В Нестайко - Тарэадоры з Васюкоўкi (на белорусском языке)
Слёзы закiпалi ў маiх вачах.
- I няхай сабе! - крыкнуў я i як шалёны выскачыў з хаты.
...Я сядзеў у густым, непралазным бур'яне за клуняю i шморгаў носам. У носе свярбела i шчыпала, як пасля газiроўкi. А ў сэрцы была тая пустая халодная прорва, калi адчуваеш, што ўжо нiчога не вярнуць. Ну i няхай! Не патрэбны мне вашыя караблi i альбатросы... "Але ж ты сам гэтага хацеў?" Так, сам. Вядома, сам. Але... "Цi, можа, ты думаў, што цябе будуць упрошваць, на каленi перад табой стануць, потым пабягуць да дзеда Варавы, пераканаюць яго, што з работай на лета можна ехаць у лагер, i вы з Явам спакойненька паедзеце? Ты гэта думаў?" Не. Але...
Так, мабыць, адчувае сябе чалавек, якi iдзе за свайго сябра нават на смерць. Складанае, але высакароднае пачуццё!
I дзеля Явы - я гатовы. Вы ж проста не ведаеце, што гэта за хлопец - Ява, як мы з iм пасябравалi.
Вось я раскажу вам...
РАЗДЗЕЛ IX,
у якiм Паўлуша расказвае, як ён пасябраваў з Явам
Да чацвёртага класа я з iм не сябраваў. Ён быў "урэдны".
Так мне здавалася.
Бо ён пры ўсiх мяне ў лужыну штурхнуў, калi я ягоную шапку на вярбу закiнуў. А я быў у новенькiх штанах. Мне мама толькi ранiцай iх у раймагу купiла. I тымi новенькiмi штанамi я ў саменькую гразюку сеў. I Ганька Грабянючка так смяялася, так смяялася, што ў яе ажно булька з носа выскачыла.
Я сябраваў з Антосiкам Мацыеўскiм. Ён мяне малiнай частаваў. У iхнiм садзе было шмат малiны, а ў нашым не было. А малiна з малаком - вы ж ведаеце!
Я думаў, што буду сябраваць з Антосiкам i есцi малiну аж да старасцi. Але...
Быў сонечны цёплы вераснёвы дзень. Мы сядзелi на баштане i з прыцмокваннем хрумалi кавуны.
Вы не былi на нашым баштане? О-о! Тады вы нiчога не ведаеце. Такога гарода няма нiдзе. Точна! Канца-краю не вiдаць. I кавуноў - тысячы, мiльёны... I ўсе паласатыя. Як тыгры. Тысячы, мiльёны тыграў. Я жывых бачыў у цырку. У Кiеве. Але хiба там былi тыгры. Наш дзед Салiвон - стораж - во гэта "тыгр!" Ох i б'ецца ж! Як улупiць сваёй кашчавай лапай па нагавiцах - два днi чухаешся. Ён чамусьцi не любiў, калi мы самi бралi кавуны з баштана. Ён любiў, каб мы прасiлi. А мы не любiлi прасiць... Яны тады не такiя смачныя.
Карацей, мы сядзелi на баштане i хрумалi кавуны. Дзеда не было. I блiзка не вiдаць. Ён пайшоў у сельмаг па цыгарэты. Мы бачылi. I мы былi спакойныя. Ён там абавязкова сустрэне каго-небудзь са старых дружбакоў, дзеда Вараву напрыклад, i яны завядуць пра амерыканскiх агрэсараў цi рэваншыстаў да змяркання. Дзед Салiвон цэлымi днямi слухаў на баштане транзiстар "Атмасфера", што купiў у сельмагу, i яго проста распiрала ад розных навiн.
Дык вось, мы сядзелi i хрумалi. Ды ўжо i не хрумалi нават. Адзiн толькi таўстун Рыгорка Сала хрумаў - той мог дзень i ноч есцi. А мы ўсе сядзелi i цяжка дыхалi.
Во панаядалiся! Як кажуць, ад пуза. Далей есцi ўжо няма сiл - няма куды.
Мы сядзелi пад вялiзнаю гарою кавуноў - па iх заўтра прыедуць машыны.
I есцi няможна, i кiнуць гэты кавуновы рай сiл няма - калi яшчэ так пашчасцiць, каб дзеда не было, ды i вывезуць iх заўтра!
Паглядзеў тады Сцёпа Карафолька на гару кавуноў i кажа:
- Здаравенная ўсё ж такi! Сапраўдная табе эгiпецкая пiрамiда!
- Га? Што? Каго? - не ўцямiлi мы. Сцёпу мы не любiлi. Ён заўсёды нас падводзiў.
Бо заўсёды:
- А вось Сцёпа, бачыш...
- А чаму Сцёпа...
- А паглядзi на Сцёпу...
I - плясь! плясь! плясь!
"А каб табе, Сцёпа, чыр на носе выскачыў!" - думалася ў такiя хвiлiны.
Але дзе-калi мы прабачалi Сцёпу за тое, што, на нашу думку, ён багата чаго ведаў. Бо чытаў i ўдзень i ўначы. I быў для нас хадзячым даведнiкам.
Вось i зараз.
- А... што гэта такое - эгiпецкiя пiрамiды? - злуючы, запытаў Рыгорка Сала.
- Не ведаеш, барахольшчык? Гэта такiя грабнiцы здаравенныя ў Эгiпце. У iх эгiпецкiх цароў-фараонаў хавалi. Шмат стагоддзяў таму. Да гэтага часу стаяць, як новенькiя, i турысты з усiх краiн ездзяць паглядзець на iх.
- Ага, гэта ў пятым класе праходзяць, я ў братавым падручнiку бачыў, пацвердзiў Антосiк.
- А я па тэлевiзары ў кiначасопiсе, - сказаў Вася Дзяркач.
- Ну i што? - запытаў я. - А як жа гуляць?
- Як? Хм! - пагардлiва хмыкнуў Сцёпа. - Выберам сярод нас фараона. Ён памрэ, i мы яго пахаваем. I пiрамiду зробiм. З кавуноў.
- А што, гэта - во! - у Явы загарэлiся вочы. - Цiкава! Даём!
- Хлопцы! Ды вы што! Цьфу! - сказаў я. - На чорта нам у таго смярдзючага фараона гуляць! У мерцвяка! Вось табе весела - у пахаванне гуляць! Ха-ха!.. Давайце лепш у пагранiчнiка i шпiёна. Я згодны шпiёнам!
- Стары! Дамовiлiся - усё! - рашуча сказаў Ява. - Давай палiчым, хто фараон. Ну! Кацiлася торба з высокага горба, а ў той торбе...
Я! Так i ведаў. Чула маё сэрца.
- Стары! Папраўдзе! - сказаў Сцёпа Карафолька. Гэта мы ад тых паляўнiчых перанялi "стары".
Я ўздыхнуў.
Мне заўсёды не шанцавала. У што б мы нi гулялi, мне заўсёды даводзiлася быць то разбойнiкам, то шпiёнам, то злодзеем, то фашыстам, то беляком. Карацей, ворагам. Я ўжо нават не памятаю, калi быў нашым, савецкiм. Я так любiў нашых! А заўсёды быў ворагам.
- Стары! Нiчога, не хвалюйся! Табе ў каханнi пашанцуе! Точна! Ёсць такая прыкмета! - супакойваюць мяне хлопцы. - Вунь Грабянючка на цябе заглядваецца.
- Падавiцеся вы сваiм каханнем. Пляваў я на гэтае каханне! Трыста гадоў! з нянавiсцю цадзiў я праз зубы i плёўся займаць свае варожыя пазiцыi.
Нават калi Сцёпа Карафолька толькi пачаў гаварыць пра тую эгiпецкую пiрамiду, я ўжо не сумняваўся, што фараонам буду менавiта я. I не памылiўся.
- Ну, дык што рабiць? - сумна запытаў я.
- Значыць, так, - хутка загаварыў Сцёпа. - Ты - слаўны, мужны, магутны эгiпецкi фараон. Якi хочаш выбiрай: Хеопс... Тутанхамон... Гаменхатэп...
- Гаменхатэп, - раўнадушна сказаў я.
- Цудоўна. О вялiкi i мудры фараон Гаменхатэп, - падняў рукi да сонца Сцёпа, - ты заваяваў шмат земляў, ты падначалiў шмат народаў, ты ўпiсаў сваё iмя ў гiсторыю стагоддзяў Старажытнага свету. Але немiнучая смерць падсцерагла цябе, i вось ты памiраеш. Плачце, рабы, вялiкi Гаменхатэп памiрае!
Хлопцы завылi, як шакалы.
- Ну, давай, давай лажыся i памiрай, - пад акампанемент гэтага выцця сказаў Сцёпа Карафолька.
Я лёг.
- Развiтвайся i... - махнуў рукой Сцёпа.
- Бывайце, - хмура сказаў я. - Не ўспамiнайце лiхам. Прабачце, калi што не так. Кланяйцеся тату, маме, Галiне Сiдараўне i ўсiм нашым.
- Абыдзецца! Памiрай, памiрай хутчэй! - нецярплiва перабiў Сцёпа.
Я заплюшчыў вочы i гучна выдыхнуў паветра.
- О людзi! О народы! Вялiкi Гаменхатэп сканаў! О гора-гора! - так адчайна заверашчаў Сцёпа, што мне зрабiлася страшна i шкода самога сябе.
- Але iмя яго будзе славiцца ў вяках! I пiрамiда вялiкага Гаменхатэпа зберажэ для пакаленняў памяць пра яго. За работу, нiкчэмныя рабы! За работу!
I хлопцы замiтусiлiся, абкладваючы мяне кавунамi. Праз некалькi хвiлiн я адчуў, што на грудзi мае навальваецца страшэнны цяжар i мне ўжо няма чым дыхаць.
- Гэй! - крыкнуў я. - Давiце! Гэй! Так я праўда памру. Гэй!
- Цыц! - гаркнуў Сцёпа. - Не размаўляць. Мярцвяк, называецца! Забiваць трэба такiх мерцвякоў!
I паклаў мне кавун проста на рот. Я толькi хакнуў.
- Э не, хлопцы, так ён i сапраўды памрэ, - чую раптам голас Явы. - Так нельга.
I кавун з майго твару адкацiўся.
- А што ж? А як жа тады? Не атрымаецца ж пiрамiда, - пачулiся галасы.
- Як не атрымаецца? Атрымаецца! - закрычаў Сцёпа. - Я ж зусiм забыў. Фараонаў хавалi седзячы або нават стоячы. Падымайся! Уставай, Гаменхатэп! Толькi маўчы - ты мёртвы.
Я падняўся на ногi, i работа зноў закiпела. Цяпер было лягчэй. Хоць i давiла ў бакi, але дыхаць было можна. Я стаяў з заплюшчанымi вачамi, а хлопцы абкладвалi мяне кавунамi. Неўзабаве навокал мяне ўжо была сапраўдная пiрамiда, з якой вытыркалася толькi мая галава, таксама падобная, як потым сказаў мне Ява, на кавун.
Сцёпа быў вельмi задаволены i весела напяваў пахавальны марш:
- Тра-та-та-ра-та-рай!
I раптам прагучаў пранiзлiвы крык Антосiка:
- Хлопцы! Уцякай! Дзед!
I ўсе кiнулiся наўцёкi. Гэта было так неспадзявана, што я нават не адразу спалохаўся. I толькi калi за хлопцамi ажно пыл закурэў, я знiякавеў.
Я стаяў, абкладзены кавунамi, i не мог варухнуць нi нагой, нi рукой, i глядзеў, як да мяне, размахваючы кiем, бяжыць дзед Салiвон.
- Хлопцы! - безнадзейна крыкнуў я. - Куды вы?! А я? Рабы! Гаменхатэпа кiнулi! Антосiк! Дружа!
Але яны ўжо i пачуць не маглi.
Ну, усё! Пагiбель! Зараз дзед падбяжыць, убачыць, што мы нарабiлi, размахнецца i - кiем мяне па кумпале. I будзе на адзiн разбiты кавун больш. Будзе мне грабнiца... Пiрамiда...
Я ўжо бачыў раз'юшанае аблiчча дзеда i чуў, як ён сапе. Блiжэй, блiжэй...
I тут, як з-пад зямлi, з'явiўся Ява. Дзед быў ужо зусiм блiзка, ужо замахнуўся кiем. Ява падскочыў да мяне, схапiў кавун, што ляжаў каля самай маёй шчакi, i шпурнуў у дзеда. Дзед выпусцiў з рук кiёк i ледзьве паспеў злавiць кавун. Ён жа не мог дапусцiць, каб кавун упаў на зямлю i разбiўся. А Ява ўжо схапiў другi кавун i зноў кiнуў. I зноў дзед злавiў. Гэта было, як у цырку, як у кiно. Ява кiдаў, дзед лавiў i клаў на зямлю. Ява кiдаў, дзед лавiў i клаў на зямлю.
Я пацiху вызваляўся. Вось ужо i я схапiў кавун i кiнуў. Цяпер мы з Явам кiдалi ўдвух, а дзед Салiвон лавiў. Лавiў, хекаючы i прыгаворваючы:
