Лидия Адамович - Кветкi самотнай князёўны (на белорусском языке)
- Неадукаваны чалавек не зразумее Бога, не паверыць у яго, - цiха мовiў Антось. - Тупыя людзi гэта людзi, у якiх душа спiць. Яны ведаюць толькi гарэлку, секс i iншыя задавальненнi для свайго цела, а душа ў iх мёртвая. Вось i ў вёсцы думаюць толькi пра тое, каб працаваць, есцi...
- Ты мне вёску не ганьбi! - строга вымавiў Сцяпан. - Я хоць i ў горадзе вучыўся, хоць гэтыя вашыя культурныя звычкi набыў: "добры дзень", "калi ласка", - але калi прыеду дадому, стану такiм, як i быў! Усё гэта нiкчэмнасць - культура ваша! Што яна дае чалавеку? Я хачу быць самiм сабою!
- А я вось хачу паехаць у вёску, каб прывiць людзям культуру! - зазначыла Iрэна. - Без культуры нельга!
- Бяры з сабою Сцяпана! - засмяяўся Мiкола.
- Не, мы будзем з iм сварыцца, - адказала тая. - У нас розныя погляды на жыццё: я дбаю пра духоўнае, а ён пра матэрыяльнае.
Сцяпан засмяяўся, падышоў да Iрэны i пацалаваў яе ў шчаку.
- У вас жа цалавацца нельга! - усмiхнуўся Мiкола.
- Да вяселля можна! - выказаўся Сцяпан i пайшоў адчыняць дзверы. На парозе з'явiлася Галя: вясёлая, радасная, яна выгукнула са шчаслiвай усмешкай:
- Ура! Канец рабства! Я за Анатоля не iду замуж! Iду з вамi ў паход!
I вытрасла з сумкi цэлую кучу папер.
- Маршрутныя карты, меню на ўвесь паход! - выдыхнула, смеючыся. - А таксама - кнiжка-замалёўка для запiсаў прыгод у паходзе!
- Малайчына! - Антось падышоў да дзяўчыны i па-сяброўску абняў яе.
- Калi ласка, жанiх! - усмiхнулася Анатолю работнiца загса, - атрымайце квiтанцыю. Нявеста, запоўнiце, калi ласка, бланк. З правага боку - дадзеныя жанiха, з левага - нявесты!
Маруся ўспыхнула, зачырванелася.
Сеўшы за стол, Анатоль падсунуў пашпарты i бланк да Марусi.
Пакуль Маруся запiсвала дадзеныя Анатолевага пашпарта, той уважлiва разглядваў старонкi пашпарта дзяўчыны. Раптам падскочыў, бы яго пчала ўкусiла, нават войкнуў. Маруся перастала пiсаць. Запытальна паглядзела на яго.
- Э! Так справа не пойдзе! - матнуў Анатоль галавою. - Групы крывi ў нас розныя...
Памаўчаў. Потым узяў бланкi i паклаў сабе ў кiшэню.
- Пайшлi! - строга вымавiў Анатоль. - Дрэнь справа! Сястра мне гаварыла, калi розныя групы крывi - дзецi будуць дурныя. Трэба патэлефанаваць ёй, параiцца!
- Дзе твая сястра працуе? - з насмешкай спытала Маруся. - Дзе яна такiх глупстваў набралася?
- Ты мне Святлану не ганьбi! - раззлаваўся Анатоль. - Яна разумнейшая за любога доктара ў бальнiцы, хоць i санiтаркаю працуе!..
Вусны Марусi скрывiлiся ва ўсмешцы, вялiкiя чорныя вочы глядзелi на хлопца з такiм здзiўленнем, быццам бачылi яго ўпершыню...
Галя з асалодаю ўслухоўвалася ў словы вершаў, якiя чытаў Мiкола. Пяшчота i горыч напаўнялi iх, бясконцая туга па каханай, якая так далёка ад яго...
- Каму ён прысвяцiў гэтыя вершы? - заклапочана шапнула Галi на вуха Аленка.
- Нейкай Вользе, што ў Жыткавiчах жыве. Настаўнiцай працуе...
Тугi камяк падкацiў пад сэрца. Аленка адчула, што вось-вось расплачацца. Успомнiла пяшчотныя словы Мiколы, якiя ён гаварыў ёй уначы, але так нiколi i не сказаў ёй "кахаю"...
- Байкавыя касцюмы не браць - хутка намакаюць i доўга сохнуць! - раздаўся зычны голас Антося, абудзiў Аленку ад горкiх думак. - Калготкi таксама не браць, чуеце, дзяўчаты? - засмяяўся хлопец. - Штаны, шкарпэткi... Адносна заплечнiкаў - абалакаўскi альбо яраўскi. Тэхнiка бяспекi: iдзём праз лясныя завалы - не скачам, дрэвы за ствалы не чапаем - у падгнiлых дрэваў яны не крэпкiя, кара гнiлая... За заплечнiк нiчога не чапляем, з кiшэняў нiчога не тырчыць...
- У паход выступаем пасля выпускнога, у пачатку лiпеня, - прамовiў Мiкола, згортваючы карту. - Работу з вяроўкамi, вязанне вузлоў пройдзем у наступны раз. Цяпер - усiм зранку бегаць, хадзiць на трэнiроўкi, у басейн, каб потым на маршруце не памiраць! Паўторым арыентаванне на мясцовасцi...
- Я скажу! - усхапiлася Аленка. - Мох, лiшайнiкi заўсёды растуць з паўночнага боку, а смала выступае з паўднёвага, мурашнiкi - з паўднёвага боку дрэва. Алтар у праваслаўных цэрквах робiцца на ўсход.
- Добра! - усмiхнуўся Мiкола i павярнуўся да Iрэны. - А ты ведаеш, як вызначыць час без гадзiннiка?
- Вядома, - засмяялася тая. - Мне кожны дзень дарылi кветкi. Цюльпаны вечарам закрывалi пялёсткi. А ружы я сама клала спаць у ванную. Жоўтыя дзьмухаўцы пад маiм акном у шэсць ранiцы ўжо раскрытыя, а пасля пятнаццацi-шаснаццацi гадзiн засынаюць! Таксама i наготкi ў гэты час кладуцца спаць. Падбел прачынаецца ў дзесяць, а засынае ў васемнаццаць. Шыпшына хоць i рана прачынаецца, але кладзецца ажно ў дваццаць адну гадзiну. А начныя фiялкi ў гэты час толькi прачынаюцца! А салаўi пачынаюць спяваць звечара, гадзiн у адзiнаццаць...
- Усё гэта - дробязi! - пасмiхнуўся Сцяпан, прысёрбваючы з кубка гарбату. - Раю ўсiм лепш набыць гадзiннiкi!
- Вось калi ты вясковы хлопец, то й раскажы нам прыкметы добрага i дрэннага надвор'я! - засмяялася Iрэна.
- Калi ласка! Для цябе - што хочаш! - усмiхнуўся ёй Сцяпан. - Добрае надвор'е: месяц пры ўзыходзе захутаны ў бляклы круг, зоркi мiгаюць слабым зеленаватым святлом, камары таўкуць мак, божая кароўка хутка злятае з рукi, конiкi моцна стракочуць, салаўi спяваюць...
- Ой, Сцяпан! - усклiкнула Iрэна. - Так добра нагаварыў, што мне ў вёску захацелася!
- Кветкi моцна пахнуць! - дадала Аленка i падсела да Мiколы. - Можна, я пачытаю твой сшытак з вершамi? - запытала цiха.
Мiкола згадзiўся. Яна не стала чакаць, калi ўсе разыдуцца, развiталася i пайшла дадому, прыцiскаючы да грудзей Мiколаў сшытак з вершамi для Вольгi.
- Ты - Дарына? - князь узнiмаецца з месца.
- Не, не Дарына... - шэпча дзяўчына. - Не, не Дарына... Вазьмiце з сабою!
Доўга маўчыць князь, а потым гаворыць:
- Што ж, збiрайся. Толькi пешшу не пойдзеш. Княжною паедзеш. Убор прынясуць табе слугi.
Не ведала Дарына - сон гэта цi ява. Няўжо такi суровы князь дараваў ёй цi проста трымаў слова перад бацькам яе?
... Не давалi думкi спакою Дарыне i нават тады, калi стаяла яна ля магiлы бацькi i слёзы пакаяння цяклi па яе твары.
Засталася Дарына жыць у замку князя Вiтаўта, i назваў ён яе сястрою. Стала блiжэй ведаць князя Дарына i адкрыла ў iм цеплыню душы i сардэчнасць - як з сябрам i братам, часта размаўляла з iм. I стаў ёй князь блiзкiм i родным чалавекам. Пакахала яго Дарына, шчыра i моцна, але не магла адкрыцца яму ў гэтым.
Настаў час, калi да названай сястры князя пачалi сватацца, але ўсiм яна адмаўляла, у душы кахаючы Вiтаўта.
Князь не наведваў Галубiнку больш за паўгода. У прыгожым маёнтку з бела-блакiтнага каменю жыла Дарына. Час свой яна праводзiла ў малiтвах i чаканнi.
- Кажуць, з'явiўся ў нашых краях багаты купец з-за мора, - паведамiла Дарыне дзяўчына-пакаёўка, якая жыла з ёю. - Дачка ў яго вельмi прыгожая вачэй не адвесцi! У гасцях яна з бацькам у замку князя. I будзе там вечарына...
- Я даўно не атрымлiвала вестак ад князя, - самотна прашаптала Дарына. Пiсала да яго, але ганец заўсёды вяртаўся з адным адказам, маўляў, князь дзякуе за лiст. I болей нi слова!
... Недзе пад вечар у маёнтак прыскакаў вершнiк. Дарына выбегла яму насустрач. Узяла пакет, разгарнула яго i з трапяткiм сэрцам пачала чытаць. Князь запрашаў яе ў замак на вечарыну!
Яна прыцiснула лiст да вуснаў.
- Божа мой! - прашаптала Дарына. - Я ўбачу яго!..
V
Гнуткiя, тоненькiя, бы бярозкi, дзяўчаты высыпалi на сцэнiчную пляцоўку. Рознакаляровыя, вясёлыя - проста кветкi! Нiбыта чараўнiца, раскрыўшы свае далонi, стварыла iх, такiх прывабных, не падобных адна на адну. Яны растварылiся ў музыцы, калыхнулiся, быццам ад подыху ветру, i... паплылi над зямлёю...
- Iрэна, плечы раўней! - зычны голас Нiнэлi Мiхайлаўны раздаецца ў зале. Руку адводзiм... Так, так! А зараз - бегунок: i - раз-два-тры! Адажыо, дзяўчаткi!.. Малайцы!
Iрэна, танцуючы, уяўляла сябе прынцэсай. А чаму б i не? Яна самая шчаслiвая - выходзiць за Янку. Рэня ад зайздрасцi напляткарыла на Янку, а ён па-ранейшаму працуе ў аўтапарку, у iнтэрнаце сваiм жыве, як i жыў! Сусед яго па пакойчыку нахлусiў, бо таксама зайздросцiць iхняму каханню! Цяпер нiякiм плёткам пра Янку Iрэна не паверыць! Сёння Iрэна купiла сабе шлюбную сукенку. Аддала Янку дзiцячыя кансервы, дрожджы i падарункi для ягоных родзiчаў.
Усмешка не сыходзiла з Iрэнiнага твару, вочы ззялi, бы ранiшняе сонейка.
- Дзякую, дзяўчаткi! - зазвiнеў голас Нiнэлi Мiхайлаўны. - Заняткi скончаны, да сустрэчы! Iрэначка! - паклiкала цiха дзяўчыну i працягнула ёй кнiжачку. - Гэта табе! У гонар тваiх змовiн з Янкам!
Iрэна падзякавала, пацалавала Нiнэль Мiхайлаўну i падумала, што князёўна з вокладкi так падобна на яе самую, шчаслiвую Iрэначку-прыгажуню, якая хутка развiтаецца з дзявочым жыццём i прыме прозвiшча мужа - Бiневiч...
... Мацi сустрэла Iрэну як звычайна з заплаканым тварам i папярэдзiла, каб не займала тэлефон - а раптам бацька тэлефанаваць будзе! Дзяўчына скрывiлася i, перакусiўшы на хаду, пайшла да Соф'i.
- Ты Аленку маю не бачыла? - запытала жанчына з хваляваннем. - Казала, у Жыткавiчы паедзе да нейкай Вольгi. Пайшла да Мiколы, сёння ж яны ў тэатр збiралiся, а там музыка на ўвесь пакой, i нiхто не адчыняе. Прыбегла дадому, плача, кажа, у Жыткавiчы паеду, да Вольгi. А што гэта за Вольга? Можа, зноў нейкая цыганка? А цi ведаеш ты, Iрэначка, якое гора ў нас? - Соф'я паправiла халат, затулiла поўныя ногi. - Аленка ж мая цяжарная! Хацела яму сказаць, але саромеецца. Намякнула наконт дзiцяцi, дык ён i слухаць не хоча. Я ёй таблеткi дастала, але не дапамаглi, пойдзе на аборт... А што ж рабiць, Iрэначка? Не трэба мне, каб людзi смяялiся з яе!
