Лидия Адамович - Кветкi самотнай князёўны (на белорусском языке)
- Там нiчога няма! - закрычаў ён Гайве, якая ўжо спускала яму вяровачную лесвiцу.
- I мары твае, i словы, i каханне - усё гэта дутае, вось такое, як кубак гэты прыгожы! - засмяялася Гайва. - Усярэдзiне ў iм - пустата!
Мiкола пачаў падымацца. Кiнуў позiрк унiз, i яму падалося, што там стаяла i пазiрала на яго жанчына ў ружовым халаце...
Аўдоцця, папраўляючы белую ў крапiнкi хустку, уляцела ў двор дзеда Ўладыморыка. Той корпаўся ў агародзе.
- А бяроз ля цябе насаджана, ай колькi! Мусiць, поўны пограб квасу! сакатала маладзiца i дакранулася рукою да ствала дрэва. - Ай, спёка якая, а бяроза халодная як лёд!
- Белы колер бярозы не для прыгажосцi, - пасмiхнуўся дзед. - Бачыла, як вясною беляць дрэвы? Гэта робяць, каб зберагчы дрэва ад сонечных апёкаў... Вось i бярозе Гасподзь даў белы ствол, каб сонечныя промнi не шкодзiлi.
- А дуб як жа тады? - пераступiла з нагi на нагу маладзiца.
- А ў таго кара тоўстая... Малады - гэты велiкан кволы, не любiць марозу, ветру, сонца, таму прарасцi i жыць першыя два-тры гады ён можа толькi пад апекаю iншых дрэў i кустоў. Ты, напэўна, бачыла на лясных палянках адзiнокiя магутныя дубы? I пыталася ў сябе: чаму яны не загiнулi i растуць тут, калi больш дрэваў наўкола няма! Адказ просты: тут некалi былi дрэвы i кусты, якiя дапамаглi дубу вырасцi. А iх гадаванец перажыў сваiх апекуноў!
Аўдоцця заўважыла, што з гаража выйшаў Вайдаш Дуброўскi, i загаварыла мацней:
- Ай, а мая ж Галечка збiралася замуж за Анатоля, дык гэтая ж Маруся, што ў твайго Вайдаша ў маёнтку працуе, адбiла яго!
Дуброўскi зiрнуў на жанчыну. Яна перахапiла позiрк i дадала:
- Дрэнных кадраў сабе падбiраеце, Вайдаш! Учора Маруся ў лесе з Анатолем стаяла! Як дождж iшоў.
Той уздыхнуў i адвярнуўся ад яе.
- А мая ж Галечка плача i плача! - не сунiмалася Аўдоцця.
Дзед Уладыморык махнуў на яе рукою, падняў вядро i пайшоў у хлеў.
Аўдоцця крыху пастаяла i падалася да другога двара. Тут жыў Рыгор. Мужчына гарадскi, купiў нядаўна ў Вiшаньцы хату. Дзецi ў яго дарослыя, пажанiлiся ўжо. Пакiнуў жонцы кватэру, а сам прыехаў сюды.
Рыгор стаяў на ганку ў джынсах, без майкi.
- Ты, як манах, жывеш! - крыкнула яму праз плот Аўдоцця. - Бабу сабе не хочаш?
- У сваты прыйшла? - засмяяўся Рыгор.
- Бессаромнiк, накiнь што на плечы! - махнула на яго рукою Аўдоцця. Навошта ты мне патрэбны?! Памрэш, дык прыедуць твае дзецi ды хату тваю на чатыры часткi падзеляць, а мне пятая застанецца - бяры бярвеннi ды цягнi пятую частку! Ведаю я законы, дарагi! На цябе iшач, а тады ўсё дзецям застанецца!
- А я на жонку хату перапiшу! - адказаў Рыгор. - Пойдзеш тады?
- На халеру ты мне! - плюнула Аўдоцця. - Галю маю лепш бяры, маладую!
- Прыводзь! - засмяяўся зноў Рыгор i прысеў на ганак.
- А я ж чула, што ў цябе палюбоўнiца ў горадзе была, якую ты замуж не ўзяў! - вышчарылася Аўдоцця. - Колькi з жонкаю жыў, столькi табе i помсцiла! А вось, глядзi, i сюды дабярэцца!
- Тфу на цябе! - плюнуў Рыгор. - Не накаркай!
Аўдоцця скрывiлася i пайшла да сваёй хаты.
Аленка доўга чакала на прыпынку аўтобус. Павiнна была прыехаць мацi. Нарэшце падкацiла легкавая машина, i адтуль, незадаволена буркаючы, вылезла Соф'я ў кароткай спаднiцы i маладзёжнай майцы.
- Ты ўжо зусiм з глузду з'ехала! - не стрымалася Аленка. - Бабы ў вёсцы засмяюць!
- Пляваць мне на тваiх баб! - кiнула ёй у рукi сваю дарожную сумку Соф'я. - Я дзеля шчасця свайго прыехала!
Яна паправiла прычоску:
- Бабка твая памерла.
- Што, бабка? Ты хiба з Жыровiч? Чаму ж тэлеграму не дала на пахаванне прыехаць?
- Надта шмат пытанняў задаеш! - пайшла паперадзе Соф'я, горда трымаючы галаву. - У гэтай вёсцы Рыгор мой жыве! Цяпер, калi ён разышоўся з жонкаю, калi старая памерла, цяпер вы, гады, мне не перашкодзiце выйсцi замуж за Рыгора! Дзякуй богу, што бацьку твайму ногi адняло! Я ж казала - калека!
- Ты называла яго ўвесь час так, i твае словы збылiся! Ты прыцягваеш адмоўную энергiю на людзей!
- Я - прарочыца! - засмяялася Соф'я. - Казала на цябе - прастытутка? Вось прастытуткай i стала, валяешся ў нагах у гэтага хама, Мiколы! - Соф'я плюнула сабе пад ногi. - Цяпер нiхто не перашкодзiць майму шчасцю!
- Я так i ведала, што бабка памрэ! - усхлiпнула Аленка. - Наш сабака цэлую ноч выў. Потым каровы снiлiся - цэлы статак. А адна адбiлася i прэцца да бабiных варот, а я не пускаю...
- Я варажыла, - усмiхалася Соф'я, - хадзiла да цыганкi, i яна сказала, што i калека хутка памрэ... I разводу не трэба! Рыгор будзе мой...
- Дзе пахавалi бабку? - спытала са слязьмi на вачах Аленка.
- Дзе жыве Рыгор, сучка? - закрычала Соф'я. - Ты мне зубы не загаворвай!
- Атрутнае ў цябе каханне, - прашаптала Аленка. - Ад д'ябла яно!
- А што ад Бога твайго? Што? - ускiпела Соф'я. - Што мне даў твой Бог? Колькi я нi прасiла, нi малiла яго, каб у мяне здарыўся выкiдыш! Табою, сучка, зацяжарала, як Рыгор быў у войску! А ты, сучка, моцна трымалася ў жываце! Колькi я камення пацягала! Колькi праклёнаў табе пасылала, а ты ўсё роўна, назло мне i майму шчасцю з Рыгорам, нарадзiлася! Кажы зараз жа, дзе ён жыве?
Аленка моўчкi паказала на невялiчкую хатку сярод прыземiстага саду. Соф'я, кiнуўшы дачку ў слязах, пабегла ў двор да Рыгора.
- I як жа ж ты той шакалад робiш? Усiх дзяцей перакормiш! - дзiвiлася баба Саша, назiраючы, як Маруся памешвае на агнi малако з цукрам.
- Колькi ты лыжак малака лiла? - убегла ў хату Гайва. - У мяне нiчога не выходзiць - вада адна, i ўсё...
- Трэба ж пароўну ўсяго, - усмiхнулася Маруся, - калi дзве лыжкi малака, то i дзве лыжкi цукру... Глядзi, размешваем... Трэба, каб пяць хвiлiн толькi пакiпела, не болей... Здымаем!
Маруся ўзяла анучкай мiску i паставiла на прыпечак.
- Чым займаецца твой брат? - як быццам з ветлiвасцi папыталася ў дзяўчыны. - А дзед што робiць?
- Дзед тэлевiзар глядзiць, - Гайва ўзяла ў лыжку масла i палажыла ў мiску.
- Яшчэ адну лыжку кладзi, - параiла Маруся. - А брат што робiць?
- Таксама глядзiць! - Гайва палажыла лыжку масла i пачала размешваць, лiзнула языком. - Смачна як! А ў Вайдаша нешта настрою няма.
Яна ўзяла ў Марусi з рук пакецiк з парашком какавы.
- Дзве лыжкi сыпаць? - перапытала ў Марусi.
Тая кiўнула.
- Вайдаш сумны, - працягвала Гайва, памешваючы ў мiсцы. - Нехта яму настрой сапсаваў...
- Стаў на агонь усё! - загадала Маруся. - Няхай кiпiць чатыры хвiлiны. Тады разлiвай у формачкi i стаў у халадзiльнiк...
- I ў цябе таксама няма настрою! - заўважыла Гайва. - Учора мы з табою столькi шакаладак нарабiлi! А сёння ты нiчога не хочаш рабiць...
- Нешта Вайдаш са мною i не павiтаўся, - паскардзiлася Маруся. - Глянуў i адвярнуўся.
- На цябе наплялi ўсяго, - растлумачыла Гайва, - быццам бы ты з Галiным Толiкам абдымалася ў лесе...
- Вось яно што! - уздыхнула Маруся. - Ён у плёткi верыць?
- Можа, ён цябе зараўнаваў! - засмяялася Гайва.
- Анатоля я ведаю проста як сябра, перадай яму! I хай ён не судзiць мяне па сабе! Анатоль мне ўсю праўду пра яго сказаў, пра яго адносiны з Галяй i Аленкай! - раззлавалася Маруся.
- Пойдзем сёння ў лагер! - прапанавала Гайва. - Няхай Вайдаш параўнуе! I Алесiк таксама!
Маруся згодна кiўнула галавою.
...Утульна i цiха было ноччу ля вогнiшча. Анатоль раздаваў у кубках гарбату. Мiкола абапёрся на грыф сваёй гiтары i пазiраў на цёмную паверхню вады, у якой раз-пораз плёскалася рыба. Антось трымаў у руцэ галiнку i адмахваўся ёю ад камароў. Галя сядзела, насупiўшыся, ля яго i кiдала незадаволеныя позiркi на Марусю i Гайву.
- Я раскажу вам аповяд, - прапанаваў Мiкола. - Пра каханне. Шкада, што няма Аленкi, паехала на магiлу да сваёй бабкi. Але ж слухайце. Некалi чалавек быў магутны, ён меў выгляд страшны: жаночае i мужчынскае тулавы, зрослыя ў адно. Багi вельмi баялiся гэтых людзей, таму рассеклi iх на палавiны: мужчынскую i жаночую... Тады чалавек стаў слабы i няшчасны - ён увесь час шукаў сваю палавiнку, iншы раз i за ўсё сваё жыццё не знаходзiў. Вось i я шукаю... Усе мы шукаем, таму так шмат пакут ад кахання, бо часта хапаем не сваю палавiнку...
- Таму, што верым у гэтую казку! - строга сказаў Антось. - Яе выдумаў д'ябал, як выдумаў каханне. Такога няма ў Бiблii. Мы ўсе - душы жывыя, палоннiкi цела свайго. Душа не мае полу: нi жаночага, нi мужчынскага. Калi нараджаецца дзiця, Бог пасылае яму душу. Душа - бясполая! Запомнiце гэта! I чаму мы менавiта шукаем сваю роднасную душу сярод супрацьлеглага полу? А можа, яна, тая наша роднасная душа, знаходзiцца ў тваiм сябры, сяброўцы, у тваiм дзiцяцi? Падумайце пра гэта! Успомнiце, колькi на зямлi няшчасных людзей, тых, якiя не знайшлi шчасця ў каханнi, шлюбе? Толькi адзiн шлюб на тысячу шчаслiвы. Астатнiя дзеля прылiку, каб людзi не смяялiся, альбо дзеля дзяцей жывуць! Паглядзiце, у гэтай вёсцы ёсць шчаслiвыя сем'i? Не, iх няма. Сем'i iнтэлiгенцыi вясковай - бутафорыя, на людзях быццам бы i добра, а глыбей зiрнеш - здрады, спрэчкi. Няўжо ж так цяжка адшукаць гэтыя палавiнкi? Ды проста нiякiх палавiнак няма! Ёсць любоў боская, яе вы знойдзеце ў манастыры! Паглядзiце, якая любоў там сярод братоў i сясцёр! Вось гэта i ёсць сапраўдная любоў! На зямлi няма нiчога вечнага! Iсус гэта ведаў, калi д'ябал у пустынi прапаноўваў яму стаць царом свету гэтага. Хто ж тады з'яўляецца царом свету гэтага? Калi б д'ябал не з'яўляўся царом свету гэтага, ён не прапаноўваў бы яго Iсусу! Значыць, мы жывём у iлюзорным свеце, у свеце сваiх фантазiй, у падмане д'ябла! Нам трэба адмовiцца ад гэтага свету i дбаць пра свет вечны...
