Пьер Буль - Планета малпаў (на белорусском языке)
- Мы зоймемся iм пасля кангрэса, - сказала мне Зiра, - калi ты будзеш прызнаны i прыняты нашым грамадствам, як разумная iстота.
Яна мела рацыю, i я з горыччу дазволiў ёй вывесцi сябе з заасада. Па дарозе да машыны я растлумачыў Зiры, хто такi прафесар Антэль i якой рэпутацыяй карыстаўся ён на Зямлi i асаблiва сярод вучоных. Яна доўга думала i ўрэшце паабяцала вызвалiць яго з заасада. Пакуль мы дабiралiся да iнстытута, я трохi супакоiўся, але ў час вячэрняй кармёжкi я адмовiўся ад ежы, прынесенай гарыламi.
Раздзел VII
За тыдзень да кангрэса Заюс часта наведваў мяне. Ён праводзiў на мне сама недарэчныя выпрабаваннi, i яго сакратарка ледзь паспявала запаўняць свой сшытак назiраннямi i заўвагамi, якiя тычылiся маёй асобы. Я ж хiтрыў i стараўся паводзiць сябе больш прымiтыўна, у адпаведнасцi з арангутанавымi ўяўленнямi.
Нарэшце доўгачаканы кангрэс пачаўся, але першыя днi былi прысвечаны тэарэтычным дыскусiям, i па мяне прыйшлi толькi на трэцi дзень. Аднак увесь гэты час я быў у курсе спраў дзякуючы Зiры. Заюс ужо зачытаў свой даўжэзны опус, у якiм паказаў мяне як чалавека з надзiва развiтымi iнстынктамi, але зусiм без розуму. Карнэлiй задаў яму некалькi складаных пытанняў, каб дакладчык растлумачыў, як ён ацэньвае тыя цi iншыя асаблiвасцi маiх паводзiн. Гэта распалiла старыя канфлiкты, i апошняе пасяджэнне было даволi бурлiвае.
Вучоныя раздзялiлiся на два лагеры: адны даводзiлi, што ў жывёл увогуле не можа быць душы, другiя - што пропасцi памiж псiхiкаю малпаў i жывёлiн няма. Вядома, поўнай праўды не ведаў нiхто, апроч Карнэлiя i Зiры. Аднак факты, якiя прывёў, расказваючы пра мяне, Заюс, былi настолькi неверагодныя - пра што гэты дурань нават не падазраваў, - што многiя нейтральныя назiральнiкi i некаторыя знакамiтыя вучоныя былi ўражаныя i па горадзе пайшла пагалоска пра зусiм незвычайнага чалавека.
Выводзячы мяне з клеткi, Зiра шапнула мне на вуха:
Ї Народу будзе процьма, як на ўрачыстасцi, а журналiсты ўсе збяруцца. Усе ўсхваляваныя i чакаюць сенсацыi. Гэта выдатна. Будзь мужны!
Яе маральная падтрымка была мне проста неабходная. Я адчуваў, што нервы мае здаюць. Прамову сваю я перачытваў усю ноч. Я ведаў яе слова ў слова, яна павiнна была пераканаць любога асталопа, але не давала спакою страшная думка, што мне не дазволяць нават загаварыць.
Гарылы ўпiхнулi мяне ва ўсталяваную на грузавiку клетку, дзе ўжо было некалькi падвопытных людзей, якiя заслужылi гонар паўстаць перад вучонаю сходкаю менавiта праз свае асаблiвасцi. Неўзабаве мы даехалi да велiзарнага будынка, завершанага купалам. Вартаўнiкi ўвялi нас у вестыбюль каля залы пасяджэнняў. Ля сцен вестыбюля стаялi клеткi, у якiх нам прыйшлося чакаць, пакуль нас збяруцца прадэманстраваць. Раз-пораз напышлiвы гарыла ў чорным мундзiры адчыняў дзверы ў вестыбюль i выкрыкваў нумар, пасля чаго вартаўнiкi бралi названага чалавека на ланцуг i выводзiлi ў залу. Кожны раз, калi ў дзвярах з'яўляўся гэты гарыла, сэрца маё ледзь не выскоквала з грудзей. Праз прачыненыя дзверы з залы пасяджэнняў даносiлiся цьмяны гул, крыкi, iншы раз апладысменты.
Усiх прадэманстраваных падвопытных адразу ж выводзiлi з вестыбюля, i, пакуль я лiхаманкава згадваў асноўныя палажэннi сваёй прамовы, у вестыбюлi не засталося нiкога, апроч мяне i вартаўнiкоў. Напэўна, мяне пакiдалi на канец, як зорку. Нарэшце, расчынiўшы дзверы, гарыла ў чорным выкрыкнуў мой нумар. Я ўскочыў, выхапiў з лап у аслупянелага вартаўнiка ланцуг, якi ён збiраўся прышпiлiць да майго ашыйнiка, i зрабiў гэта сам. Потым у суправаджэннi двух вартаўнiкоў я цвёрдым крокам увайшоў у залу пасяджэнняў - i адразу ж спынiўся, аслеплены i разгублены.
З дня майго прыбыцця на планету Сарору я ўбачыў багата недарэчных сцэн. Мне здавалася, што я ўжо прызвычаiўся да малпаў i iх паводзiн настолькi, што мяне больш нiшто не можа здзiвiць. Аднак фантастычнасць i грандыёзнасць убачанага вiдовiшча шакiравалi мяне, i я якi ўжо раз спытаўся ў сябе, цi не бачыцца гэта мне нейкi кашмарны сон.
Я апынуўся на дне гiганцкага амфiтэатра, якi нагадаў мне лейкападобнае Дантава пекла: усе лаўкi вакол мяне i нада мною былi запоўнены малпамi. Тысячамi малпаў! Нiколi ў жыццi не бачыў я яшчэ столькi малпаў у адным месцы сама вар'яцкае ўяўленне зямнога чалавека не зможа намаляваць сабе падобнага вiдовiшча. Я быў проста раздушаны незлiчонай процьмаю малпаў.
Неверагодна кружылася галава, але я ўсё ж такi спрабаваў неяк зарыентавацца ў гэтым натоўпе. Але гарылы адразу ж выцягнулi мяне на сярэдзiну падобнай на цыркавую арэну круглай пляцоўкi з кафедраю для дакладчыка. Я павольна азiрнуўся. Рады лавак, запоўненыя малпамi, узносiлiся пад самы купал на неверагодную вышыню. На нiжнiх лаўках сядзелi сябры кангрэса, усе знакамiтыя вучоныя, усе ў паласатых штанах i цёмных рэдынготах, усе з ордэнамi на лацканах, усе сталага веку i амаль усе - арангутаны. Я заўважыў сярод iх толькi некалькi гарыл i шымпанзэ. Пашукаў вачыма Карнэлiя, але так i не знайшоў.
Ззаду ад удзельнiкаў кангрэса былi адведзены рады лавак для iх памочнiкаў i супрацоўнiкаў. На тым самым узроўнi быў i сектар прэсы, запоўнены журналiстамi i фатографамi. А вышэй, за другiм бар'ерам, сядзелi шматлiкiя гледачы. Мяркуючы па гуле, якiм сустрэлi маё з'яўленне, атмасфера ўжо была вельмi гарачая.
Я паспрабаваў знайсцi Зiру, якая павiнна была сядзець сярод асiстэнтаў. Мяне падтрымаў бы адзiн яе позiрк. Але i тут я быў расчараваны: у процьме д'ябальскiх пыс не было нiводнай знаёмай мне!
Тады я пачаў разглядаць жрацоў навукi. У адрозненне ад простых смяротных, якiя размясцiлiся на лаўках i крэслах, акадэмiкi сядзелi ў чырвоных аксамiтавых фатэлях. Усе акадэмiкi былi вельмi падобныя на Заюса. Згорбiўшыся, уцягнуўшы галовы ў плечы i сагнуўшы ў локцях доўгiя рукi, арангутаны з мудрым выглядам запiсвалi нейкiя заўвагi, а можа, проста што крэмзалi. У параўнаннi з узбуджанымi гледачамi верхнiх радоў выгляд у iх быў нейкi тупы. Мне здалося, што толькi маё з'яўленне, пра якое аб'явiлi па радыё, трохi абудзiла iх. Дальбог, памятаю, як тры арангутаны лiтаральна падскочылi i вылупiлiся на мяне, нiбыта iх вырвалi раптам са сну.
Словам, больш ужо не драмаў нiхто. Вiдаць, дэманстрацыя мяне Заюсам была гваздом праграмы: тысячы малпавых вачэй, захопленых або проста цiкаўных, працiналi мяне з усiх бакоў.
Мае вартаўнiкi ўзвялi мяне на ўзвышэнне, у цэнтры якога сядзеў прэзентабельны гарыла. Зiра сказала мне раней, што старшынстваваць на гэтым кангрэсе будзе не акадэмiк, як гэта бывала дагэтуль, а адмiнiстратар, таму што на папярэднiх кангрэсах прадстаўленыя самi сабе вучоныя заводзiлi бясконцыя дыскусii i не маглi прыйсцi нi да якога рашэння. Злева ад рэспектабельнага старшынi сядзеў яго сакратар-шымпанзэ, якi вёў пратакол пасяджэння. Справа стаяў фатэль, да якога па чарзе падыходзiлi дакладчыкi. Цяпер у яго пад не дужа багатыя апладысменты ўсеўся Заюс. Дзякуючы сiстэме мiкрафонаў i моцных пражэктараў нават гледачы сама апошнiх радоў цудоўна бачылi i чулi ўсё, што адбывалася на цэнтральнай эстрадзе.
(adsbygoogle = window.adsbygoogle || []).push({});