Рувим Фраерман - Дзiкi сабака дзiнга, альбо аповесць пра першае каханне (на белорусском языке)
Яна думала: што рабiць, калi Коля скажа ёй аб каханнi? Што рабiць? Учора ён прыйшоў да яе i сказаў: "Прыходзь. Я прашу цябе, прыходзь дзеля мяне. Я не бачыў яшчэ сапраўднага свiтання ў лесе. Прыходзь".
I вось праз iмгненне яна прыйдзе.
Што рабiць? Што рабiць наогул, калi табе гавораць пра каханне, а ў цябе ёсць толькi мацi, для якой ты ў жыццi адна, i няма ў яе нiкога болей?
Яна злёгку дрыжала, думаючы пра гэта, i хуталася ў доктарскi халат сваёй мацi, якi надзела крадком.
А лес iшоў усё далей i далей, ведучы яе па сваiх сцяжынках да мыса, дзе былi рассеяны вялiзныя камянi.
Коля выбраў сабе месца сярод iх. Ён сядзеў i чакаў, гледзячы ў бок лесу. А пад патухлымi зорамi ўжо бялеў пясок i, быццам пад дажджом, блiшчала каменне.
Таня з'явiлася перад iм раптоўна. Ён не пазнаў яе ў белым халаце i кiнуўся прэч ад яе. Таня клiкнула яго. Ён азваўся. Але бянтэжлiвасць яго прайшла не адразу.
Час цягнуўся павольна. Яны моўчкi iшлi назад да ўзлеску, дзе, быццам верацёны, ахутаныя пражай, стаялi ў дыме востраканечныя елкi.
Яны выбралi лiстоўнiцу з шырокiмi галiнамi i спынiлiся пад ёй.
- Навошта ты надзела гэты халат? - запытаў Коля.
Таня адказала:
- У мяне цяпер няма той прыгожай сукенкi, якая так падабалася табе.
- Нашто ты гаворыш пра сваю прыгожую сукенку, я яе зусiм не памятаю. Я думаю толькi пра цябе.
- Заўсёды? - спытала Таня.
- Заўсёды. Нават тады, калi я цябе не бачу. Вось што для мяне дзiўна.
- Так, гэта дзiўна, - сказала яна.
Потым яны прыселi ля падножжа лiстоўнiцы i прыслухоўвалiся да трэску галiн над галавой. Гэта прачыналiся птушкi ў сваiх сховiшчах. Над вяршалiнай суседняй елкi замахала крыламi арэхаўка i паляцела, пакiнуўшы за сабой у цёмным паветры цьмяны след.
- Гэта вельмi дзiўна, - паўтарыла Таня, сочачы за яе палётам. - Вось яна правяла мiж галiн, тут, на елцы, доўгую ноч. А цяпер на зары паляцела... Але гэта добра. Значыць, ты будзеш думаць пра мяне заўсёды i тады, калi мяне тут не будзе? Хутка я паеду.
Коля цiхенька ўскрыкнуў. Ён не пасаромеўся крыкнуць, пачуўшы гэтыя словы, якiя за адну секунду перавярнулi яго душу.
Таня ж, наколькi хапала сiлы, старалася стрымаць свой голас.
- Хiба ты хочаш паехаць адсюль? - спытаў ён.
- Так, я вырашыла. Няхай бацька застаецца з табой i цёткай Надзяй - яна ж таксама добрая, ён яе любiць. Але я нiколi не пакiну маму. Нам трэба паехаць адсюль.
- Але чаму, скажы мне? Цi ты ненавiдзiш мяне, як раней?
- Нiколi не кажы мне пра гэта, - глуха сказала Таня. - Што было са мной спачатку, я не ведаю. Але я так баялася, калi вы прыехалi да нас. Гэта ж быў мой бацька, а не твой. I, вiдаць, таму я была несправядлiвая да цябе. Я ненавiдзела i баялася. Але цяпер я хачу, каб ты быў шчаслiвы, Коля...
- Не, не! - у хваляваннi закрычаў ён, перабiваючы яе. - Я хачу, каб i ты была шчаслiвая, i твая мацi, i бацька, i цётка Надзя. Я хачу, каб былi шчаслiвымi ўсе. Хiба нельга так зрабiць?
- Можа быць, можна, - у роздуме адказала Таня, - не ведаю.
I яна змоўкла, думаючы пра сваё ўласнае шчасце, i пра шчасце бацькi, i пра мацi.
Яна сядзела цiха, прыцiснуўшыся спiной да цёмнага ствала шырокай лiстоўнiцы, нiбыта ёй хацелася абаперцiся на нешта непарушнае, больш надзейнае, чым яе няясныя думкi, што смутна плылi ў яе галаве.
Але i лiстоўнiца ледзь калыхалася пад сiлай ранiшняга ветру. Ён iшоў ад кары па вяршалiнах, гойдаючы iх.
Свiтанак кацiўся за iм, як прыбой, б'ючыся ў стромую сцяну лесу.
А ў небе над ракой не было ўжо нiводнай зоркi.
- I мне б хацелася, каб усе былi шчаслiвыя, - сказала Таня, неадступна гледзячы ўдалячынь, на раку, дзе ў гэты час паднялося i ўздрыгнула сонца. - I вось я прыйшла да цябе. I цяпер пайду. Бывай, сонца ўзышло.
I Таня паднялася з травы, павярнулася спiной да ракi i пайшла па лесе, не разбiраючы дарогi.
Коля дагнаў яе на сцяжынцы, дзе ўбаку мiж ялiн стаялi кедры.
- Таня, не iдзi! - крыкнуў ён. - Хiба сказала ты мне ўсё? Няўжо гэта ўсё?
- Вядома, усё, - адказала яна са здзiўленнем. - А хiба яшчэ што-небудзь трэба табе, Коля?
Ён не асмелiўся зiрнуць на яе пяшчотна: ён баяўся пачырванець i апусцiў вочы.
Яна ж працягвала глядзець у яго твар з мiлай i рахманай увагай.
Тады ён нахiлiўся i наблiзiў свае вусны да яе шчакi.
Яна не адсунулася ад яго.
Было цiха з усiх бакоў.
I ў тое ж iмгненне два гучныя стрэлы прайшлiся ў цiшынi па лесе. Потым у гарах быў водгук.
Невысокi кедр узмахнуў галiнамi, i вялiзны фазан у зялёных i залатых пёрках упаў да ног дзяцей.
Яны спалохана разбеглiся.
А фазан пачаў бiцца ў траве i сцiх. I другi фазан з белымi вушамi, праляцеўшы трохi наўскось, зiгзагамi, мёртвы прыпаў да зямлi каля Танi.
З-за тоўстых елак выйшаў на сцяжынку бацька. А за iм з'явiўся Фiлька.
У абаiх былi ружжы ў руках, i блакiтны дымок курыўся над iх галовамi мiж дрэў.
- Цудоўна! - сказаў бацька.
Таня кiнулася да бацькi.
Ён нiбы зусiм не быў здзiўлены, убачыўшы яе ў лесе.
Ён ласкава ўзяў яе пад руку i сказаў:
- Дзецi, пара вам дадому. Сёння апошнi экзамен.
Фiлька ж падабраў цяжкiх птушак, разам з ружжом закiнуў iх за спiну, спынiўся побач з Колем.
- А мы, брат, тут палявалi, - сказаў ён. - Шмат фазанаў пасецца ранiцай на мысе.
Коля дрыжаў усiм целам. Фiлька зняў сваю куртку i накiнуў яму на плечы. Ён узяў яго таксама пад руку.
Але сцяжынка была вузкая для дваiх. I яны пайшлi адзiн за адным, а Таня з бацькам наперадзе.
Яна прыцiскалася да яго ўсё шчыльней, каб плячом не збiваць расу з дрэў.
Зрэдку яна падымала вочы i глядзела яму ў твар. А ён ступаў па сцяжынцы прама, не баючыся расы i стукаючы абцасамi па каранях. Ён не круцiўся, не кружыўся па лесе. Ён быў просты. Ён усмiхаўся i трымаў яе моцна.
- Як ты падобна на сваю мацi ў гэтым белым халаце! - сказаў ён.
А Таня раптам падняла руку бацькi, паклала сабе на плячо так, як яна ляжала ў першы дзень iх сустрэчы. Потым пагладзiла яе, пацалавала першы раз.
- Тата, - сказала яна, - мiлы мой тата, даруй мне. Я на цябе раней сердавала, але цяпер разумею ўсё. Нiхто не вiнаваты: нi я, нi ты, нi мама. Нiхто! Але ж многа, вельмi шмат ёсць на свеце людзей, вартых любвi. Праўда?
- Праўда, - сказаў ён.
- Цi даруеш ты мне калi-небудзь маю злосць? Я болей не буду сердаваць. А ты, - цiха спытала Таня, - не сярдуеш на мяне, што я была тут у лесе разам з Колем?
- Не, мiлая Таня. Я ж таксама знаю: добра ў лесе на свiтаннi!
XXII
Вясна скончылася. Абмялела ля берагоў рака, выступiлi камянi, i яшчэ да паўдня награваўся на беразе пясок.
Бляск над вадой зрабiўся вастрэй, драбней. Летняя спёка ўдарала цяпер прама ў горы, i па гарачых токах паветра падымалiся павольна ў вышыню арлы. Толькi з мора далятаў часам чысты вецер i доўга шумеў у лясах.
Таня апошнi раз абыходзiла бераг, развiтваючыся з усiмi. Яна iшла па пяску, побач са сваiм ценем, i рака бегла ля самых яе ног - як сябра, праводзiла Таню ў дарогу.
Доўгая пясчаная каса загарадзiла iм абедзвюм дарогу.
Таня спынiлася. На гэтай касе ранiцай яна любiла купацца з Фiлькам. Дзе ён цяпер? Цэлую ранiцу яна дарэмна шукае яго ўсюды. Ён уцёк, не хочучы развiтацца з ёю. Нi тут, нi там не можа яна яго знайсцi.
Цi не сама яна вiнавата?
Як часта за гэты год, такi багаты для Танi падзеямi, забывалася яна на свайго друга, якога абяцала калiсьцi нi на кога не мяняць! Ён жа нiколi яе не забываў, заўсёды памяркоўны ў дружбе.
I цяпер, пакiдаючы дарагiя мясцiны, Таня думала пра яго з удзячнасцю, упарта шукала.
- Фiлька! Фiлька! - крыкнула яна гучна двойчы.
I вецер аднёс яе голас на самы край касы. I там, з-за пясчанай грады, раптам падняўся Фiлька i стаў на каленi ля вады.
Таня падбегла да яго, пагружаючы свае ногi ў пясок.
- Фiлька, - сказала яна з дакорам, - мацi мяне чакае на прыстанi, а я шукаю цябе з самай ранiцы. Што ты робiш тут на касе?
- Так, нiчога, мала-мала, - адказаў Фiлька. - Мала-мала ляжу.
Словы яго былi цiхiя, вочы ледзь прыадкрытыя. I Таня пасмяялася з яго журботнага выгляду.
- Мала-мала, - са смехам паўтарыла яна i раптам змоўкла.
Ён быў без майкi. I плечы яго, аблiтыя сонцам, ззялi, як камянi, а на грудзях, цёмных ад загару, вызначалiся светлыя лiтары, выведзеныя па-майстэрску.
Яна прачытала: ТАНЯ.
Фiлька сарамлiва закрыў гэтае iмя рукой i адступiў на некалькi крокаў. Ён адступiў бы вельмi далёка, зусiм пайшоў бы ў горы, але ззаду сцерагла яго рака. А Таня ўсё iшла за iм, крок за крокам.
- Пачакай жа, Фiлька! - гаварыла яна.
I ён не пайшоў далей.
"Няхай, - рашыў ён, - няхай пабачаць гэта ўсе людзi, раз так лёгка пакiдаюць яны адзiн аднаго".
Але Таня глядзела не на яго. Яна зiрнула на сонца на бляск, рассеяны ў паветры над гарамi, i павярнула пустыя рукi Фiлькi да сябе.
Яна была здзiўлена.
- Як жа ты гэта зрабiў? - спытала яна.
I ў адказ Фiлька моўчкi нагнуўся да зямлi i дастаў з-пад кучы адзення, складзенага iм на пяску, чатыры лiтары, выразаныя iм з белай паперы. Ён паклаў iх на грудзi i сказаў:
- Я кожную ранiцу прыходжу сюды i даю сонцу пячы свае грудзi, каб iмя тваё засталося светлым. Але прашу цябе, не смейся болей з мяне.
