Неизвестно - Нераток
Шаман пранікліва паглядзеў на высокага светлавалосага прышэльца.
- Я не ведаю племені, у якім жывуць такія людзі, як ты.
- Ты мудры, Сангом. Мяне падарыў вам Марс.
- Ты прыйшоў адтуль? - Сангом паказаў пальцам у неба.
- Не, адтуль, - Шарбітрон махнуў рукой у бок аранжавага далягляду, дзе ў пячоры ён пакінуў свой спейскрос.
- Ты пойдзеш з намі, Шарбітрон!
- Я пайду з вамі, Сангом.
9
Па дарозе да паселішча Сангом пазнаёміў Шарбітрона з Куранам, і сын важака расказаў прышэльцу пра жыццё падначаленага яму племені.
- Мае супляменнікі падзяляюцца на важакоў, ваяроў і хатніх. Важакі - мой бацька, я, Сангом і яго вучань. Яны недатыкальныя. Ім- першы кавалак, за імі - апошняе слова. Ваяры абараняюць важакоў і племя, прыносяць здабычу з палявання. Хатнія ніколі не пакідаюць паселішча. Яны гатуюць ежу, ловяць рыбу, збіраюць мёд, вырабляюць са скуры жывёл адзенне, сушадь расліны, будуюць хадіны.
- А аратых у вас няма?
- Хто гэта такія?
- Людзі, якія вырошчваюць расліны, каб пасля іх есці.
- Расліны растудь самі, Шарбітрон! Іх трэба толькі знайсці!
- І пастухоў у вас таксама няма?
- Хто гэта?
- Потым, Куран, потым. Навошта вы ваюеце? Хіба мала месца і ежы?
- Ворагі ўвесь час квапяцца на землі нашага племені, на нашы запасы і нашых жанчын. Ім здаецца, што толькі вайна можа палепшыць іх жыццё.
- А калі яны стаміліся ад вайны і не чапаюць вас?
- Значыць, клянуся Марсам, яны нешта задумалі, і я павінен апярэдзідь іх хіжыя намеры!
“Калі гэтак жа думаюць усе людзі - непазбежныя войны. А час між імі - падрыхтоўка да наступнай вайны”. - Прымітыўная адкрытасць юнака падвярджяла тэарэтычныя веды эверфарсінга.
- А калі аб’яднадь ваша племя з іншымі?
- Мне даспадобы твая думка. Але правадыр павінен быць з нашага племені.
- Куран, а што, калі племя паўстане супраць важакоў?
- Што ёсць племя? Хатнія? Ваяры хутка з імі расправяцца! А завадатараў мы пакараем. Скормім серпаносым кварзам. Але калі нават хатнія знішчаць важакоў і ваяроў, іх завадатары самі станудь важакамі, частка хатніх - ваярамі, а астатнія будудь займадца тым, чым займаліся. Так мяне вучыў Сангом. Улада і страх. Яны абавязкова павінны быць, як ёсць вера, сіла і боль. Інакш не будзе племені.
- Серпаносыя кварзы забіваюць ваяроў і хатніх. Чаму вы іх не знішчыце?
- Кварзы спрытныя і знаходлівыя. Яны ніколі не нападаюць на ваяроў першымі. А хатнія? Нешта і кварзам патрэбна есці. Навошта іх знішчадь? Калі мы пераможам усіх ворагаў, то пачнём выратоўвадь племя ад серпаносых кварзаў.
- Ты прадбачлівы, Куран. Ты - прыроджаны важак.
- А ты хто, Шарбітрон?
- Бог.
- Ты Сонца? Ці хаця б Марс? Ці дождж, які жывіць расліны? А можа, ты маланка ці вецер? Ці сіла, што рухае ваду ў моры? Над чым ты бог?
- Над часам.
- Мне незразумела тое, што ты кажаш. Час - гэта жыццё, і спыніцца ён разам з жыццём. Вечныя толькі Сонца, Зямля і Марс. Час разганяе воблакі, валідь дрэвы, нават руйнуе горы. Ці, можа, ты - вечны? - Куран засмяяўся, як гарэзлівы хлапчук.
- І так, і не. Я сам магу распараджядца часам.
- Твае словы незразумелыя мне. Што ты можаш, бог? - апошняе слова Куран прамовіў іранічна.
Шарбітрон не звяртаў увагі на кпіны.
- У вас - усё.
- Ты можаш стаць правадыром племені?
- Я магу прывесці статак быкоў і прыручыць іх. Яны будудь жыць пры паселішчы і слухадца вас.
- Жывёлы жывуць у лесе, Шарбітрон! А ваяры палююць на іх! Так было і будзе заўсёды! - запярэчыў Куран, аднак катэгарычнасці ў тоне не было.
“Яго розум ваяўніча ўспрымае парадокс, але цікаўнасць бярэ верх. Пэўна, гэта і ёсць тая рыса, якая дазволіць людзям праз некаторы час стаць уладарамі Зямлі”, - разважыў сам сабе Шарбітрон.
- Жывёлы могуць быць і свойскімі. Хатнія зрабілі б спецыяльныя загарадкі, а старыя ваяры кармілі б і даглядалі іх.
- Ты кажаш дзіўныя словы, Шарбітрон!
- Я спяшаюся, Куран. Я буду размаўляць са старэйшымі важакамі.
10
Паляўнічых узначаліў Шарбітрон. Ён нячутна ішоў наперадзе, за ім асцярожна рухаўся людскі ланцуг. Адпаведнасць абліччу зямляніна хвалявала яго значна меней, чым расход актыўнай энергіі. Разведчык баяўся, што прырода чалавека павядзе цывілізадыю па звілістым шляху, і таму ён вырашыў нададь ёй акрэслены напрамак, падобны з апісаным у радыёграме, каб мець больш-менш дакладны прагноз яе развіцця на бліжэйшы час.
Статак быкоў, уціхаміраны гіпнозам падпарадкавання, спыніўся насупрадь паляўнічых. Неўзабаве Шарбітрон са здзіўленымі ваярамі пагналі ўадначас прыручаных жывёлін у загадзя падрыхтаваныя месцы непадалёк ад паселішча.Куран наблізіўся да Шарбітрона:
- Я веру, ты - бог. Ты здольны зрабідь быкоў паслухмянымі. А ці можаш ты зрабіць паслухмянымі кварзаў?
“Ён хоча павялічыць баявую моц племені”.
- Гэта для мяне прасцей, чым табе зрабіць паслухмянай рыжавалосую Крэсду, калі яна стане тваёй жонкай.
- А ты хочаш стадь правадыром племені?
- Не, Куран.
- Чаму?
- Таму што я - бог, і ў мяне іншыя мэты. Твая маладосць, Куран, перашкаджае табе зразумець адну маленькую праўду: улада розуму мацнейшая за ўладу сілы.
- Улада розуму. Ты валодаеш духамі, як Сангом?
- Сангом валодае вашымі душамі, а я валодаю ведямі.
- Адзін з хатніх - майстар Рэнс - кажа, што валодае ведамі.
- Пазнаём мяне з ім. Але не цяпер. Я хачу пакінуць вас на некаторы час.
- Пачакай, Шарбітрон!
- Слухаю цябе, сын важака.
- Я магу прымусідь кварза слухадца мяне?
- Не, вы несумяшчальныя. І выпадкова апынуліся ў адным часе. Кварзы будудь вамі знішчаны.
Куран хацеў сказадь яшчэ нешта, але пачуццё трывогі, што ўвёў у яго падсвядомасць разведчык, прымусіла схапідь аберуч піку і насцярожана агледзецца.
12
Сангом прапанаваў Шарбітрону ўзяць у спадарожнікі свайго чалавека, а калі разведчык адмовіўся, паслаў шпега ўпотай.
Праз кароткі час збіты з панталыку выведнік вярнуўся. Ён расказаў, што Шарбітрон ператварыўся ў змяю, і паказаў Сангому гадзюку з раструшчанай галавой. Раз’ятраны шаман прывязаў разяваку да дрэва і пакінуў на спякоце тэрмінам на два паляванні.
13
Разведчык з цяжкасцю дабраўся да спейскроса. Вялікае выдаткаванне актыўнай біяэнергіі ў племені дашчэнту знясіліла яго. Самааднаўленне праходзіла марудна. Шарбітрон разумеў, што тэмпразвідця цывілізадыі залежыць ад таго, наколькі ён здолее разварушыць людзей гэтай эпохі. Імклівы пераход ад паўдзікага чалавека да асобы, якая выкарыстоўвае для перамяшчэння ў прасторы ядзернае паліва, быў наўрад ці магчымы. Гэтых прымітыўных істотаў належала яшчэ шмат чаму навучыць, накіраваць іх здольнасці, схільнасці і энергію ў патрэбнае рэчышча.
А прыспешваў зямную цывілізацыю эверфарсінг, бо не быў упэўнены, што пасля разведкі Марса яму хопіць паліва, каб вярнудца ў сістэму Альдэпарыса. А вярнудца на радзіму Шарбітрон быў абавязаны. З гэтым інстынктам арадане прыйшлі ў Сусвет. Ды ці толькі яны?
14
Завостраным каменем Шарбітрон выбіваў надпісы на гладкай сцяне. Час ад часу ён перадаваў камень Рэнсу.
- Тваё рамяство не патрэбна племені, - да іх падышоў Сангом.
- А Рэнсу трэба ісці будаваць хаціну.
- Маё рамяство павінны будудь засвоіць усе плямёны і народы, якія будудь жыць на Зямлі. А Рэнс застанецца са мной.
- Не разумею цябе, іншаземец.
- Ты мудры, Сангом, але, здаецца, недальнабачны.
- Не разумею! - шаман пачаў злавацца. - Мне хочацца забідь цябе, але ты валодаеш сілай, якая стрымлівае мае рукі.
- Пакліч на дапамогу сваіх духаў, Сангом!
Сангом насупіўся, аднак не супакоіўся:
- Ты не жадаеш жыць разам з рыжавалосай Крэсдай?
- Не.
- Не разумею цябе. Чаму ты адмаўляешся ад Крэсды? Яна самая прывабная дзяўчына ў племені! Яна народзідь табе дзяцей, якія вырастудь і станудь выдатнымі ваярамі. Да таго ж усім мужчынам патрэбны жанчыны. Ці не так, Шарбітрон?
“Ён адчувае, што я не толькі з іншага племені. Ён не сумняваецца ў тым, што я не чалавек. Ён правярае мяне гэтаксама, як і я яго. Зрэшты, хай сабе!”
- Не здзекуйся, Сангом. Я - бог. Багам патрэбны багіні. Няхай Крэсда стане жонкай Курана. Акрамя таго, я не збіраюся назаўсёды заставадца ў вашым племені.
- Куды ты пойдзеш? Да нашых ворагаў?
- Я пайду значна далей - у іншы час.
- Ты хочаш стадь шаманам?
- Шаман - чалавек, які тлумачыць людзям волю багоў.
- Навошта табе Рэнс?
- Я дам яму веды.
- Але я магу забіць Рэнса!
- Яго веды прынясуць карысць усім вам.
- Каб часам яны не прынеслі нам шкоды.
- Навошта Рэнсу ўлада правадыроў? Ён - важак свайго розуму. А розум яго непадуладны часу.
- Я адпомшчу табе, іншаземец.
15
Шарбітрона заўсёды здзіўляла звычка людзей скарадца сну. Ён не разумеў, чаму такая вялікая частка кароткага веку траціцца людзьмі марна. Час ад часу і ваяры, і важакі, і хатнія клаліся ў зацененым месцы, заплюшчвалі вочы і аддаваліся мроям, якія мала адпавядалі не толькі логіды і інстынктам, але нават і рэальнасці.
