Джеймс Олдридж - Паляўнiчы (на белорусском языке)
- Пайшлi адсюль, - сказаў ён Скоцi. - Лепш перакусiм на паветры.
Яны замкнулi дзверы хацiны i расклалi цяпельца ля самага возера.
Гэтая паласа вады была для Роя сапраўдным домам. Ён любiў плысцi па ёй i назiраць, як яна рассоўваецца перад iм у шырокае палатно возера, як растуць высокiя скалы, а затым становяцца нiжэйшымi i знiкаюць, схаваныя густымi зараснiкамi пiхты, елак i соснаў. Менавiта тут ён зноў пачынаў асаблiва востра адчуваць лес. Для яго гэтае возера было пачаткам бязлюднага краю, якi распасцёрся неабжыты i некрануты да самага залiва Гудзона. Тое, што на карце памiж возерам i Арктыкай былi пазначаны паселiшчы i гарады, не мела значэння. Гэта былi вялiкiя канадскiя лясы, i чым вышэй Рой уздымаўся па возеры Т, тым шчыльней яны абступалi яго. Калi дождж сцiх i неба пасвятлела, перад iм узнiклi знаёмыя скалы, дрэвы i хрыбты. Яны так выразна адбiлiся ў яго галаве, што ён нават не ўсведамляў, што бачыць iх, i ўсё адно кожны раз знаходзiў нешта новае, асаблiва калi вяртаўся з Сент-Элена.
- Ты прыкмецiў, што сасна i елка абганяюць бярозу, - сказаў ён Скоцi.
Яна знаходзiлiся на памежжы асновы i перакладзiны лiтары Т. Насупраць iх, за сама шырокiм плёсам, быў круты схiл хрыбта, якi цягнуўся па самым беразе на тры-чатыры мiлi. Яны добра бачылi лес па ўсiм схiле, лес, спаласаваны раз'юшанасцю лесаруба i агню.
Гэта быў маладняк на высечках, найбольш густыя зараснiкi моцнай бярозкi, ужо аголенай блiзкай зiмой. Бярозы ярка бялелi на фоне чорнай зямлi, скал, што прыпiралi iх да схiла. Але якiм частым нi быў узор бяроз, цёмна-зялёныя верхавiны пiхты i елкi станавiлiся ўсё больш шматлiкiмi. У барацьбе за сонца памiж маладымi бярозкамi i хваёвымi дрэўцамi марудлiвыя ў росце хваёвыя ў рэшце рэшт бралi верх. Рой ведаў, што яны перамогуць бярозу. Хутка ўся акруга зноў стане хваёвым лесам, калi толькi апантаныя лесарубы альбо шалёныя пажары не знiшчаць увесь хваёвы маладняк.
- А што я табе заўсёды кажу, Рой, - прамовiў Скоцi. - У лесе ўсё мяняецца. Тое, што часова знiкае, пазней вяртаецца зноў. Звер таксама вернецца, як i гэтыя пiхты.
Рой задзёр галаву i засмяяўся.
- З цябе атрымаўся б добры святар, Скоцi.
- Не разумею, чаму гэта заўсёды ўзбрыдзе табе ў галаву, - сказаў Скоцi.
- Заўсёды спадзяешся ўбачыць тое, чаго на самай справе няма, - настойваў Рой.
- А на тых астравах ты ставiў пасткi? - спытаў Скоцi, перастаўшы веславаць, калi яны выйшлi на шырокае месца.
Справа ад iх, у самым цэнтры возера, над вадой уздымалiся два зарослыя рэдкiм лесам астраўкi - вяршынi дзвюх падводных скал.
- Не, калi замерзне, я стаўлю там дзве пасткi на лiсу, - адказаў Рой.
- Ты губляеш добрыя мясцiны для спажывы, - зазначыў Скоцi. - На такiя вось астраўкi норкi залазяць у гнёзды качак i чаек. Пастаў тут пару пастак, Рой.
- Але праз тыдзень-другi ўсе птушкi паляцяць, - сказаў Рой. - А з iмi сыдуць i норкi.
- Дык гэта ж праз некалькi тыдняў. I ўсё адно, калi возера замерзне, норкi там абавязкова будуць.
Рой ужо даўно страцiў надзею злавiць хоць адну норку на гэтых астравах, але зараз яго перапаўняла энергiя. Лес завалодаў iм, i ён павярнуў човен да выспы.
- Ладна, угаварыў ты мяне, Скоцi! - гукнуў ён. - Давай, мо паспеем паставiць пастку-другую i да змяркання вярнуцца дамоў.
Iх аб'яднанымi намаганнямi дванаццацiфунтовы човен хутка рэзаў цiхую ваду. Яны так старалiся, што нос чоўна задраўся, а карма асела. Адхiнуўшыся, яны знарок перанеслi цэнтр цяжару назад, каб плысцi на адной карме i такiм чынам зменшыць супрацiўленне вады. Трэба было быць першакласным грабцом, каб так моцна грабцi пры такой нераўнамернай i вялiкай нагрузцы, але абодва былi майстрамi сваёй справы. Яны хвалiлiся адзiн перад адным, старалiся разагнаць лодку як мага мацней кожны пад час свайго грабка. Удары вёслаў былi ўсё больш хуткiя i рэдкiя, човен усё больш задзiраў нос, але нiкому з iх не ўдавалася перамагчы. Зрэшты, вага i сiла тут не мелi значэння. Патрабавалася майстэрства i вынослiвасць, i абодва не здалiся да самай выспы.
Дапамагаючы адзiн аднаму, яны паставiлi тры пасткi на абедзвюх выспах. Працавалi спорна i хутка, скарыстаўшы дзеля прынады адну з падстрэленых Роем качак.
- Хутчэй, Скоцi, - сказаў Рой i адштурхнуў човен ад берага, ледзь дачакаўшыся сябра. - Я зусiм не збiраюся прагульваць цябе па возеры. Бярыся за вясло. Я з табой так папрацую, што ты да хацiны ледзьве дойдзеш. Давай, Скоцi! Давай!
Цяпер яны па-сапраўднаму спяшалiся, i было не да размовы. Толькi зрэдку Рой адкiдваў галаву i смяяўся, смяяўся з iхняга спаборнiцтва, смяяўся з напружаных i рухомых плячэй Скоцi, якiя мiльгалi перад iм, смяяўся ад зваблiвай радасцi зноў быць у лесе паблiзу ад сваёй хацiны.
Урэшце Рой замучыў Скоцi: ён быў маладзейшы, да таго ж гэта быў звыклы шлях Роя, якi спяшаўся дамоў. Вечарэла, а Рой быў нястомны ў змаганнi з цемрай. Рой, калi сказаць праўду, гроб за дваiх, калi яны ўцягнулiся ў вузкi залiў возера i перад iмi на самым беразе раптоўна з'явiлася нiзкая драўляная хацiна, якая нiбыта прысела на вялiзным пляскатым валуне.
- Вось табе i прыемнае вiдовiшча, - сказаў Рой стомленаму Скоцi. - Хацiна ў лесе, вяртанне паляўнiчага дадому.
- Дзе яго нехта чакае, - дадаў Скоцi.
З комiна iшоў дым, i калi яны спынiлi човен у скалiстай бухце, дзверы хацiны адчынiлiся i з iх выйшлi двое.
Раздзел пяты
- Сахаты! - усклiкнуў Рой.
Гэта быў мажны мужчына. Паводзiў ён сябе бяспечна, хадзiў няспешна. З бяспечнасцю сапраўднага ляснога валацугi пераадолеў ён дваццаць ярдаў, якiя аддзялялi хацiну ад вады. Ён быў вельмi падобны на ляснога звера, iмем якога яго назвалi, i Рою заўсёды здавалася, што яму былi б да твару i магутныя рогi сапраўднага лася.
- Няўжо гэта Рой? - прамовiў Мэрэй, i ў гэтых словах не было таемнага сэнсу, усё было як на далонi, упэўнена i спакойна да апатычнасцi.
- А адкуль ты ведаў, што гэта не iнспектар? - радасна гукнуў Рой, даючы волю сваёй радасцi.
- Ды яшчэ з таго берага чуваць, як ты рагочаш, - сказаў Мэрэй.
- Хэло, Самсон, - звярнуўся Рой да другога. - Я прывёз табе твайго напарнiка.
Самсон быў зусiм iншы. Недзе пасярэдзiне памiж моцна збiтым мацаком Роем i моцнай высокай фiгурай Сахатага. Калi б не было побач Мэрэя, Сахаты здаваўся б волатам. Але не за рост узнагародзiлi яго мянушкай. З-за густой чорнай барады назвалi яго Сахатым. З-за барады i яшчэ з-за рашучых рухаў, рашучай паходкi i рашучай постацi: поўная процiлегласць Мэрэю, якi ўзвышаўся над iм па волi прыроды, а не па сваёй уласнай волi.
- Ты што, п'яны? - спытаўся Самсон у Роя.
- Спытай у Скоцi, - адказаў Рой. - Ён то цвярозы, але зусiм стамiўся.
Мэрэй i Самсон пацягнулi ў хацiну мяхi i ружжы, а Рой са Скоцi тым часам выцягнулi човен з вады i перавярнулi яго на берагавое каменне. Рой падняў двух злоўленых пацукоў i накiраваўся да хацiны так шпарка, быццам выбiраўся ў вялiкi пераход. Скоцi зусiм знясiлена шкандыбаў за Роем.
- Ты толькi панюхай, Скоцi, - сказаў Рой, калi яны ўвайшлi ў хацiну.
Калi Рой убачыў распалены агонь i варыва, ён зусiм растаў.
- А што ў цябе на патэльнi? - спытаў ён у Мэрэя.
- Ды вось падстрэлiў аленяня ля Нябеснага возера, - адказаў Мэрэй, адразаючы яшчэ два кавалкi ад неразабранай тушы аленя, якая ляжала побач. Ён кiнуў мяса на вялiкую патэльню i заняўся кухарствам, а Рой i Скоцi прыселi на адзiн з ложкаў, каб разабраць мяхi.
- Як маецца твой сябар iнспектар? - спытаў Мэрэй.
- Збiраецца зiмой адведаць нас, - сказаў Рой.
- Ты, вядома, запрасiў яго? - прабубнiў Самсон.
- Вядома! - адказаў Рой, маючы асалоду ад таго, што ён адзiны чалавек, якi можа кiнуць выклiк iнспектару, за што яго i дражнiлi, быццам яны з iнспектарам сябры закадычныя.
- А ў нас i пастка для iнспектара падрыхтавана, - сказаў Самсон.
Пайшла гаворка пра iнспектара, якая станавiлася тым больш ажыўленай, чым большымi былi пагрозы. Больш за ўсiх адпускаў пагроз Самсон, найбольш спакойным быў Скоцi, якi заявiў, што iнспектар, уласна, выконвае свае абавязкi.
- Эх, iнспектар, iнспектар! - толькi i прамовiў Мэрэй.
Рой, здымаючы боты i шкарпэткi i раскладваючы iх на падлозе ля печы, слухаў i падахвочваў iншых. Седзячы на ложку i хiстаючы тоўстымi босымi нагамi, якiя не даставалi да падлогi, ён паволi прывыкаў да сяброўскiх абдымкаў сваёй хацiны.
- Падкiнь дроў, Сахаты, - сказаў ён у такт сваiм развагам. - Нарэшце паляўнiчы вярнуўся дадому!
Рой чакаў, што той адгукнецца на яго закiд, але Мэрэй толькi цiха ўсмiхнуўся, i гэта засмуцiла Роя. Ён заўсёды iмкнуўся рассмяшыць Мэрэя па-сапраўднаму, прымусiць яго сыграць сваю ролю ў гэтым лясным спектаклi, але Мэрэй хiба што зрэдку кiдаў лянiвую заключную рэплiку. Адзiны раз ён засмяяўся, калi Рой упершыню назваў яго лясным валацугам.
Мэрэй працягваў кухарыць, а Рой дастаў сцiзорык з доўгiм лязом. Ён плюнуў чорнай ад тытунёвай жвачкi слiнай на брусок, падвастрыў нож i пачаў абдзiраць скуркi з андатры.
- Ты калi-небудзь бачыў, як янот есць пацукоў? - спытаў Рой.
- Ды тут нiколi не было янотаў, - адказаў Мэрэй.
- Яны ўсе сышлi на поўнач, - укалоў Роя Скоцi.
Рой засмяяўся:
- Праўда твая, Скоцi. А вось у мiнулым годзе я бачыў янота на балоце. Ён рабаваў мае пасткi. Аднойчы ноччу, седзячы на купiне, я бачыў, як ён распраўляўся з маiм пацуком. Пачаў ён з таго, што адгрыз яму галаву, затым сцягнуў скурку вось так, як i я зараз. Калi ён скончыў, я яго застрэлiў. Атрымаў гатовую скурку пацука i ў дадатак янота.
