągają, odrywają, ale na próżno; cała wieś zbiegła się na to dziwo, jednak nikt rady ani sposobu nie wiedział. Słońce się już zniżało ku zachodowi, mąż mówi smutnie:

– Dwie rzeczy się już spełniły (две вещи уже исполнились), ja tylko jeszcze jeden sposób wiem na to (я только ещё один способ знаю от этого; na – от /при указании на объект, от которого производится избавление, защита и т. п./), nim słońce zajdzie (прежде чем солнце зайдёт).

Nalegają na niego krewni żony (настойчиво требуют от него родственники жены; nalegać na kogoś – настойчиво требовать от кого-л.), aby tego sposobu użył (чтобы он этот способ применил; użyć czegoś – употребить; использовать; применить что-л.), aż on z gniewem rzekł (пока он /не/ сказал с гневом; aż – пока не):

– Niech ten róg odpadnie (пусть у тебя этот рог отпадёт).

– Dwie rzeczy się już spełniły, ja tylko jeszcze jeden sposób wiem na to, nim słońce zajdzie.

Nalegają na niego krewni żony, aby tego sposobu użył, aż on z gniewem rzekł:

– Niech ten róg odpadnie.

I zaraz się tak stało (и тотчас так произошло); lecz mąż z wielkiego żalu (но муж от великой печали; z – от /об эмоц. сост./), że z przyczyny ciekawości żony stracił skarb duży (что по причине любопытства жены потерял большое сокровище; z – по /при указании на то, в соотв. с чем что-л. происходит/), którego za jedno słowo mógł zostać panem (хозяином которого он мог стать за одно слово: «которого хозяином…»), poszedł i obwiesił się (пошёл и повесился). Żona, zobaczywszy to (жена, увидев это), poszła i z rozpaczy utopiła się w najgłębszej studni w podwórzu (пошла и от отчаяния утопилась в самом глубоком колодце во дворе).

I zaraz się tak stało; lecz mąż z wielkiego żalu, że z przyczyny ciekawości żony stracił skarb duży, którego za jedno słowo mógł zostać panem, poszedł i obwiesił się. Żona, zobaczywszy to, poszła i z rozpaczy utopiła się w najgłębszej studni w podwórzu.

8. Zły brat

(Злой брат)

W jednej małej mieścinie żyli dwaj bracia (в одном маленьком городишке жили два брата; miasto – город, mieścina – городишко; brat); starszy był majętny (старший был богатый; majętny – зажиточный, состоятельный, богатый; majątek – имение; имущество; достояние), młodszy bardzo ubogi (младший – очень бедный; ubogi – бедный, убогий; нищий). Biedak chodził do bogatego prosić często o to lub owo (бедняк ходил к богатому часто просить то одно, то другое: «это или то»; do – к; prosić o coś – просить что-л.). Gdy razu jednego (когда однажды), będąc w potrzebie (бедствуя; potrzeba – необходимость, потребность, нужда; być w potrzebie – терпеть нужду, бедствовать), przyszedł do niego (он пришёл к нему; przyjść – прийти), bogacz rzekł do żony (богатый сказал жене; rzec do kogoś – сказать кому-л.):

– Już mi też zmierzło zawsze coś dawać (опостылело мне уже всегда что-нибудь давать; zmierznąć – опротиветь, опостылеть; mi – мне); ja bym go nie zbogacił (я бы его /всё равно/ не обогатил; zbogacić = wzbogacić), a siebie bym zniszczył (а себя бы разорил; zniszczyć – уничтожить; разорить); ale wiem (но я знаю), co zrobię (что сделаю): wyżgam mu oczy (выколю ему глаза; żgać = dźgać – колоть), może sobie po żebrze chodzić (может себе /потом/ милостыню просить; żebrak – нищий; chodzić po żebrach – просить милостыню, побираться).

W jednej małej mieścinie żyli dwaj bracia; starszy był majętny, młodszy bardzo ubogi. Biedak chodził do bogatego prosić często o to lub owo. Gdy razu jednego, będąc w potrzebie, przyszedł do niego, bogacz rzekł do żony:

– Już mi też zmierzło zawsze coś dawać; ja bym go nie zbo-gacił, a siebie bym zniszczył; ale wiem, co zrobię: wyżgam mu oczy, może sobie po żebrze chodzić.

Żona nie rzekła nic na to (жена на это ничего не сказала), a on, zawoławszy brata do komory (а он, позвав брата в кладовую; zawołać – позвать; вызвать;do – в /внутрь/), kazał mu usiąść i oznajmił mu swoją wolę (велел ему сесть и объявил свою волю). Brat prosił go się bardzo (брат умолял; prosić się – настойчиво просить, умолять; bardzo – очень), aby tego nie czynił (чтобы он /этого/ не делал), ale bogacz (но богач), nie dbając na prośby (не обращая внимания на просьбы: «не заботясь на просьбы»; dbać o coś – заботиться о чём-л), żgnął go szydłem w jedno i drugie oko i tak ubogiego oślepił (ударил его шилом в один и во второй глаз и так бедного ослепил). Nieszczęśliwy brat prosił okrutnika (несчастный брат просил мучителя; okrutnik – жестокий человек, изверг; мучитель; okrutny – жестокий), by go przynajmniej pod krzyż na rozstajne drogi zaprowadził (чтобы он его хотя бы к кресту на перепутье отвёл; pod – под, к; rozstajne drogi – перепутье), skąd by mógł przechodzących o jałmużnę prosić (откуда = где он мог бы у проходящих /мимо/ милостыню просить; skąd – откуда; móc – мочь; jałmużna – милостыня, подаяние). Bogacz zaprowadził go pod szubienicę (богач отвёл его к виселице), gdzie cztery słupy z wierzchu belkami związane stały (где четыре столба сверху балками связаны = скреплены стояли; związać – связать).