Татьяна Джаксон - Исландские королевские саги о Восточной Европе

3 þa kom til Eist landz Sigurðr Eiriks s(on) moþur broðir Olafs. hann var sendr af Valldamar konungi af Holmgarði at heimta þar i landi skatta konungs. for Sigurðr rikmannliga með milclu fiölmenni. þat var einn d(ag) at Sigurðr reið með sitt foroney-ti fram at garði Reas, at sueinninn Olafr var aa leiki með auðrum ung meNum. […] þa keypti Sigurðr Þorgils fyrir mðrk gullz. en Olaf fyrir.ix. merkr gullz. flutti Sigurðr sueínana baða með ser til Holmgarðz. ok let ecki vpp uist fyrir mönnum vm ætt Olafs. en helt hann uel at ðllum lutum. þa var Olafr.ix. uetra gamall. (B. /. S. 79–86)

4 47. (Þ)At var einn d(ag) at Olafr TryGva s(on) var uti staddr aa torgi. Var þar fiolmenni mikit. þar lcendi hann Klerkon er drepit hafði fostra hans Þorolf lusa skegg. Olafr hafdi litla öxi i hendi. hann gekk at Klerkoni ok setti ðxina i höfud ho-num sva at stoð i heila. tok Olafr laup heim til herbergis ok sagði S(igurði) frænda sinum. En Sigurðr kom honum þegar iherbergi Allogie drotningar ok s(agði) henni tiþindin ok bað hana hialpa sueininum. hun leit aa sueinin ok m(ælti). Eigi hæfir at drepa sua friðan suein. bað hun þa alia sina menn koma þar með aluæpni.

J Holmgardi var sva milcil frið helgi at drepa skylldi huem er maN v dæmðan vá. Nu þeystiz fram allr lyðr eptir sið þeira ok lðgum. at leita eptir Olafi huar hann væri niðr komin. Villdo þeir hann af lifi taka sem lög buðu. þa var s(agt) at hann var i garði drotningar ok þar herr mannz aluopnaðr buinn at ueria hann. þvi næst kom þetta fyrir konung. Gekk hann til skiott með sina hird ok uilldi eigi at þeir berðiz. kom hann þa griðum aa ok þvi næst sættum. dæmði konungr bætr fyrir uígit en drotning helt giolldum upp. Siþan var Olafr með drotningu. var hann henni miok elskuligr ok astuðigr ollu folki.

þar voro lög i Garða ríIcí at þar skylldo ekki uera konung bornir menn nema at konungs raði. þa s(agði) Sigurðr drotningu hverrar ættat Olafr var. ok sva fyrir hu-eria sök hann var þar kominn. at hann matti ecki i sino landi uera fyrir vfriði ok vm satum sinna v vina. bað Sigurðr hana þetta tala fyrir konungi. hun gerdi sva. ok bað konung hialpa við konungs syni þessum sva harðliga sem hann var við lcomin. kom hun sva með sinum fortolum at konungr iataði þvi sem hon beiddi. tok hann þa Olaf aa sitt ualld ok helt hann uegliga sem konungs syni byriaði at uera halldin. Dualdiz Olafr þar.ix. uetr i Garða RÍki með Valldamar konungi. hann var allra manna friðaztr. mestr ok styrkaztr. ok at iþrottum vm fram alia menn noræna þa er sögur ganga fra. (В. I. S. 86–88)

18в 53. […] Þar fell Haralldr grafelldr. sua s(egir) Glvmr. […] Þar fell flest lið Ha-ralldz. þar fell Arínbiom hersir. Þa voro liðnir fra falli Hakonar Aþalsteins f(ostra). xv. uetr at sðgn Arra prestz Þorgils sonar, en fra falli Sigurðar Hlaða j(arls). xiij. uetr. Þa var Olafr TryGva s(on). vij. uetra ok hafði hann þa.iiij. uetr uerit í utlegð aa Eist landi. en tua i Suiþioð með Hakoni gamla. Sva s(egir) Ari prestr at Hakon Si-gurðar s(on) væri.xiij. uetr j(arl) у fir fðþur leifd sinni i Þrandheimi aðr Haralldr grafelldr fell. […] (B. I. S. 95–96)

18 г 56. […] Eptir orrosto þessa flyði Ragnfroðr konungr or Noregi. En Hakon j(arl) friðaði land ok let aptr norðr fara her þann er mikla er honum hafði fylgt vm suma-rit. en hann dvalðiz suðr ilandi vm haustid ok vm uetrin. A þesesu sumri sem nu var fra s(agt) kom Olafr T(ryGva) s(on) austr i Garða Riki sem fyrr er ritat. þa var hann.ix. vetra gamall. (В. I. S. 103)

5 57. (J) þann tima er Olafr kom i Garða RÍki voro i Holmgarði margir þeir menn er spaaðo fyrir marga о uorðna luti. þeir sðgðo allir eitt af sinum vis domi. at fylgiur eíns utlendz maNz vngs at alldri se komnar i landit sva hamingiusamligar at þeir hðfðu engis mannz fylgíur seeð dyrdligri. En eigi uissu þeir huerr eða huadan hann var. ok þo sönnuðu þeir þat með morgum ordum at þat hit biarta lios er yfir honum skinn. dreifiz vm alt Garda RÍki ok viða vm austr halfu heims[ins]. En með þvi at drotningin Allogia var allra kueNa uitroz. þa skilði hun þegar aa yfir bragði Olafs sem hon leit hann fyrsta sinn at þessi suinn mundi vera þeirar haleitrar giptu sem for sparnar visaðu til. at hann mundi uinna mikla sæmð Garða RÍki. þar fyrir fekk hann hit mesta yfir læti af konungi ok drotningu. ok goða virþing af uitrum mönnum olc goð giðmum. Vox Olafr þar upp i Garða RÍki. ok varð fyrr algörr at uiti ok afli ok ollum þroslca en uetra tali. ValldamaR konungr elskadi Olaf sva sem hann uæri hans eigin sonr. ok let læra hann aa vígfími ok Riddara skap ok allz hattar iþrottir ok höfðingliga hæfuersku. hann feck ok skiotari skilning. aa allri at genii en flestir menn aðrir.

7 En einn var sa lutr at konungi mislikaði við hann. at hann uilldi alldri dyrðka heiðin skurð god. ok setti hug sinn miok j mot ollum blot skap. Jafinan for hann með konungi til hofs en alldri geek hann inn. stoð hann uti hia hofs durum meþan konungr forn færði goðonum. konungr ræddi vm opt at hann skylldi eigi sva gera. at hann fengi reiði gvðanna. ok tyndi þar fyrir bloma æsku siNar. ok þvi bið ek þik. s(egir) konungr. at þu vegsamir gvðin ok mykir þik til þeira með litillæti. þviat ella er ek hræddr vm at þa/ steypi yfir þik nðckurri ógn siNar storm samligrar ognar ok grimðar. sva mikit sem þu átt i hættu. Olafr suar(ar). Alldri hræðumz ek þau guð er þu gðfgar. þviat þau hafa ecki mal. enga syn ne heyrn. ok þau kunna enga skyn-semdar grein. En af þvi þickiumz ek helldz mega skilia huerrar natturv þav munu uera. at mer syniz iafnan þín konunglig tign fostri minn ok aa sea með bliðu ok biörtu yfir bragði. vtan þa er þu ferr i hofit ok færir fomir gvðunum. þa syniz mer þu með dðcku yfir bragði ok v hamingiu samligu. ok þaðan af ueit ek at þessi guðin er þu þionar manu eiga myrkrunum at styra. ok þvi skal ek þau alldri tigna. En ek geri þeim fyrir þat enga v sæmð. at ek vil þik eigi styggua. (В. I. S. 104–107)

6 58. (S)Va segiz at þa er Olafr TryGva s(on) var.xij. vetra beiddi hann fostra sinnfa ser herskip ok lið. konungr let þat þegar til reiðu. bio hann þa skip sin ok her lið. ok aðr hann for brotto. sp(urði) hann konung ef nðckurar væri þær borgir eþr herath er fyrr hefdi legit undir Garða konung. en nu væri undan horfnar hans Riki. konungr s(agði) at þat voro mðrg ok stor Riki er lðngv höfðo legit undir Holm garð en nu hðfdu aðrir hðfðingiar ok her menn undir sik tekit með ualdi ok hernaði. Þvi næst sem konungr hafði sagt Olafi alia grein aa þessu mali. helt Olafr fyrsta sinn herski-pum or Gðrðum. hann hafði friðt lið ok ecki mikit. Þat var siðr uikinga ef konunga synir reðu fyrir her liði. at þeir voro kallaðir konungar þo at þeir reði eigi fyrir löndum. fyrir þvi gafu liðs menn Olafi konungs nafn. syndiz þa bratt huersu goða stilling hann kunni þegar aa her stiorninni. þo at hann væri ungr at alldri. þviat hann drap suma höfðingia en sumum stökkti hann brottu. þeim er með rangindum ok viking skap höfðo setz i skatt lönd Valldamars konungs. atti hann uiðr þa margar orrostor ok feck í ollum sigr. ok vann aptr aa fyrsta sumri. öll þau Riki ok skatt lðnd sem undan Valldamar konungi hðfðo gengit. kom hann aptr til Holmgarðz vm haustið. ok hafði margar ok fagiætar gersimar. at færa konungi ok drotningu. i gulli ok gímsteinum. ok dyrðligum klæðum. tok konungr ok drotningh ok öll alþyða við honum með gleði ok fagnadi. leið sva fram vm hrið at Olafr var i hernadi át su-mrum. ok varði Garða Riki með hreysti ok harðfengi fyrir vikingum er aa gengu. en uann vndir Ualldamar konung margar borgir ok heruth j Austr uegi. hann var optaz i Holmgarði aa uetrum með sæmðar yfir læti af konungi ok kiærleik af drotningu. helt hann þa sealfr mikla sueit her manna með sinum kostandi. þeim er konungr ueitti honum. Olafr var auR af fe við sina menn. þvi uarð hann vinsæll.

En þa uarð þat sem opt kann henda þar er vtlendir menn hefiaz miok til RÍkis e(ðr) sva til mikillar frægdar at þeir uerði vm fram inn lendzka menn. at margir öfundaðu þat. huersu Olafr var lciæR konungi ok eigi siðr drotningu. Mæltu þeir menn þat fyrir konungi at hann skyllde (varaz at) gera Olaf eigi of storan fyrir þvi sðgðo þeir at slikr maðr er (þer) hættaztr ef hann uill sik til þess hafa at gera þer mein e(ðr) þinu Riki er sva er vm fram aðra menn at iþrottum buinn. Vin sæld ok at gerui. Vitum ver ok eigi huat þau drotning tala iafnan. þat var siðr mikill eNa rikaz-tu konunga at drotning skylldi eiga halfa hirðina ok hallda með sinum kostnaði ok hafa þar til skatta ok skylldir sem þurfti. Nv var þar sva með Valldamar konungi. at drotning hafði eigi minni hirð en konungr ok keptuz þau miok vm aagæta menn. villde huartueGia til sin hafa. Nu gorðiz sva at konungr festi trunat aa þeira manna ræðum er rægðu Olaf. Giörðiz konungr nackuat styggr ok faaR til hans. En er Olafr fann þat. sagði haN drotningv. ok þat með at hann fysiz at fara i Norðr lönd sagði at frændr hans höfðo þar fyrr Riki haft. þickir mer þat likaz s(egir) hann at þar uerði þroski minn mestr. drotning bað hann uel fara. sagði at þar mundi hann þickia göfugr sem hann væri. Þessa getr i Rek stefiu er ort er vm Olaf TryGva s(on) at hann fæddizt vpp iGðrdum.

Veg milldr viðrar folldar.vördr þa fostr i Görðum.vell bioðr visa daðir.vann sa er hærst gekk manna.blik rauðr brigða miklum.bratt reð hann þeíms atti.all pruðt ela þrottarOlafr skipa stoli.

8+9 Siþan bio Olafr skip sin ok lið. ok helt austan or Gðrðum j Eystra salt. Skip in voro skðrut skiolldum aa bæði borð. ðrskreið ok töldu uel fyrir vindinum. En er Olafr konungr sigldi austan. kom hann við Borgundar holm, ueitti þar upp ras ok heriaði. en landz menn sottu ofan ok helldo orrosto við hann. feck Olafr konungr sigr ok mikit her fang. Sva segir Hallfreyðr vandræða skalld. i drapu þeiri er hann orti vm Olaf konung.

Hilmir let at holmi.hræskoð roðin bloði.huat of dylði þess höldahörð ok austr i Gördum.

Eptir orrostona la Olafr konungr með liði sino fyrir Borgundar holmi. fengu þeir þar storm ueðrs ok storan sea. sva at þeir mattu þar eigi við halldaz. sigldo þeir þa suðrundir Víndland. […] (В. I. S. 107–111)

12 59. <Þ>At var einn dag at Dixin ræðis maðr kom inn iherbergi til drotningar. u hun frettti tiðinda. hann suar(ar). Ek kann engi tiþindi at segia nema þau er þu he-fuir frett. at vkuNÍr menn его her við land komnir með mðrgum skipum. ræðr þar fyrir liði einn agiætr maðr bædi at ætt ok aa syndum er nefniz Oli en girðzki ok kveðz uera einn kaup maðr. […] (В. I. S. 111–112)

10 75. (Þ)A er Olafr konungr T(ryGva) s(on) hafði uerit.iij. vetr æ Vínd landi.gerðuz þau tiþindi er honum ok mörgum auðrum þar ilandi fekk mikillar hrygdar at drottni[n]gin Geira kona hans tok sott þa er hana leiddi til bana. Olafi konungi þotti þat sva mikill skaði. at hann festi ecki yndi á Vind landi siþan. Reð hann ser þa til slcipa. ok sigldi fyrst til Danmerkr. ok ætlaði þaðan austr j Garða. Ma þat ok likligt þickia. at við sinn harm mundi hann þangat fyrst venda sem hann hafði aðr lengzt verit. ok sino raði bezt unat. En er þeir lagu til byriar við Danmðrk. geek Olafr konungr aa land upp einn dag með nockura menn ok toko strand hðgg sem her manna siðr er til. V[ið] þat uurðu varir landz menn ok samnaðuz sam[an]. ok sottu eptir þeim með miklu fiolmenni. […] (В. I. S. 150–151)

11 76. (E)ptir þenna at burð helt Olafr skipum sinum austr i Garða. fekk hann þarall goðar [við]tokur af Valldam[ar] konungi ok Allogie drottningv. var hann i Holm garði vm vetr[inn] með sina menn. Eina nott bar fyrir hann i suefni mikla syn ok merkiliga. honum syndiz einn mikill steínstolpi standa i lopt vpp sva hátt sem hann matti sea. Þessi steinn var vtan sem klappaðr væri gradum eþr pallum. hann þottiz ganga upp eptir steínínum sva langt at hann var kominn vpp vm sky. þar kendi hann sva sætan ilm. at hann hafði alldri fyrr slik[an k]ent Hann litaðiz þa vm. ok sa alia uega hia ser fagra staði blomgaða með allri unaðsemð. þar sa hann biarta menn skrydda huítum klæðum. ok prydda allri skínandi dyrð. fulla fagnaða. meiri en fra megi segia. Þvi næst heyrði hann raudd yfir sik upp sva segiandi til sin. heyrþu Olafr ef[ni] goðs mannz. Margfalldaz munu verk þin til goðra luta. ok æ gætliga æuaxtaz guði til dyrþar en þer til sæm[d]ar bæði ibraað ok lengdar. þviat þu tignadir alldri bölvut skurð goð ok veittir þeim enga heiðingliga þionkan. þvi man nafn þítt viðfrægiaz vm verölldina. en þo skort[ir] þik enn mikit at þu ser algíorr [guðs þio-nostu maðr] þviat þu hef[ir] en eigi fulla skynsemð e(ðr) vissu af guðligum lutum. ok þu ert eigi hreinsaðr iheilagri skirn. þa hræddiz Olafir ok mælti með mikilli æ hyGÍu. huerr ertu drottinn at ek megi æ þik trua. Rauddin svar(aði) honum. Far þu til Grick landz. þar mun þer kunnigt gert nafn ok dyrð drottins guþs þins. Ok ef þu truir æ hann rettliga ok varðueitir hans boðorð dyggiliga. þa mantu þer ok mörgum oðrum visa af dauckum villu u[e]gum heiðins aatrunadar aa biartar götur heilag[rar truar] þviat gud hefir þik til þess valðan at leiða marga lyði honum til handa. [ok] þar fyrir muntu oðlaz eilifa sælu. ok meiri dyrð en þu hef[ir] nu sieð her. Sem hann hafði þessa luti sieð ok heyrt. ætlaði hann at stiga niðr af steininum. þa sa hann niðr fyrir sik marga hræðiliga staði. fulla af logandi kuolum. ok heyrði ylur ok ör vilnan ok aumligan grat sal[na] þeira er þar voro kualdar. þar þottiz hann kenna marga höfðingia ok vin[i] sína. þa er truat hðfðu aa heiðin goð. ok þar sa harm ogurliga kuöl fyrir buna Valldamar konungi. ok Allogie drotningv. Við þessa s[yn] alia sa-man varð hann miok otta sleginn. ok sva feck honum mikils at hans augu voro full af tarum er hann vaknadi.

Ok hinn sama morgin er hann var klæddr bað hann lið sitt buaz i brott þaðan. helt hann þa sem skiotaz skipum sinum til Grick landz. þar fann hann marga aa giæta kennimenn. þa sem honum [gerð]u kunnigt nafn drottins Iesu Kristi, ok segiz at þa væri Olafr primsignaðr. Siðan bað hann biskup þann er Pall het. at hann færi i Garð[a Riki] ok boðaði þar guós kristni heiðnum þiodum. Pall biskup var mikill Guðs vin. hann sagði at hann mundi fara i Garða Riki ef Olafr færi (fyrir) ok tulkaði hans erendi. sva at höfþingiar stæði eigi imoti. at hann mætti þar grund valla Guðs kristni. for Olafr konungr þa aptr i Garða ok boðaði þar helga tru. fyrst eínsliga konungi ok drotningu. stoð konungr i fyrstu fast imoti. en drottningh var alt aftaka minni. en þo lcorn [sva vm s]iðir meðr aa eggian drotningar at konungr let stefna fiolmennt þing.

En er þar var saman komit margt stormenni ok fioldí folks, ok þingit var sett, stoð Olafir upp ok sagði sva. Ek vænti herra konungr at þer munit skilia með vitro yðuarri at þat sem ek hefi fyrir yðr nockut orði aa komit. at yðr ok öllum oðrum rikum ok urikum er mörgum lutum betra at trua aa einn sannan guð skapa[ra] sinn. þann er gerdi himin ok iorð ok alia luti syniliga ok vsyniliga ok ollum gefr eilifa sælu utan enda aa sik rettliga truandum ok ser truliga þionandum. helldr en villaz i sva miklum myrkrum at trua aa falsot skurð goð. þau er þvi siðr mega aðrum nðckura hialp ueita at þau sialf mega huargi hræraz ór stað nema þau se af aðrum borin e(ðr) dregin. sva sem ek sagða yðr laungu þa er ek uissa ecki til guös. at mer syndizt alt at eínu v vitrligt þeim at þiona. fyrir þvi skal ek allan minn starfa ok aastundan til leggia. ok alldri af letta at boða yðr guós nafn fyrr en ek hefir yðr konungr ok allan þenna lyð leiðt af þeim dimma villu stíg sem þer hafit allz of lengi gengit aa biarta vánar gðtu eilifrar hialpar.