Лидия Адамович - Кветкi самотнай князёўны (на белорусском языке)
Iрэна ўздыхнула i даверлiва паспавядалася:
- Я таксама размаўляла i ў паходы хадзiла са сваiм сябрам. Заўважала, што ён жорсткi з бадзячымi катамi, сабакамi i ўсё хвалiцца, што ягоная аўчарка лепшая. Калi iшла цяжарная жанчына, ён крывiўся, што яму не падабаецца такая постаць, i казаў, што калi я буду цяжарная, то буду выглядаць лепш. Ён быў эстэт, любiў толькi прыгожае, i я разумела, што ён здрадзiць мне ў любую хвiлiну. Ён нерваваўся, калi я выпацкала ягоны iмпартны спартовы касцюм, i я зразумела, што ён сквапны i жорсткi. Але ў той час ужо прывыкла да яго i не магла пакiнуць яго першая. Да ўсяго ж ён мне падабаўся ў сексе. Калi б у мяне хапiла смеласцi ў той час парваць з iм, не было б той ганьбы, якую ён зрабiў мне. Яго звалi Янка. Я ненавiджу яго цяпер i сябе за сваё маладушша...
Iлона дакранулася да рукi Iрэны.
- Не крыўдуй на мяне, калi ласка, - цiха сказала яна. - Мяне таксама жыццё бiла, а цяпер я знайшла сябра, заступнiка, я знайшла роднасную душу. Калi ты выйдзеш замуж, пасталееш, то зразумееш мяне i свайго бацьку.
- Я iншы раз не разумею самую сябе, - паскардзiлася Iрэна. - Шукаю каханне i не знаходжу. Навокал адзiн мiраж. Няўжо мне прыйдзецца чакаць яго так доўга, як чакаў мой татка?
У вушах у Аленкi гучыць музыка, i срэбныя званочкi звiняць, рассыпаюцца па ўсiм пакоi. Яна ляжыць на руцэ ў Мiколы i марыць, што яны ўжо пажанiлiся. Аленка не можа заснуць - яна з асалодаю ўглядаецца ў начны змрок. Вось настольная лямпа, калi яе ўключыш - плывуць рыбкi, там унутры нешта круцiцца, i яны плывуць. На тумбачцы - магнiтафон, касета групы "Спэйс". Над ложкам кнiжная палiчка, мiкрасвет яе каханага: тое, чым ён жыве, захапляецца, аб чым марыць. Яна з асалодаю глядзiць на ягоны твар i ў душы спадзяецца, што ранкам ён скажа ёй: "Не iдзi сёння ў бальнiцу! Няхай будзе дзiця!" Вядома, скажа, заспакойвае сябе Аленка, i нiкуды яна не пойдзе, i народзiць яму дзiця... А потым, можа, i пажэняцца? Вось у адной дзяўчыны такое было: не браў, не браў, а як нарадзiла, то i ўзяў! У Аленкi ёсць шанц! Яна асцярожна ўстае з ложка, апранае Мiколаву кашулю. Зялёныя шторы такiя знаёмыя, родныя, цяпер яна бачыць iх не праз марознае шкло цi мокрае - ад дажджу, а з пакоя, як гаспадыня... Аленка адсоўвае iх. Мроiцца блакiтны водсвет ранiцы. Паабапал дарогi цвiтуць каштаны. Вось прайшоў першы трамвай. Запынiўся ля iнтэрната. З яго выйшла лёгкая, iмклiвая дзяўчына з пакетам у руцэ...
Аленка ўважлiва разглядвала значкi на блакiтным вымпеле: "Тэрскол", гарналыжная турбаза, альплагер "Улу-Тау", "Домбай"... Мiкола шмат дзе пабываў, i яна, Аленка, таксама там пабывае, каб стаць блiжэй да яго. Яна ўжо ходзiць у бiблiятэку, самаўдасканальваецца, каб яму з ёй было аб чым паразмаўляць. Запiсалася на курсы кройкi i шыцця адзення, модна апранаецца...
- Ай, каго там чэрцi прынеслi? - незадаволена падняўся з ложка Мiкола, пачуўшы стук у дзверы. - Схавайся за штору! - загадаў Аленцы i пайшоў адчыняць.
- Ты што, ужо зусiм з глузду з'ехала? - буркнуў ён, убачыўшы Наташу. Паспаць не даеш!
- Я на маршрут выехала, - усмiхнулася яна, - вось, думаю, занясу табе кашулi. Яны так хутка высахлi, праз гадзiну пасля таго, як ты пайшоў ад мяне...
Мiкола моўчкi ўзяў пакет i кiнуў яго на ложак. Наташа адразу заўважыла за шторай постаць i засмяялася:
- Аленка! Вылазь, я "Рыслiнг" прынесла, зараз вып'ем!
Адкаркавала бутэльку, паставiла трэцюю шклянку i налiла ўсiм. Выцягнула з-за шторы Аленку i ўручыла ёй паўшклянкi вiна.
- Мне нельга сёння, - адказала тая i паставiла шклянку на стол.
- Яна зранку ў бальнiцу iдзе, - мовiў Мiкола, падаючы Аленцы сукенку. Апранайся, а то спознiшся...
... Князь прывiтаў Дарыну лёгкiм кiўком галавы, пацалаваў ёй руку i незвычайна доўга затрымаў свой позiрк на яе твары.
- Ты такая бледная, што здарылася, сястра?
- Ад хвалявання, князь, - усмiхнулася Дарына. - Такi цудоўны баль!.. I дачка заморскага магната, з якою вы танцавалi...
- Яна прыгажуня, бясспрэчна, - адказаў цiха Вiтаўт, - але другая завалодала маiм сэрцам настолькi, што не магу болей маўчаць пра сваё каханне, мушу прызнацца i прасiць яе згоды стаць маёй жонкай...
- Якою шчаслiваю яна будзе з вамi, князь! - самотна схiлiла галаву Дарына. - Уставаць разам з вамi на золку, любавацца захадам сонца, гаманiць у начной цiшынi пад спеў салаўёў i стракатанне конiкаў... Дакрануцца да вашых валасоў, правесцi рукою па твары...
Дарына ласкава ўсмiхнулася, i ў вачах яе застылi слёзы. Яна паспешлiва пакiнула залу. Па шырокiх прыступках паднялася ў верхнiя пакоi. Месяц заглянуў у акно, на iмгненне высвецiў пацеркi ў касе дзяўчыны. Цiха гарэла свечка, роўнае полымя кiдала на сцяну ласкавы водблiск. Але Дарыну ахапiў адчай. Яна зразумела, што нiколi не зможа стаць жонкаю Вiтаўта, што ёй наканавана лёсам быць толькi сястрою ягонай...
Зялёны келiх падносiць да вуснаў сваiх Дарына. Келiх з атрутаю. I чуе, блiзка зусiм, таропкiя крокi да яе спальнi. Вiтаўт?
- Мая каханая, што ты зрабiла? - нахiляецца над Дарынаю Вiтаўт.
- Прабач мне, - шэпча Дарына. - Чорная здань пагубiла мяне ў юнацтве звар'яцела я ад сляпога кахання, не кахання - прагi да цела! I за гэта, што цяпер зрабiла, прабач мне, любы мой Вiтаўт... Грэх на мне, памалiся лепш Богу...
Крык адчаю разрывае начную цiшыню. Спалохана ўзлятаюць заспаныя птушкi, i хаваюцца ў чароце гнуткiя русалкi. Мiтусяцца па пакоях i ў садзе госцi князя. Усё зблыталася: сон i ява... памiрае Дарына...
- У вас быў хлопчык, - самотна гаворыць акушэрка Аленцы. - Паляжыце тут крыху, потым вас адвязуць у палату...
- Дзе я? - пытаецца Аленка.
- Ужо ўсё прайшло, - супакойвае яе медыцынская сястра, гладзячы па галаве.
- Хто я? - Аленчыны вочы напаўняюцца слязьмi, i яна страчвае прытомнасць.
...Згорблены стары прыйшоў з лесу, у доўгай палатнянай кашулi, з сiвою барадою. Выняў з-за пазухi прыгожы кубак на тонкай падстаўцы i падаў яго змрочнаму, пачарнеламу ад гора князю. Той агледзеў яго i здзiвiўся - кубак быў закрыты жалезнай накрыўкай.
- Што ў iм? - сурова спытаў у старога.
- Смерць Чорнай зданi, - мовiў той. - Хто ўбачыць, што знаходзiцца ўнутры кубка, - перастане быць нявольнiкам сляпога кахання, прагi да цела. Чорная здань пакiне яго.
Князь пакруцiў у руках кубак, любуючыся яго прыгажосцю. Нечакана нацiснуў на накрыўку, i яна адскочыла. Заглянуў усярэдзiну. Нейкi час яго бровы былi ўзнятыя ад здзiўлення. Потым князь паставiў кубак на стол, i самотная ўсмешка прабегла па ягоным твары.
- Прыгожы кубак, унутры якога пустэча... - прашаптаў Вiтаўт. - Што можа быць мудрэйшым?.. Хай прадоўжыць Бог ваша жыццё, мудры старац!
- Слуг паклiчце i загадайце кубак паставiць на вiднае месца, пакланiўшыся, мовiў стары. - Няхай другi, апантаны, сляпы, нявольнiк Чорнай зданi i прагi да цела, адкрые яго i, унутр зазiрнуўшы, ачуняе душою i целам, не паўторыць памылку Дарыны...
ЧАСТКА ДРУГАЯ
I
...Было такое ўражанне, што трапiлi ў мiнiяцюрную вёску мiнулага. Анатоль Хвашчэўскi, прымiрыўшыся з Галяй, усё ж такi павёў групу ў паход сам, згадзiўшыся нават на экскурсiю ў Музей архiтэктуры i побыту Беларусi.
- Нiчога рукамi не чапаць! - дзелавiта папярэдзiў Анатоль. - Музей пад адкрытым небам - унiкальная рэч! Зойдзем вось у гэту хату!
...Тканыя ручнiкi вiселi на покуцi i ля парога. Ля печы - невялiчкi ручнiчок з карункамi з аднаго канца.
- Гэта ж трапкач! - засмяялася Галя. - У нас такi дома быў, i мацi часта "давала нам трапкача"! Толечка, я таксама буду нашым дзеткам "трапкача даваць"! - какетлiва глянула на хлопца.
- Мы ж дамовiлiся: нiякiх дзяцей! - сурова адказаў Анатоль. - Мне i чужыя надакучылi ў маiм ПТВ!
Галя махнула рукою, у душы спадзеючыся, што ён толькi цяпер так гаворыць.
Мiкола разглядаў прыстасаванне для лучыны.
- Добрая рэч! - кiнуў ён Антосю. - I для паходаў згадзiцца!
- Паглядзiце на калыску! - мовiў Сцяпан. - Яна трымаецца на цвiку, што ўбiты ў столь. У нас дома такая на гарышчы ёсць!
- А саламяны капялюш нiчога! - засмяяўся Мiкола. - Я быў бы падобны ў iм на шляхцiца!..
Аленка пагардлiва ўсмiхнулася i адвярнулася ад яго... Увесь час пасля таго, што яна зрабiла, ёй паўсюдна здаваўся пах закiсу азоту, якi даюць перад аперацыяй... Пах гэтай маскi... Неяк Мiкола паспрабаваў пацалаваць яе падалося, што яна задыхаецца, вусны Мiколы пахлi закiсам азоту... Яна вырвалася, пабегла ад яго...
- А зараз я вам пакажу нешта страшнае! - загадкава сказаў Анатоль i павёў усiх да наступнай хаты па вузкай вулачцы.
...Доўгi пагонны двор, хата прамавугольнай формы. Гаспадарчыя пабудовы побач з жылымi пакоямi.
- Такiя хаты ў нас, на Вiцебшчыне, будуюць, - паведамiў Сцяпан, - i наша хата, на хутары, такая ж! Гэта строй Заходняй Беларусi.
- Ой, Сцяпаначка, якi ж ты багаты! - засмяялася Iрэна, папраўляючы касу. Добры будзе ў мяне жанiх! Цi не хочаш быць жанiхом?
- Хачу! - засмяяўся Сцяпан, абняў Iрэну, i яны першымi ўвайшлi ў хату.
...На покуцi - iконы. На драўляным стале ляжыць муляж хлеба на сене. Доўгая лаўка. Прыгожыя жаночыя андаракi вiсяць над ложкам ля печы. На кiйку перад печчу вiсяць каўбасы...
- Хата прыбрана да Каляд, - паведамiў Анатоль. - Апошнi з гаспадароў памёр у XIX стагоддзi. А потым, хто нi пасяляўся тут, цi памiраў, цi дурнеў. Хату будавалi па старажытным звычаi: гаспадар мазаў вуглы сваёю крывёю, каб тут жылi толькi ягоныя родзiчы...
