Василь Быков - Эстафета (на белорусском языке)

Быков Василь

Эстафета (на белорусском языке)

Васiль Быкаў

Эстафета

Ён упаў на забаранаваную мякаць агароднай зямлi, не дабегшы якiх дзесяцi крокаў да пасечанага асколкамi белага домiка з разбураным чарапiчным дахам - iхняга ўчарашняга арыенцiра тры.

Перад тым ён, iрвучы гiмнасцёрку, прадраўся праз калючы гушчар жывой загарадзi, у якой з самага ранку гэтага пагоднага красавiцкага дня гулi, варушылiся пчолы, i, акiнуўшы хуткiм позiркам рэдкi ланцужок постацей, што па свежа апрацаваных агародах беглi да ўскраiнных домiкаў, замахаў рукамi i праз стрэлы i выбухi крыкнуў:

- Прыняць улева, на кiрху!!!

Пасля прыгнуўся, неяк баднуў галавой у зухавата прыткнутай пiлотцы i, выпусцiўшы пiсталет, тыцнуўся тварам у цёплую мякаць зямлi.

Сержант Лемяшэнка ў той час, размахваючы аўтаматам, зморана трухаў уздоўж калючай, дбайна падстрыжанай зялёнай сцяны i ледзьве не наскочыў на свайго нечакана распластанага ўзводнага. Спярша ён здзiвiўся, што той гэтак недарэчна спатыкнуўся, нейкая няяснасць кораценька мiльганула ў свядомасцi, але затым усё стала на сваё месца. Лейтэнант назаўжды застыў, убiўшыся русавалосай галавой у пульхную зямлю, падкурчыўшы пад сябе калена левай нагi, выцягнуўшы правую, i некалькi пчол патрывожана мiтусiлiся над яго нерухомай прапацелай спiною.

Лемяшэнка не спынiўся, толькi нервова перасмыкнуў вуснамi i, пераняўшы каманду, закрычаў праз грукат бою:

- Узвод, прыняць лявей! На кiрху! Гэй, на кiрху!!!

Узвода, аднак, ён не бачыў - два дзесяткi аўтаматчыкаў ужо дасягнулi агарожаў, садкоў, будынкаў i прапалi ў грукаце бою, якi ўваходзiў у самую сiлу. Справа ад сержанта, на суседнiм панадворку, мiльгануў за шчыкетнiкам шэры твар кулямётчыка Натужнага, недзе за iм паказаўся i знiк малады бялявы Тарасаў. Астатнiх байцоў яго аддзялення таксама не было вiдаць, але па тым, як час ад часу патрэсквалi iх аўтаматы, Лемяшэнка адчуваў, што яны недзе побач.

Трымаючы напагатове свой ППШ, сержант абабег домiк, запыленымi ботамi трушчачы шкло i паскiданую з даха чарапiцу. У iм усё тлеў невыразны, так i не праяснены смутак аб забiтым узводным, у якога, бы эстафету, падхапiў ён чарговы клопат - павярнуць узвод фронтам да кiрхi. Лемяшэнка не дужа разумеў, навошта гэта было, але апошнi загад камандзiра набыў ужо сiлу i вёў яго новым кiрункам.

Ад домiка па вузенькай дарожцы, выкладзенай бетоннымi плiткамi, ён дабег да веснiц. За шчыкетнай загарадкай цягнуўся нешырокi завулак. Сержант зiрнуў у адзiн бок, у другi. Дзе-кольвечы сюды выбягалi з панадворкаў байцы i таксама азiралiся. Вунь i яго Ахметаў - выскачыў ля трансфарматарнай будкi, азiрнуўся i, згледзеўшы аддзялённага, сярэдзiнай вулiцы пашыбаваў да яго. Недзе мiж садкоў, шэрых катэджаў i домiкаў з лютым крэктам разарвалася мiна, побач на крутым даху, збiтая асколкамi, зрушылася i пасыпалася ўнiз чарапiца.

- Улева давай! На кiрху!!! - крыкнуў сержант i сам пабег па-над драцяной агарожай, шукаючы дзе якога праходу. Наперадзе з-за курчавай зелянiны недалёкiх дрэў сiнiм шпiлем тырчала ў неба кiрха - новы арыенцiр iхняга наступлення.

Тым часам у завулак адзiн за адным высыпалi аўтаматчыкi; з'явiўся ззаду нiзенькi, камлюкаваты, з крывымi ў абмотках нагамi кулямётчык Натужны, за iм - навiчок масквiч Тарасаў, якi з самага ранку не адставаў ад спрактыкаванага старога байца; з нейкага двара лез цераз загарадзь маруда Бабiч у перакручанай на галаве зiмовай шапцы. "Не мог знайсцi якога праходу, торба", - вылаяўся ў думках сержант, убачыўшы, як той спачатку перакiнуў цераз плот свой аўтамат, а пасля нязграбна перавалiў на вулiцу няўклюднае медзведзяватае цела.

- Сюды, сюды давай! - махнуў ён, злуючы ад таго, што Бабiч, падняўшы аўтамат, пачаў атрэпваць свае запэцканыя каленi. - Хутчэй!

Аўтаматчыкi нарэшце зразумелi каманду i, знаходзячы праходы, знiкалi ў веснiцах, мiж дамоў, за будынкамi. Лемяшэнка натрапiў на расчыненыя вароты i ўбег у даволi шырокi заасфальтаваны двор, на якiм размясцiлася нейкая нiзкая шэрая будынiна, вiдаць, гараж. Следам за сержантам убеглi сюды яго падначаленыя - Ахметаў, Натужны, Тарасаў, апошнiм трухаў Бабiч.

- Лейтэнанта забiла, - кiнуў iм сержант, выглядаючы якi-небудзь праход. - Ля белага домiка.

У той час аднекуль зверху i зблiзку прагрукацела чарга, i кулi, пакiдаючы на асфальце свежыя ямкi i зрыкашэцiўшы, iмгненна разляталiся ў бакi. Лемяшэнка кiнуўся пад сховань глухой бетоннай сцяны, што абгароджвала двор, за iм - астатнiя, толькi Ахметаў спатыкнуўся, ухапiўся за бiклагу ля пояса, з якой у два струменi нешта лiлося.

- Сабакi! Куды ўцэлiлi, гiтлерчукi праклятыя...

- З кiрхi, - сказаў Натужны, пазiраючы праз голле дрэў у бок шпiталя. Яго невясёлы, папсуты воспаю твар агарнуўся клопатам.

За гаражом знайшлiся веснiцы з завязанай дротам клямкай. Сержант выняў фiнку i за два ўзмахi перарэзаў дрот. Яны штурхнулi старыя дзверы i апынулiся пад разложыстымi галiнiстымi вязамi старога парку, але тут жа пападалi. Лемяшэнка разануў з аўтамата, за iм ударылi чэргамi Ахметаў i Тарасаў - мiж чорных жылiстых камлёў беглi ўрассыпную зялёныя паджарыстыя постацi ворагаў. Непадалёку за дрэвамi праглядваў шырокi прастор нейкай плошчы, i за iм высiлася ўжо нiчым не затуленая кiрха. Там бегалi i стралялi немцы.

Неўзабаве, аднак, ворагi заўважылi iх, i першая кулямётная чарга пырснула жарствой з бетоннай сцяны, абцярушыла парэпаную кару вязаў. Трэба было бегчы далей, да плошчы i кiрхi, уссеўшы на ворага, не злазiць з яго карка, не даць яму апамятацца, але iх было мала. Сержант паглядзеў у бакi болей пакуль нiхто не прабраўся да гэтага парку: чортавы панадворкi i загарадзi сваiмi лабiрынтамi трымалi людзей.

Кулямёты смалiлi па сцяне, па шыферным даху гаража. Байцы распласталiся на драбнюткай далiкатнай веснавой траўцы i тыркалi кароткiмi аўтаматнымi чэргамi. Натужны выпусцiў з паўдыска i сцiх - страляць не было куды, немцы пахавалiся ўжо ля кiрхi, а iх агонь з кожнай хвiлiнай гусцеў.

Ахметаў, лежачы побач, толькi соп, злосна раздзiмаючы тонкiя ноздры, i паглядваў на сержанта. "Ну, а што далей?" - пытаў гэты яго позiрк, i Лемяшэнка ведаў, што i iншыя таксама пазiралi на яго, чакалi яго каманды, але скамандаваць што-небудзь было не дужа проста.

- А Бабiч дзе?

Iх было чацвера з сержантам - злева Натужны, справа Ахметаў з Тарасавым, а Бабiч так i не выбег з двара. Сержант хацеў загадаць каму паглядзець, што здарылася з тым мешкаватым байцом, але ў той час злева мiж дрэў замiльгалi постацi аўтаматчыкаў iхняга ўзвода - яны сыпанулi аднекуль даволi густа i згодна ўдарылi з аўтаматаў па плошчы. Лемяшэнка не падумаў нават, а болей адчуў, што час падавацца далей, да кiрхi, i, махнуўшы рукой, каб звярнуць на сябе ўвагу тых, злева, iрвануўся наперад. Крокаў праз некалькi пад камлём вяза ён упаў, даў дзве кароткiя чаргi. Нехта глуха чмякнуўся побач, сержант не ўбачыў яго, але па нечым няўлоўным адчуў, што гэта Натужны. Затым ён ускочыў i яшчэ сiгануў некалькi шырокiх крокаў. Злева не сцiхалi чэргi - гэта пасоўвалiся ў глыб парку яго аўтаматчыкi.

"Хутчэй, хутчэй", - у такт зморанаму сэрцу стукала ў галаве думка. Не даць апамятацца, наскочыць, разагнаць, бо, калi немцы паспеюць агледзецца i ўбачаць, што аўтаматчыкаў не шмат, тады будзе бяда, тады яны тут завязнуць...

Яшчэ прабегшы некалькi паспешлiвых крокаў, ён упаў на старанна падгрэбены, прапахлы прэласцю дол; вязы ўжо засталiся ззаду, побач сцiпла жаўцелi першыя веснавыя кветкi. Парк скончыўся, далей за зялёнай драцяною сеткай раскiнулася блiшчастая ад сонца плошча, вымашчаная дробнымi квадратамi шызай брусчаткi. У канцы плошчы ля кiрхi мiтусiлiся прыгнутыя постацi немцаў у касках.

"Дзе ж гэты Бабiч?" - чамусьцi ўсё назаляла думка, хоць з'явiўся цяпер большы клопат: трэба было неяк атакаваць кiрху цераз плошчу, а гэтая справа здавалася яму нялёгкай.

Аўтаматчыкi, не дужа зладжана страляючы, выбягалi з-за дрэў i залягалi пад агарожай. Далей бегчы не было як, i сержанта дужа занепакоiла, як выбрацца з гэтага аблытанага дротам парку. Урэшце яго быццам нешта асвятлiла знутры - ён выхапiў з кiшэнi гранату i павярнуўся, каб крыкнуць iншым. Але што крычаць у гэтым грукаце! Адзiнай магчымай камандай тут быў уласны прыклад, надзейны камандзiрскi загад: рабi, як я. Лемяшэнка вырваў з запала чаку i шпурнуў гранату пад сетку агарожы.

Дзiрка атрымалася невялiкая i няроўная. Разадраўшы на плячы гiмнасцёрку, сержант працiснуўся праз сетку, азiрнуўся - следам, прыгнуўшыся, бег Ахметаў, ускакваў з кулямётам Натужны; побач грымнулi яшчэ разрывы гранат. Тады ён, ужо не азiраючыся болей, што было сiлы рынуўся наперад, ляскаючы гумовымi падэшвамi па слiзкай брусчатцы плошчы.

I раптам здарылася нешта незразумелае. Плошча хiснулася, збочыла, адным краем кiнулася некуды ўгору i балюча выцяла яго ў бок i скроню. Ён пачуў, як коратка i звонка бразнулi аб цвёрдыя камянi яго медалi, блiзка, ля самага твару, пырснулi i застылi ў пыле кроплi нечай крывi. Пасля ён павярнуўся на бок, усiм целам балюча адчуваючы непадатлiвую мулкасць камення, аднекуль, з сiняга неба, зiрнулi ў твар спалоханыя вочы Ахметава, але зараз жа знiклi. Яшчэ нейкi час праз грукат стралянiны ён чуў побач сцятае дыханне, гулкае тупаценне ног, а пасля ўсё гэта сплыло далей, да кiрхi, дзе, не сцiхаючы, грукаталi стрэлы.