Джеймс Олдридж - Паляўнiчы (на белорусском языке)
- Хэло, Рой, - сказаў iндзеец.
- Хэло, Боб, - сказаў Рой.
Iндзеец Боб: яго назвалi так таму, што сапраўднае iмя было занадта складанае. Рой ведаў яго i ахвотна называў бы Боба па iменi, радуючыся таму, як яно гучыць - Хома-Хоманi: першая хмурынка на небе, - але гэтае iмя Боба было не для белага, няхай сабе i для Роя.
Бо нават маленькая бронзаватварая iндыянка - яго жонка - зараз называла яго Боб. Адзенне Боба таксама было адзеннем белага: шапка з зайца, скураная куртка, сiнiя палатняныя штаны, але iндзейскiя макасiны з аленя. Усё гэта сядзела на высокiм худым, спакутаваным целе сухотнага чарнавокага, бледнага чалавека, якi нагадваў Рою засохлы клён, з якога выцадзiлi занадта шмат соку.
- Добра, што ты тут, - сказаў Рой.
- Я толькi што збiраўся ў Сент-Элен па муку i правiянт, - сказаў Боб.
- Хiба не позна? - спытаў Рой.
- Сёлета ўсё спазнiлася, Рой.
- Спазнiлася? - паўтарыў Рой, думаючы пра звера. - Цi проста сышло?
- Мала-мала спазнiлася i мала-мала сышло, - сказаў Боб.
Гэта была пародыя на нiбыта iндзейскую гаворку, якой Боб карыстаўся як своеасаблiвым пакеплiваннем над белымi. Па-ангельску ён гаварыў як i ўсе ў Сент-Элене, як усе паляўнiчыя, але час ад часу перадражнiваў той жаргон, якi белыя прыпiсвалi iндзейцам. Зараз ён не пакеплiваў над Роем, якога любiў. Проста гэта быў мiжвольны пратэст.
- Боб, - сказаў Рой, - я хачу пайсцi на Зялёныя Азёры, туды, дзе мая гаспадарка ўклiньваецца ў тваю. Ты не супраць, калi я прайду па тваiх землях, каб трапiць на азёры?
- А чаго ты туды пойдзеш, Рой?
- Я хачу вылавiць там усё, што мне ўдасца. Я засяду ў сваёй хацiне на Чатырох Азёрах i расстаўлю пасткi па ўсёй акрузе, столькi пастак, каб здолеў толькi запомнiць iхнiя месцы. Звера там мо i небагата, але калi ён ёсць, то я вазьму яго да рэшты. Масавы аблоў! Я хачу аблавiць нават Зялёныя Азёры. Я там нiколi не ставiў пастак, сабраць там можна небагата, але яны, зрэшты, усе ў адной жменi, i чым яны горшыя за тутэйшыя вялiкiя азёры?
Зялёныя Азёры, маленькiя, акружаныя амаль непраходнымi зараснiкамi, праўду кажучы, былi Рою непатрэбныя. Ён назваў iх зараз афiцыйнай назвай, але часцей называў Нiкчэмнымi Азёрамi, Непрыдатнай зямлёй, Спустошанай акругай.
- Магчыма, там ёсць пушны звер iменна таму, што я яго там не лавiў, сказаў ён. - Ва ўсякiм выпадку, паспрабую, але для гэтага мне трэба прайсцi па тваёй зямлi, каб не блукаць па гэтых лясах.
- Вядома, - адказаў Боб. - Прашу цябе.
- А цi ёсць сцежкi проста да Зялёных Азёр?
- Ёсць адна старая паляўнiчая сцежка, але лепшы шлях туды па хрыбце.
- А табе не будзе непрыемна, калi ўбачыш мяне на хрыбце?
- Зараз я рэдка хаджу туды, - сказаў Боб. - Надта далёка.
- Хочаш, я падстрэлю табе якую-небудзь дзiчыну на мяса, калi сустрэну, вядома? - спытаў Рой.
- Там шмат аленяў, - сказаў Боб. - Убачыш, страляй.
Прапануючы забяспечыць Боба мясам, Рой хацеў адплацiць за дазвол на праход па яго ўчастку. Мяса было амаль адзiнай ежай iндзейскай сям'i. Боб паляваў як i ўсе, але ён не мог дазволiць сабе незаконнага палявання. За гэта яго iндзейца - чакала такая ж адплата, што i белага, але для iндзейца страта ўчастка была стратай самога жыцця. I вось Iндзеец Боб неяк перабiваўся на законнай норме. Гэта давала магчымасць штогод купляць крыху правiянту ў краме, але большую частку харчу ён выдзiраў з зямлi, тут, ля свайго ручая, вырошчваючы крыху кукурузы i азёрнага рысу, трымаючы курэй, свiней, коз i ловячы летняй парой столькi рыбы, колькi мог правялiць альбо захаваць на зiму ў сваiм пограбе.
- Чаму ты не папросiш участак у бабровым заказнiку Джэймс-Бэй? - спытаў Рой у Боба.
Як i некаторыя iншыя заказнiкi Канады, Джэймс-Бэй быў буйным лясным заказнiкам, закрытым для ўсiх трапераў, акрамя абмежаванай колькасцi iндзейцаў; гэта была гаспадарка, дзе кiшэлi маладыя бабры; абароненыя законам бабры хутка размнажалiся i давалi гарантаваны ўлоў.
- Не ведаю такой зямлi, Рой, - адказаў Боб.
Рой ведаў: Боб хацеў гэтым сказаць, што Муск-о-гi яго дом, дом яго продкаў. Ён не хацеў пакiдаць яго, як Рой не хацеў пакiдаць Сент-Элен.
- Ты маеш рацыю, - разважлiва прамовiў Рой. - Джэймс-Бэй - гэта вельмi далёка адсюль.
- Скончыцца тым, што я стану фермерам, расчышчу вось тут лес i буду фермерстваваць, - сказаў Боб. Як i Рой, ён ведаў, што звяры сыходзяць на поўнач i хутка зусiм знiкнуць. Як i Рой, ён ведаў, што нiколi не здолее пакiнуць лес, i чым пакiдаць яго, ён быў гатовы паспрабаваць фермерства ў лесе.
- А што скажа крымiнальны кодэкс наконт гаспадаркi на поўначы? - спытаў у яго Рой. - Ты ж мог паспрабаваць атрымаць участак на поўначы?
- Цяжка адказаць, Рой. Адна справа, калi чытаеш закон, зусiм iншая, калi яго парушаеш, асаблiва крымiнальны кодэкс.
Крымiнальным кодэксам звычайна называлi палажэннi пра iндзейцаў. Рой чытаў гэтыя палажэннi, чытаў iх у хацiне Боба, дзе яны вiселi як яшчэ адна насмешка Боба над белымi. Рою яны здалiся такiмi падобнымi на палажэннi пра звяроў, што ён прыйшоў да высновы, што iндзейцаў захоўваюць як звяроў, як асколак натуральнага i пажаданага ляснога жыцця, якому нельга было даць знiкнуць зусiм.
- Ну што ж. Я пайду, Боб, - сказаў Рой.
Выгляд iндзейца пачаў засмучаць яго. Думка, што Iндзеец Боб асуджаны заставацца тут, - усё адно, будзе да рэшты вылаўлены гэты ўчастак цi не, заўсёды засмучала Роя.
- Калi ты збiраешся iсцi на поўнач на новыя землi? - спытаў iндзеец Роя.
Рой пачаў ужо пераходзiць рэчку.
- Яшчэ не ведаю, Боб. Гэта будзе залежаць ад многiх абставiн. Але хутка гэта высветлiцца.
- А Сахаты таксама недзе блiзка? - перамагаў Боб шум парогаў.
- Блiзка. А што?
- Нехта ставiў пасткi на маёй плацiне ля старых карчоў. Вiдаць, Сахаты.
- Ты так лiчыш? - спытаў Рой. Зараз яму таксама даводзiлася крычаць.
- Скажы яму, калi ён будзе шукаць свае пасткi, што яны вiсяць на сухiм дрэве ля плацiны.
Тут не было злоснай задумы, iндзеец паступiў менавiта так, як паступiў бы любы трапер, знайшоўшы на сваiм участку чужыя пасткi, ён зняў бы iх i павесiў. На другi раз ён меў права забраць iх сабе.
- Добра, Боб. Убачымся, калi я буду вяртацца.
- Шчаслiвай дарогi, Рой.
Рой перайшоў раку i па закiнутай сцежцы пайшоў на поўнач, да Чатырох Азёр.
Яшчэ завiдна дабраўся ён да сваёй хацiны, скацiўшыся з апошняга схiла, як перагружаны састаў, якi цiсне на паравоз i падганяе яго. Пакуль ён запальваў лямпу i раскладаў цяпельца, мышы разбеглiся па кутках i адтуль назiралi, як ён распакоўвае правiянт i хавае яго ў моцную скрыню, скрэмзаную слядамi iхнiх зубоў. Рой стамiўся; калi павячэраў, ён прытушыў агонь, павалiўся на ложак i адразу ж заснуў.
Ранiцай Рой хутка i лоўка распачаў свой масавы аблоў.
Перш за ўсё ён праверыў пасткi на Чатырох Азёрах, зняў аднаго бабра i адну андатру. Затым пачаў расстаўляць пасткi ва ўсiх хоць крыху прыдатных мясцiнах. У яго хацiне на Чатырох Азёрах было дзесяць старых пастак сiстэмы Ньюхаўс; ён iх падрамантаваў, пачысцiў i расставiў на бабровых гацях, на харчовых пляцоўках андатры i ля хатак. Ён паставiў паўдзесятка пастак першага нумара па берагах i на пясчаных мелях. Гэтыя прызначалiся для норак, якiя кожную ноч блукаюць па беразе ў пошуках рыбы i жаб. Калi справiўся з Чатырма Азёрамi, Рой зрабiў двухдзённы пераход убок, на поўнач ад участка Iндзейца Боба, да Зялёных Азёр. Гэта былi глыбокiя азёры, не надта зручныя для баброў, але тут маглi вадзiцца норкi i можа быць выдра. Перш за ўсё трэба было разведаць звера, адшукаць красамоўныя кучкi акрываўленых пёраў ля жылля норак, недаступныя сховы ласак, слiзкiя глiняныя схiлы, па якiх выдра, гуляючы, з'язджае ў ваду. Ён выявiў мала слядоў выдры i норкi, але там, дзе яны былi, паставiў пасткi, паставiў хiтра, скарыстаўшы дзеля прынады рыбу, злоўленую сеткай у Чатырох Азёрах. На адным з Зялёных Азёр былi дзве невялiкiя бабровыя гацi, i тут ён таксама паставiў тры пасткi проста ля хатак.
- "Забаронена законам, - гучна спяваў Рой, калi ставiў свае пасткi, любому грамадзянiну ставiць пасткi блiжэй чым пяць футаў ад жылля бабра". Ну што ж, пан губернатар, я, здаецца, парушаю закон, але майце ахвоту з'явiцца тут i злавiць мяне на месцы злачынства. Майце ахвоту з'явiцца i паглядзець, як даводзiцца беднаму чалавеку выкручвацца, каб злавiць нейкага бедалагу-бабра.
Калi Рой расставiў усе свае пасткi, ён пачаў ладзiць iншыя, больш хiтрыя.
Ён добра ведаў параграф пра гэты вiд пастак, i паколькi адзiнай крынiцай друкаванай паэзii для Роя была мова палажэнняў пра дзiчыну, ён ахвотна цытаваў на памяць вытрымкi з закону. Параграф быў вельмi просты, ён абвяшчаў, што любому грамадзянiну забараняецца законам карыстацца гэтым вiдам пастак для любой мэты на ўсёй тэрыторыi акругi Сент-Элен.
Рой ладзiў пасткi ў разлiку на любога звера, якi ў iх трапiць, няхай сабе гэта рысь, лiс, кунiца-рыбачка альбо нават воўк. Шкуры ваўка iшлi за бясцэнак, але за ваўка старэйшага за тры месяцы плацiлi дваццаць пяць даляраў прэмii; i хоць Рой лiчыў гэта толькi суровай помстай закону ў адносiнах да чацвераногага паляўнiчага, ён не губляў гэтай магчымасцi.
- Iдзе вайна, - казаў Рой звярынай брацii на паляўнiчых сцежках, - i нехта ў ёй павiнен перамагчы. Нехта павiнен перахiтрыць iншага, таму асцерагайся, жорсткi воўк, крывасмок-норка, насцярожаная лiса, рысь-чашчавiк. Нехта з вас павiнен перахiтрыць iншага.
