Лонг - Пастушыная гiсторыя пра Дафнiса i Хлою (на белорусском языке)
29
Яны сталi ў кола, акружыўшы Хлою, нiбы хор, скакалi i бляялi, як быццам яны радавалiся; а козы, авечкi, каровы iншых пастухоў аставалiся на сваiх месцах усярэдзiне карабля, як бы голас сiрынгi i не клiкаў iх. Пакуль усе ў здзiўленнi ўслаўлялi Пана, на сушы i на моры адбылiся яшчэ дзiўнейшыя праявы. Караблi раней, чым метымнейцы паднялi якары, паплылi, карабель жа ваяводы вёў дэльфiн, якi ўсё выскокваў з вады. А коз i авечак вёў найсаладзейшы голас сiрынгi, але таго, хто iграў, нiдзе не было вiдаць; так што авечкi i козы, iдучы ўперад, заадно пасвiлiся, радуючыся песнi.
30
Быў, бадай, час другой пашы, калi Дафнiс з высокай вартоўнi ўбачыў статкi i Хлою; моцна ўскрыкнуўшы: "О нiмфы i Пан!", пабег ён унiз на раўнiну i абняў Хлою; i тут жа асунуўся, страцiўшы прытомнасць. Ледзь ачуняў ён ад Хлоiных пацалункаў i абдымкаў, якiмi яна яго сагравала, тады падышоў да знаёмага бука i, сеўшы пад iм, пачаў распытвацца ў Хлоi, як яна змагла ўцячы ад гэтулькiх ворагаў. Яна яму ўсё расказала: пра плюшч на козах, пра выццё авечак, пра хваёвыя галiнкi, што паявiлiся ў яе на галаве, пра агонь на сушы, шум на моры, пра дваякiя галасы сiрынгi - ваенны i мiрны, пра жахлiвую ноч i пра тое, як ёй музыка паказала дарогу, якое яна не ведала. Тут Дафнiс зразумеў i сон, спасланы на яго нiмфамi, i Панаву дапамогу, i сам расказаў усё, што бачыў, усё, што чуў, i як яму нiмфы, калi ён ужо збiраўся памерцi, жыццё ўратавалi. Пасля ён паслаў, каб яна прывяла Дрыяса, Ламана i iх сямейнiкаў i прынесла ўсё, што трэба пры ахвяраваннi; а тым часам злавiў найлепшую з коз, прыбраў яе вянком з плюшчу, так, як яны паўсталi перад вачыма ворагаў, узлiў малака мiж яе рагоў i зарэзаў яе ў ахвяру нiмфам, пасля, падвесiўшы, абадраў i прысвяцiў iм шкуру.
31
Як толькi прыйшла ўжо Хлоя са сваiмi, ён распалiў агонь i, частку мяса зварыўшы, а другую - спёкшы, першыя кавалачкi прынёс у ахвяру нiмфам, узлiў iм кубак маладога вiна, а пасля, зрабiўшы з зялёнага лiсця ложа, зазнаў слодычы ў пiтве i гульнях, заадно паглядваючы на статкi, каб i воўк не напаў i не зрабiў таго, што мелiся зрабiць ворагi. Спявалi ў гонар нiмфаў нямала песняў, складзеных даўнейшымi пастухамi.
Калi ж надышла ноч, яны ляглi спаць там жа, на полi, а на другi дзень згадалi Пана i, прыбраўшы вянкамi з хваёвых галiнак важака казiнай чарады, павялi яго да хвойкi; тут, узлiўшы вiна, уславiўшы бога, зарэзалi таго казла, падвесiлi i знялi шкуру. Мяса, спёкшы i зварыўшы, яны паклалi непадалёк на лузе на лiсцi; шкуру ж разам з рагамi прымацавалi да хвойкi каля статуi пастушыны дар пастушынаму богу. Яшчэ прынеслi яму ў ахвяру мяса i ўзлiлi з большага кубка вiна. Хлоя спявала, а Дафнiс iграў на сiрынзе.
32
Пасля яны ляглi i пачалi баляваць; выпадкова падышоў да iх валапас Фiлет, якi якраз прынёс Пану некалькi вянкоў i вiнаградных гронак яшчэ на лазе з лiсцем. З iм iшоў яго найменшы сын Тытыр, хлопчык з залацiстымi валасамi, сiнявокi, беленькi i жвавенькi: iдучы, ён лёгка падскокваў, як казлянятка. Усе паднялiся, дапамаглi прыбраць вянкамi Пана i павесiлi гронкi на голле хвойкi; тады запрасiлi Фiлета прылегчы побач з сабою для балявання.
I як гэта водзiцца ў старых людзей, калi яны трошкi падпiлi, пачалi доўга расказваць адзiн аднаму: як яны пасвiлi, калi маладыя былi, як iм удавалася ўратавацца ад шмат якiх разбойнiцкiх нападаў. Адзiн хвалiўся, што забiў ваўка, другi, што iгрою на сiрынзе толькi Пану ўступае, - то быў Фiлет, якi пахваляўся гэтым.
33
I вось Дафнiс i Хлоя пачалi яго настойлiва прасiць, каб ён i з iмi падзялiўся сваiм умельствам i пайграў на сiрынзе на свяце бога, якi i сам вяселiцца сiрынгаю. Фiлет паабяцаў, хоць паскардзiўся на старасць, - не той ужо дых, i ўзяў Дафнiсаву сiрынгу. Але яна была замалою для яго вялiкага майстэрства, бо зроблена была на вусны хлопчыка. Тады ён паслаў Тытыра па сваю сiрынгу, бо яго падвор'е было адсюль толькi стадыяў за дзесяць. I вось хлопчык, скiнуўшы плашч, голы пусцiўся бегчы, як алянятка; а Ламан паабяцаў iм расказаць пра сiрынгу паданне, якое прапяяў яму адзiн сiцылiйскi казапас, атрымаўшы ва ўзнагароду казла i сiрынгу.
34
"Сiрынга, гэтая дудка, колiсь не дудкаю была, а дзяўчынаю, прыгожаю, з пяшчотным голасам. Яна пасвiла коз, гуляла з нiмфамi, а пяяла, як i цяпер. Калi яна так пасвiла, гуляла, пяяла, падышоў Пан i пачаў яе схiляць на тое, чаго яму хацелася, i абяцаць ёй за гэта, што ўсе яе козы будуць прыводзiць двайнятак. Яна пасмяялася з яго кахання i сказала, што не хоча такога каханка, якi не казёл i не цалкам мужчына.
Пан кiнуўся ў пагоню за ёю, каб узяць яе сiлаю. Сiрынга ўцякла ад Пана i яго гвалту; уцякаючы, яна, зняможаная, хаваецца ў чароце, знiкае ў балоце. Пан у злосцi вырэзвае чарот, але дзяўчыны не знаходзiць i, зразумеўшы бяду, гэтую дудку вынаходзiць, злучае воскам няроўныя трубкi, бо ў iх каханне было няроўнае; i былая прыгожая дзяўчына цяпер пяшчотная сiрынга".
35
Толькi што скончыў Ламан сваё апавяданне i Фiлет пахвалiў, што расказаная казка саладзейшая за песню, як ужо стаiць зноў Тытыр, падаючы бацьку сiрынгу, вялiкую, з доўгiмi трубкамi; i там, дзе яны звычайна змацоўваюцца воскам, яна аздоблена меддзю. Можна было б падумаць, што гэта была тая сiрынга, якую Пан першую зрабiў. Фiлет падняўся, сеў на сядзеннi прама i напачатку праверыў трубкi, цi праходзiць паветра; а пасля, пераканаўшыся, што нiчога не замiнае подыху, ён моцна, па-маладому падзьмуў. Можна было падумаць, што чуваць некалькi дудак разам, такая магутная была яго iгра. Патрошку зменшваючы сiлу, ён перайшоў да больш пяшчотных напеваў, а каб паказаць усё майстэрства добрай пастухоўскай музыкi, ён зайграў, як належыць для статка кароў, як трэба для коз i якiя напевы любяць авечкi. Пяшчотна для авечак, моцна для кароў, высока для коз.
Цалкам усе сiрынгi гэтыя адна (сiрынга) пераймала.
36
Усе ляжалi ў маўклiвай насалодзе, Дрыяс жа ўстаў i папрасiў, каб яму сыгралi Дыянiсаў напеў, i пачаў танцаваць танец вiнаградараў. Ён то паказваў таго, хто збiрае вiнаград, то таго, хто нясе поўныя кашы, пасля таго, хто топча гронкi, потым таго, хто напаўняе бочкi, далей таго, хто п'е сусла. Усё вытанцоўваў Дрыяс так зграбна i выразна, што, здавалася, вiдаць былi i вiнаградныя лозы, i нацiсi, i бочкi, i што Дрыяс сапраўды пiў.
37
Гэты трэцi стары, заслужыўшы пахвалу за танец, цалуе Хлою i Дафнiса. Тыя, хутка ўсхапiўшыся, станцавалi Ламанаву казку. Дафнiс паказваў Пана, Хлоя Сiрынгу. Ён умольваў яе, пераконваючы, яна безуважна пасмiхалася. Ён пагнаўся за ёю i бег пры гэтым на кончыках пальцаў, удаючы капыты, яна ж паказвала зняможаную пагоняй. Пасля Хлоя ў лесе, нiбы ў балоце, хаваецца; Дафнiс жа, узяўшы Фiлетаву вялiкую сiрынгу, зайграў сумную песню, як закаханы, пасля пяшчотную, нiбы ўгаворваючы, потым прываблiвую, нiбы шукаючы яе, так што Фiлет, ускочыўшы, пацалаваў яго, i падараваў яму пасля пацалунка сваю сiрынгу, i пажадаў, каб i Дафнiс пакiнуў яе некалi такому ж годнаму пераемнiку.
38
Дафнiс жа прынёс у дар Пану сваю ўласную малую сiрынгу i, пацалаваўшы Хлою, як бы ён сапраўды пасля ўцёкаў знайшоў яе, пагнаў статак, iграючы на новай сiрынзе.
Ужо надыходзiла ноч, i Хлоя пагнала сваю чараду, збiраючы яе напевам сiрынгi; i козы беглi побач з авечкамi, i Дафнiс iшоў поруч з Хлояю, так што да самай ночы яны цешылiся адно адным i ўмовiлiся назаўтра яшчэ раней выгнаць статкi; так i зрабiлi. Толькi што бралася на дзень, а яны прыйшлi ўжо на пашу. Напачатку звярнулiся з прывiтаннем да нiмфаў, пасля - да Пана, а потым, усеўшыся пад дубам, iгралi на сiрынзе, далей цалавалiся, абдымалiся i ляжалi адно каля аднаго; i, нiчога не зрабiўшы больш, паднялiся. Не забылiся i паесцi, выпiлi i вiна, змяшаўшы яго з малаком.
39
Ад усяго гэтага яшчэ больш разгарачыўшыся i паадважнеўшы, яны паспрачалiся адно з адным, хто з iх мацней любiць, i памаленьку дайшлi да клятваў у вернасцi. Дафнiс Панам пакляўся, падышоўшы да яго хвойкi, што ён не будзе жыць адзiн, без Хлоi, нi адзiнага дня; а Хлоя паклялася Дафнiсу нiмфамi, увайшоўшы ў iх пячору, што хоча з Дафнiсам жыць i памерцi. Дзявочая прастадушнасць Хлоi даходзiла да таго, што, выйшаўшы з пячоры, яна вымагала ад яго i другой клятвы. "Дафнiс! - казала яна. - Пан - гэта бог, якi часта ўлюбляецца i часта здраждвае; кахаў ён Пiтыс, кахаў Сiрынгу; нiколi не ўпусцiць ён, каб не зачапiць дрыяд, не дае праходу нiмфам, заступнiцам жывёлы. Ён безуважна ставiцца да клятваў i цябе не пакарае, хоць бы ты пакахаў больш жанчын, чым мае чароцiн твая сiрынга; ты ж паклянiся гэтым статкам i тою казою, што цябе ўзгадавала, не пакiнуць Хлоi, пакуль яна табе будзе верная; калi ж яна саграшыць супроць цябе i супроць нiмфаў, уцякай ад яе, ненавiдзь i забi яе, як ваўка".
Дафнiс узрадаваўся яе недаверу i, стаўшы сярод чарады коз i ўзяўшы адною рукою казу, другою - казла, пакляўся Хлоi любiць яе датуль, пакуль яна яго любiць будзе; калi ж яна каго iншага замест Дафнiса выбера, тады ён не яе сябе заб'е.
Яна ўзрадавалася i паверыла яму, як дзяўчына i як пастушка, што лiчыць коз i авечак уласнымi багамi аўчароў i казапасаў.
КНIГА ТРЭЦЯЯ
1
Калi мiтыленцы дачулiся пра напад дзесяцi караблёў, а людзi, што прыйшлi з вёсак, расказалi iм пра разбой, яны, палiчыўшы, што такога ад метымнейцаў нельга стрываць, пастанавiлi як найхутчэй узяцца за зброю; адабраўшы тры тысячы шчытаносцаў i пяцьсот коннiкаў, яны паслалi свайго ваяводу Гiпаса па сушы, баючыся мора ў зiмовую пару.
