Пилип Пестрак - Лясная песня (на белорусском языке)
- А вы ешце, ешце... - запрашала яна.
- А ты мяне не завi на "вы", - сказаў Хомчык, - а проста, на "ты".
- Як жа... Я вас паважаю. Вы ж нашы i абаронцы i аратыя.
Хутка выехалi ў поле. Аксеня паказала, дзе араць. Хомчык закiнуў аўтамат за плечы i ўзяўся за плуг. Конi, адвыклыя ад плуга, сталi крывiць баразну.
- Давайце я буду паводзiць, - сказала Аксеня i ўзялася за павадкi аброцi. Плуг пайшоў роўна, адвальваючы скiбы цёплай, бурай зямлi. Аксеня, адвярнуўшыся, сказала: - Нашто ты стрэльбу павесiў на плечы? Гэта ж цяжка...
Сказаўшы "ты", яна крыху сумелася. Блiснула вачыма, усмiхнулася.
- Зброi нам кiдаць нельга. Вайна.
- То дай хоць я паднясу трохi...
- Каб ты ўмела страляць, даў бы, а так - не магу. Стрэльба, усмiхнуўся Хомчык, - мне не перашкаджае...
Конi ступалi бойка, а побач iшла Аксеня, iшла роўнаю, павольнаю хадою.
Вецер раздуваў грывы коней i свежым струменем плыў ля вушэй Хомчыка. Прад яго вачыма мiльгацеў белы фартушок Аксенi.
Шуршэла зямля пад плугам.
Хомчык, iдучы за гэтай жанчынай, мог бы i забыцца, што ён партызан, што на свеце вайна. Але плечы муляў аўтамат. Час ад часу даносiлася стралянiна: партызаны ў лагеры выпрабоўвалi зброю. Ззаду ў свежай баразне дзяўблi раллю вароны, вецер падуваў недзе, здаецца, з сiнявы нябёс. Цёмны лес атуляў поле высокаю сцяною. Здавалася, што гэта мiрны куточак зямлi, якi адрэзаны ад свету i жыве сваiмi законамi, сваёй штодзённай цiхаю плынню. Каб не далёкi недзе гул самалётаў, каб не праезды партызан, не стралянiна, можна было б сказаць, што на свеце ўсё iдзе цiха i мiрна.
Калi сонца паднялося высока над лесам i сагнала расу, верхам на канi аб'язджаў поле камiсар атрада - правяраў, як працуюць партызаны. Едучы ўскраiнай лесу, ён наблiзiўся да Хомчыка i Аксенi.
- Як працуецца, Хомчык?
- Добра, таварыш камiсар.
Камiсар глянуў на Аксеню i, усмiхнуўшыся, сказаў:
- Ну, я думаю, што добра... Маеш такую гаспадыню, што нi ў казцы сказаць, нi пяром апiсаць...
Аксеня пачырванела i адказала:
- Жартуеце, таварыш...
- Вось што, - зварочваючыся да Аксенi, сказаў камiсар сур'ёзна, - калi ён вам дрэнна будзе рабiць, прыдзеце i заявiце мне...
- Ды ў мяне i работы нямнога...
- Усё будзе як мае быць, таварыш камiсар.
- Ну, глядзi... - Камiсар сцебануў каня.
Хомчык завярнуўся, усадзiў плуг у зямлю i спынiў коней.
- Адпачнём, Аксеня, вось пад гэтым дубком, закурым, хай конi перадыхнуць, - i ўзяўшы Аксеню пад руку, ён павёў яе ў цянёк. Яны селi.
- Ты бойкая песнi спяваць, а вось мужчын баiшся...
- Дый такi баюся...
- Ты вырасла, як дзiчка ў лесе... Яна i цвiце i калючая...
- Не, я не калючая...
Скруцiўшы папяросу, Хомчык стаў красаць агонь. Яна склала паперу i завязвала яго кашпук.
- Нехарошы ў цябе капшук...
- Гэты капшук, як маё жыццё... Бачыш, не нажыў сабе яшчэ нiякай Аксенi, каб пашыла лепшы...
- Ой, у вас можа многа было гэтых Аксеняў...
- Клянуся, галубка, што не... Не было часу. То навука, то ваенная служба, то вайна вось... Так i памрэш без Аксенi.
- Ну, яно можа быць i так, але штосьцi не верыцца.
- Вер не вер, а гэта так... Вось скончым вайну, тады ажанюся.
Аксеня аглянулася ў лес i сказала:
- Трэба iсцi чабру, сунiчнiку назбiраць, увечары чаю наварым.
- А цукру дзе возьмеш?..
Аксеня ўскiнула вачыма на Хомчыка i хутка iх адвяла ўбок.
- Для цябе знойдзецца, - сказала гуллiва i скочыла з месца. Хомчык ляжаў i курыў. I зноў, як тады, данеслася песня. Хомчык заварушыўся i азiрнуўся на лес. Чамусьцi пацягнуў шапку за казырок, i, нацiснуўшы цясней на лоб, устаў i падаўся на песню. Зноў спалохаў Аксеню, як тады. Але цяпер абое рассмяялiся.
- Прыйшоў памагчы табе рваць... Не пярэчыш?
Яна прадаўжала песню:
Ой, за лесам, за ракою,
Там Марыся жыта жала,
У правай ручцы серп дзяржала...
Хомчык, забегшы за куст, трапiў на шырокую купiну чабру i стаў iрваць яго спрытна.
Хутка нарваў цэлае бярэмя.
- На, бачыш, як скора...
- Ой, цi ж так iрвуць? Цэлае бярэмя з травою.
- Нiчога, дома перабярэш. Хадзем да коней... Давай бягом, хто хутчэй...
Аксеня зiрнула, адвярнуўшыся, на Хомчыка i з месца шуганула праз кусты. Хомчык за ёю. Перад вачыма мiльганула ў лiсцi белая хустка. Хомчык прыбавiў ходу i, даганяючы Аксеню, абхапiў яе рукамi. Яна ўскрыкнула i затрапяталася, як вялiкая птушка, у дужых руках Хомчыка...
Увечары, калi над лесам i над хаткай застыў статак хмар, Аксеня падала Хомчыку чыстую бялiзну. На каўняры сарочкi i на грудзях цягнулiся стужачкi вышывак. Прынесла яму чыстыя, мяккiя анучы на ногi. Запрасiла памыцца ля студнi.
- Або, як хочаш, iдзi ў крынiцу. Тут у лесе ёсць брод недалёка... Але цяпер камароў многа, так што мыйся тут.
Памылася i сама. Хомчык бачыў, як яна распусцiла свае багатыя валасы, якiя закрывалi спiну. Расчасала iх у просты радок, сабраўшы на патылiцы ў вялiкi скрутак. Хадзiла без хусткi.
Распалiлi агонь на падворку i варылi вячэру, седзячы пад грушай-дзiчкай ля плота.
- Ну, як мог цябе не шанаваць твой муж? - сказаў Хомчык. - Я яго застрэлiў бы, нягоднiка.
- Мой муж - гэта было цэлае няшчасце. Такi гультай i раўнiвы... Не жыў, а гнiў... I мяне хацеў згнаiць. Я ўцякала ад яго...
У цэбры ля студнi мокла лаза. Хомчык узяўся абрэзваць яе, раўняць i плесцi лапцi.
Рабiў ён гэта хутка i спрытна. Аксеня аж здзiвiлася:
- Хутка робiш, хутка... Рукi твае ўвiшныя...
- Дай памеру, - сказаў Хомчык i прымерыў ёй лапаць да нагi.
- Ой, не чапайся! - крыкнула Аксеня.
- Што з табо-о-ю? - працягнуў Хомчык у нос.
Яна патузала яго за вуха:
- А казаў, што нiякiх Аксеняў не меў...
- Не меў, даю слова, не меў, - сур'ёзна глянуў на Аксеню Хомчык.
...Так прайшло некалькi дзён. Аксеня звала Хомчыка ўжо не Сцяпанам, а Сцяпанкам. "Можа, табе, Сцяпанка, тое, можа, другое. Хадзi сюды, сядзь, адпачнi трохi. Ух, як жа ты ўспацеў..." - i абцiрала яму твар сваiм фартухом. А Сцяпанка, узараўшы поле Аксенi i яшчэ тром сем'ям, стаў хадзiць з ёю на касьбу. Касiлi недалёка ад хаты. Там Хомчык пабудаваў шалаш. Дома агледзеў хлевушок, паправiў комiн у хаце, дзе што прыгарадзiў. Калi Аксеня, напрыклад, мыла бялiзну, ён рыхтаваў ёй ваду. Нават грады палолi разам i тачок зрабiлi на падворку для малацьбы, абгарадзiўшы яго дошкамi. Адзiн раз Аксеня сказала:
- Сцяпанка, зрабi дзве грабёнкi на ягады - мне адну i сабе.
- Што за грабёнкi? Не ведаю... У нас ягады збiраюць проста рукамi.
- А ў нас робяць i грабёнкi. Я табе пакажу як.
Ён зрабiў дзве грабёнкi, i яны аднойчы ранiцай пайшлi па ягады.
Сонца плыло яшчэ за лесам. Яно прасочвала свае праменнi праз гушчыню i пырскала iх на росныя травы.
Калi яны выйшлi на дарогу, Аксеня, прыклаўшы далонi да вуснаў, гукнула на ўсю моц сваiх грудзей. Рэха пакацiлася на тысячу таноў i замерла недзе ў далёкай гушчынi. Аксеня ўдарыла ў прыпеўкi:
Не дай божа, не дай божа
Недаростачка любiць,
Нагiнацца цалавацца
Ажно спiначка балiць.
Хомчык зарагатаў, а з iм i яна.
- Хiба ж гэта не на мой рахунак? - сказаў Хомчык i абвiў рукою яе моцны стан. Яна не баранiлася, а толькi сказала: "Пусцi, а то хто ўбачыць". I спявала далей:
З-пад бярозы маёй
Пазiрнула сонца,
Ой, цi ты, цi не ты
Глянуў у аконца?
Iшлi бадзёра, не чулi ног пад сабою.
- Нутро ты выварочваеш сваiмi песнямi, - сказаў Хомчык, якi iшоў побач з паднятай галавой i адчуваў, як яму робiцца хораша.
Аксеня раптам сцiхла i абвiла рукамi яго шыю. Хомчык толькi паспеў адчуць дотык яе рук - свежых, крамяных, як i яна ўся.
...Збiраючы ягады, у гутарцы i смеху яны не заўважылi, што неба стала зацягвацца хмарамi. Парнасць паплыла па зямлi. Далёка глуха прагудзеў гром. Толькi тады яны сталi прыслухоўвацца, але збiралi ягады далей. У лесе зрабiлася цiха. Гром прагучэў блiжэй.
- Хадзем, Сцяпанка, а то будзе дождж, - сказала Аксеня i хутка пайшла па пляцёнку, якая вiсела на галiне дубка.
- Ды пачакай крыху... Бачыш, колькi ягад. Адыходзiць нават не хочацца. I "машынка" добра рве.
Вецер здалёк шолахам праляцеў па лiсцях, i на хвiлiну зноў зрабiлася цiха. Затым другая хваля рванула i нагнула дрэвы.
- Цi я не казала? - прамовiла Аксеня. - Хутчэй хадзем...
Пачалi падаць вялiкiя кроплi дажджу.
- Бяжым у шалаш! - крыкнуў Хомчык, i яны павярнулi ўправа напрасткi праз лес. Па лесе ўжо iмчаўся гул - пачалася навальнiца. Чорная хмара пагрозлiва плыла над галовамi. Маланка разрэзала неба залатым зiгзагам. Прарваўся, аглушаючы, гром, i лiвень хлынуў на лес.
- Хутчэй да шалаша! - крычаў Хомчык, бегучы мiж кустоў з пляцёнкай за плячыма.
Убеглi ў шалаш i пападалi на сена. Аддыхалiся, гледзячы адно другому ў вочы.
- А што... Я казала хутчэй, не паслухаў. Вось i памылiся.
- Ну, падумаеш. Глупства!..
А лiвень паласаваў па сенажатнай палянцы, i вецер гнуў дрэвы на дрэвы.
У Аксенi шчокi сталi свежымi, злёгку ружовымi, мокрыя пасмы валасоў прылiплi да скроняў. Вочы пацямнелi, а бровы былi быццам насвежа праведзены тонкiм мазком мастака.
Хомчык выцер рукавом гiмнасцёркi свой твар, пачаў раўняць сена, больш падсцiлаючы над бок. Скончыўшы, абхапiў Аксеню рукамi i заглянуў у вочы, як у бездань ляснога возера.
