Коллектив авторов - Большая война России: Социальный порядок, публичная коммуникация и насилие на рубеже царской и советской эпох

6

Wehler H.-U. Deutsche Gesellschaftsgeschichte. Vom Beginn des Ersten Weltkrieges bis zur Griindung der beiden deutschen Staaten, 1914—1949. Miinchen, 2003. S. XIX. Критические отзывы см.: Kamber P. Hitler als «Charismatiker»? — «Zweiter Dreizigjahriger Krieg»? Zur Kritik an Hans-Ulrich Wehlers «Deutscher Gesellschaftsgeschichte» // Traverse. Zeitschrift fur Geschichte. Bd. 2. 2004. S. 119 — 129.

7

Great War, total war. Combat and mobilization on the Western Front, 1914–1918 / Chickering R., Forster S. (Ed.). Cambridge, 2000; Chickering R. Das Deutsche Reich und der Erste Weltkrieg. München, 2002; Becker J.-J., Krumeich G. La Grande Guerre. Une histoire franco-allemande. Paris, 2008.

8

Мережковский Д.С. Невоенный дневник. 1914–1916. Пг., 1917. С. 177.

9

Ленин В.И. Полн. собр. соч. М., 1973. Т. 27. С. 37.

10

Эренбург И.И. Люди, годы, жизнь. Кн. I // Он же. Собр. соч. М., 1996. Т. 6. С. 523.

11

О месте Первой мировой войны в памяти россиян см.: Petrone К. The Great War in Russian Memory. Bloomington, 2011.

12

Cohen A.T. Oh, That! Myth, Memory, and World War I in the Russian Emigration and the Soviet Union // Slavic Review. 2003. Vol. 62. № 1. P. 69–86.

13

См., например: Fitzpatrick S. Education and Social Mobility in the Soviet Union, 1921–1934. Cambridge, 1979; Siegelbaum L.S. Soviet State and Society between Revolutions, 1918–1929. Cambridge et al., 1992.

14

Kotkin S. Magnetic Mountain: Stalinism as a Civilization. Berkeley, 1995; Cultural Revolution in Russia, 1928–1931 / Fitzpatrick S. (Ed.). Bloomington, 1984; Eadem. Stalinism. New Directions. London; New York, 2000. P. 2.

15

Так озаглавлена глава о предпосылках революции, среди которых рассматривается и Первая мировая война: Fitzpatrick S. The Russian Revolution. New York, 1994. Chapt. 1.

16

См. также: Hildermeier M. Die Russische Revolution 1905–1921. Frankfurt a.M., 1989; Figes O. A Peoples Tragedy. The Russian Revolution, 1891–1924. London, 1996.

17

Holquist P. Making War, Forging Revolution. Russia's Continuum of Crisis, 1914–1921. Cambridge, 2002; Hoffmann D.L. Cultivating the Masses. Modern State Practices and Soviet Socialism, 1914–1939. Ithaca, 2011; Lih L.T. Bread and Authority in Russia, 1914–1921. Oxford, 1990. См. также сайт международного проекта Russia's Great War and Revolution: http://russiasgreatwar.org/ index.php (21.12.2013).

18

О Российской империи см.: Russian Empire. Space, People, Power, 1700–1930 / Burbank J., Hagen M. von., Remnev A. (Ed.). Indiana, 2007. Из сравнительных исследований см., например: Hirschhausen U. von. People that Count. The Imperial Census in Nineteenth- and Early Twentieth Century Europe and India // Leonhard J., Hirschhausen U. von. (Hrsg.). Comparing Empires. Encounters and Transfers in the Long Nineteenth Century. Gottingen, 2011. P. 145–170; Hacisalihoglu M. Borders, Maps, and Censuses. The Politization of Geography and Statistics in the Multi-Ethnic Ottoman Empire // Ibid. P. 171–210.

19

Gatrell P. A whole empire walking. Refugees in Russia during World War I. Bloomington, 1999.

20

Holquist P. To Count, to Extract, to Exterminate: Population Statistics and Population Politics in Late Imperial and Soviet Russia // Martin Т., Suny R.G. (Ed.). A State of Nations: Empire and Nation-Making in the Age of Lenin and Stalin. New York, 2001. P. 111–144.

21

Sanders M.L., Taylor P.M. Britische Propaganda im Ersten Weltkrieg 1914–1918. Berlin, 1990; Flasch K. Die geistige Mobilmachung. Die deutschen Intellektuellen und der Erste Weltkrieg. Ein Versuch. Berlin, 2000; Jeismann M. Propaganda // Hirschfeld G., Krumeich G., Renz I. (Hrsg.). Enzyklopadie Erster Weltkrieg. Paderborn etc., 2009. S. 198–209. О России см.: Jahn H. Patriotic Culture in Russia during World War I. Ithaca, 1995.

22

Winter J. Remembering War. The Great War between Memory and History in the Twentieth Century. New Haven, 2006; Der Erste Weltkrieg in der popularen Erinnerungskultur / Korte В., Paletschek S., Hochbruck W (Hrsg.). Essen, 2008; Ziemann B. Die deutsche Nation und ihr zentraler Erinnerungsort. Das «Nationaldenkmal fur die Gefallenen im Weltkriege» und die Idee des «Unbekannten Soldaten» 1914–1935 // Berding H, Heller K., Speitkamp W (Hrsg.). Krieg und Erinnerung. Fallstudien zum 19. und 20. Jahrhundert. Gottingen, 2000. S. 67–91.

23

Это продемонстрировано недавно в масштабном исследовании: Petrone К. The Great War.

24

Gerwarth R., Home J. The Great War and Paramilitarism in Europe, 1917–1923 // Contemporary European History. 2010. Vol. 19. № 3. P. 267–273; Eidem. War in Peace. Paramilitary Violence in Europe after the Great War. Oxford, 2012.

25

Eichenberg }., Newman J. P. Introduction: Aftershocks. Violence in Dissolving Empires after the First World War // Contemporary European History. 2010. Vol. 19. № 3. P. 183–194.

26

Schnell F. Raume des Schreckens. Gewalt und Gruppenmilitanz in der Ukraine 1905–1933. Hamburg, 2012.

27

Ср. Gatrell P. Russia's First World War. A Social and Economic History. Harlow, 2005. P. 264–276.

28

Stone N. The Eastern Front, 1914–1917. London, 1975. P. 70–91; Hobelt I. «So wie wir haben nicht einmal die Japaner angegriffen». Usterreich-Ungarns Nordfront 1914/15 // Grofi G.P. (Hrsg.). Die vergessene Front. Der Osten 1914/15. Ereignis, Wirkung, Nachwirkung. Paderborn, 2006. S. 87–101.

29

Bachmann К. «Ein Herd der Feindschaft gegen Rußland». Galizien als Krisenherd in den Beziehungen der Donaumonarchie mit Rußland 1907–1914. Wien, 2001; Matter H.-C. Galizien. Eine Grenzregion im Kalkül der Donaumonarchie im 18. und 19. Jahrhundert. München, 2007. S. 190 et passim; McMeekin S. The Russian Origins of the First World War. Cambridge (Mass.), 2011. P. 87 et passim.

30

См.: Frank A.F. Oil Empire. Visions of prosperity in Austrian Galicia. Cambridge (Mass.), 2005.

31

Wrobel P. The Jews of Galicia under Austrian-Polish Rule, 1869–1918 // Austrian History Yearbook. 1994. Vol. 25. P. 132–136; Prusin A. Nationalizing a Borderland. War, Ethnicity, and Anti-Jewish Violence in East Galicia, 1914–1920. Tuscaloosa, 2005; Wolff L. The Idea of Galicia. History and Fantasy in Habsburg Political Culture. Stanford, 2010. P. 351–361; Holquist P. The Role of Personality in the First World War (1914–1915). Russian Occupation of Galicia and Bukovina // Dekel-Chen J., Gunt D., Meir N.M., Bartal I. (Ed.). Rethinking the Pogrom in East European History. Bloomington, 2012. P. 52–74.

32

Бахтурина А.Ю. Политика Российской империи в Восточной Галиции в годы Первой мировой войны. М., 2000; Hagen M. von. War in a European Borderland. Occupation Plans in Galicia and Ukraine, 1914–1918. Washington, 2007. P. 32–42; Mick G. Kriegserfahrungen in einer multiethnischen Stadt. Lemberg 1914–1947. Wiesbaden, 2010. S. 32–42; Osadczy W. Swiąta Rus. Rozwój i oddziarywanie idei prawosławia w Galicji. Lublin, 2007; Pajqk J.Z. Od autonomii do niepodlegtosxi. Ksztaltowanie si? postaw politycznych i narodowych spoteczenstwa Galicji w warunkach Wielkiej Wojny 1914–1918. Kielce, 2012. S. 107 et passim.

33

Batowski H. Die Polen // Wandruszka A., Urbanitsch P. (Hrsg.). Die Habsburger Monarchie 1848–1918, Vol. 3/1: Die Volker des Reiches. Wien, 1980. S. 522–554; Binder H. Galizien in Wien. Parteien, Wahlen, Fraktionen und Abgeordnete im Ubergang zur Massenpolitik. Wien, 2005.

34

Achmatowicz A. Polityka Rosji w kwestii polskiej w pierwszym roku Wielkiej Wojny 1914–1915. Warszawa, 2003. S. 45 et passim, 243 et passim; Hagen M. von. War in a European Borderland. P. 19–22; McMeekin S. The Russian Origins. P. 88.

35

Автор настоящей статьи может сослаться на широкий ряд исследований, в частности: Nationbuilding and the politics of nationalism. Essays on Austrian Galicia / Markovits A.S., Sysyn ЕЕ. (Ed.). Cambridge (Mass.), 1989; Jobst K.S. Zwischen Nationalismus und Internationalismus. Die polnische und ukrainische Sozialdemokratie in Galizien von 1890 bis 1914. Ein Beitrag zur Nationalitatenfrage im Habsburgerreich. Hamburg, 1996; Stauter-Halsted K. The Nation in the Village. The Genesis of Peasant National Identity in Austrian Poland 1848–1914. Ithaca, 2001; Struve K. Bauern und Nation in Galizien. Uber Zugehorigkeit und soziale Emanzipation im 19. Jahrhundert. Göttingen, 2005; Shanes J. Diaspora Nationalism and Jewish Identity in Habsburg Galicia. Cambridge, 2012.

36

Bobrzynski M. Wskrzeszenie państwa polskiego. Szkic historyczny. T. 1. Kraków, 1920. S. 40; Hupka J. Z czasdw Wielkiej Wojny. Pamiętniki nie kombatanta. Lwow, 1937. S. 18; Mick C. Kriegserfahrungen. S. 77–78; Srokowski S. Z dni zawieruchy dziejowej 1914–1918. Kraków, 1923. S. 14–15.

37

Witos W. Moje wspomnienia. Warszawa, 1998. S. 165; Mick С Kriegserfahrungen. S. 82, 105; Sprawozdanie dr Tertila dla c.k. nadprokuratury w Krakowie [без даты] (Archiwum Państwowe w Krakowie, Oddziat w Tarnowie. Nr 266, sygn. V. 2. P. 3).

38

Resume vom 08.09.1914 (Osterreichisches Staatsarchiv, Kriegsarchiv, Wien, AOK-Evidenzbiiro, 3506).

39

Janusz B. 293 dni rzadow rosyjskich we Lwowie (3.IX.1914–22.VI.1915). Lwow; Warszawa, 1915. S. 151–158.

40

Konopczynski W. Historia polityczna Polski 1914–1939. Warszawa, 1995. S. 20.

41

Nowa administracja kraju // Kuryer Lwowski. 1914. 18 września; Przygotowanie norm administracyjnych dla Galicji // Kuryer Lwowski. 1914. 9 (22) wrzesnia.

42

Postanowienie obowiązujące, 20.09.1914 (Archiwum Paristwowe w Krakowie, Zb. KL 12; старый шифр: IT 1264).

43

Obwieszczenie P. Wojennego General-Guberantora Galicyi hr. Bobryńskiego, 4 (17).12.1914 (Archiwum Państwowe w Krakowie, Zb. KL 12; старый шифр: IT 1264); Biatynia Cholodecki J. Lwów w czasie okupacji rosyjskiej. S. 94, 116–118; Hagen M. von. War in a European Borderland. P. 26–27; Pajqk. J.Z. Od autonomii do niepodleglosci. S. 98, 105–107.

44

Aus der russische Presse, Russkij Invalid, 22.11. (5.12.) 1914 (KA, AOK-Evidenzbüro, 3506).

45

Bialynia Cholodecki J. Lwów w czasie okupacji rosyjskiej. S. 104; Daniec W. Pamiętnik z przezyc wielkiej wojny. Cz. 1. Rzeszow, 1926. S. 140; Srokowski S. Z dni zawieruchy dziejowej. S. 91, 105.

46

Бахтурина А.Ю. Политика. С. 70–109; Toporowicz W. Sprawa polska w polityce rosyjskiej 1914–1917. Warszawa, 1973. S. 97–107; Hagen M. von. War in a European Borderland. P. 23–28; Pajqk J.Z. Od autonomii do niepodlegtosci. S. 103; Mick С. Kriegserfahrungen. S. 87–89.

47

Zbiór dokumentów dotyczacych sprawy polskiej. Sierpień 1914 r. — styczeń 1915 r. Szwajcarya, 1915. S. 12–13.

48

Odezwa Najwyzszego wodza naczelnego do Polakow // Kurjer Lwowski. 1914. 15 września.