Ф. Сафиуллина - Самоучитель татарского на каждый день
Мин бар-а иде-м ∙ əйт-ə иде-м (ходил, говорил)
Син бар-а иде-ң ∙ əйт-ə иде-ң (ходил, говорил)
Ул бар-а иде- ∙ əйт-ə иде- (ходил, говорил)
Множественное число
Без бар-а иде-к ∙ əйт-ə иде-к (ходили, говорили)
Сез бар-а иде-гез ∙ əйт-ə иде-гез (ходили, говорили)
Алар бар-а-лар иде- ∙ əйт-ə-лəр иде (ходили, говорили)
Посмотрим, как это время употребляется в речи:
1. Мин кинога бара идем, ГӨлфияне кҮрдем. (Я шел в кино, увидел Гульфию).
2. Син əйтə идең: «Казанга кил». (Ты говорил: «Приезжай в Казань»)
3. əни əйтə иде: «Укы, балам!» (Мама говорила: «Учись, дитя мое!»)
4. Ул яза иде: анда Җилəк кҮп икəн. (Он писал: там, оказывается, много ягод).
5. Сəрия белə иде. (Сария знала).
6. Хəлим мине белə иде. (Халим знал меня).
7. Суфия Җырлый иде. (Суфия пела).
8. Кояш балкый иде. (Сияло солнце).
9. Яңгыр ява иде. (Шел дождь).
10. Җил исə иде. (Дул ветер).
11. Паркта агачлар Үсə иде. (В парке росли деревья).
12. Кар ява иде. (Шел снег).
13. Концертларда Марат əхмəтов скрипкада уйный иде. (На концертах Марат Ахметов играл на скрипке).
Теперь попробуем поговорить по-татарски:
1. — Нурия, син Коляны белə идеңме?
— əйе, белə идем. Коля нишлəгəн? (что сделал?)
— Диссертация яклаган (защитил).
— Молодец!
2. — Мансур, сезгə бер əби керə иде. Кайда ул хəзер?
— Ул авылда.
— Аның исеме ничек?
— Мəрхəбə əби.
— Аңа ничə яшь?
— Сиксəн бер.
— Ул тагын (еще) килəме?
— əйе, кыш кӨне ул əби Казанга килə.
3. — Наилə, мин кибеткə бара идем, ГӨлфияне кҮрдем.
— Кайчан?
— БҮген.
— ГӨлфия Казанга килгəнмени?
— əйе шул. Ул Тукай урамында яши. Сиңа кҮп сəлам əйтте.
— Рəхмəт.
4. — Мин чəй эчə идем, Равия керде.
— Нинди Равия?
— Белмисеңмени? Ул кибеттə эшли.
— ə-ə-ə! Белəм.
— Аның əнисе МаҺинур апа да кибетче (продавщица).
Задание 1. Я напишу слова в столбик, пропущу отдельные буквы, вы их дополните и переведите. Затем с этими словами составьте предложения и мини-диалоги.
р. хмəт з. р
ис. нмесез а. ыл
а. ый ва. ыт
б. ла. азан
б. бай. илəк
у. ырыгыз к. чкенə
с. лге ч. лбар
нəрс.? шə.əр
н. чек? Мəскə.
к. пме? чист.
н. нди? к. тап
кир. к д. рт
к. йчан? а. ты
к. йда? с. гез
т. гыз к. чə
китап. ар ук. чы
мəч. т а. бур
м. тур д. рес
х. тын б. шле
б. ш д. ртле
к. л т. нəфес
ч. ч укы. учы
б. рын б. рəңге
к. з к. бестə
.стəл су. ан
б. ген к. шер
ирт. гə м. й
ту. та к. ймак
икм. к эр. мчек
ак. а к. бет
.шел т. н
з.ңгəр к. н
к. зыл с. гать
с. ры б. ген
ч. гендер
Задание 2. Слова из первого задания поделите на твердые и мягкие и напишите в два столбика.
Задание 3. Выразите свое отношение к первой реплике.
1. — Иртəгə ягыр була.
—.
2. — Бүген көчле ил.
—.
3. — Кичə салкын булды.
—.
4. — Берсекөнгə +15°булачак.
—.
Задание 4. Поставьте глагольные сказуемые в незаверенном прошедшем времени (-а иде).
1. Мин ул вакытта казанда…
2. Син анда…
3. Ул безгə кич белəн…
4. Без урманга илəккə…
5. Сез аларга кунакка…
6. Алар университетта…
Сау булыгыз!
Сезгə уңышлар юлдаш булсын! (Букв. Пусть успехи будут вам спутником!)
Урок 23
Стереотипы общения. Диалоги.
(Егерме Өченче дəрес)
— Исəнмесез!
— Хəерле кӨн!
В татарском языке, как, пожалуй, и в любом другом, существует определенный набор стереотипов общения. Они занимают довольно большую часть диалогов. Мы сделаем на этом уроке так: дадим диалоги без перевода и транскрипции. Учитывая ваши знания, полученные на предыдущих уроках, мы решили дать вам возможность позаниматься с текстами самостоятельно, без «подсказки». При необходимости обратитесь к татарско-русскому словарю.
1. Минем исемем…
— Исəнмесез! Минем исемем — Кəрим, Кəрим Фəйзуллин.
— Хəерле кӨн! ə минем исемем — əхəт Сафиевич. Рəхим итегез. Сез каян килдегез?
— Петербургтан.
— Без əле очрашырбыз бит?
— əлбəттə. Хəзергə сау булыгыз.
2. Сез танышлармы?
— Сез танышлармы?
— Юк əле.
— Таныш булыгыз: МӨдəрис, Суфия. 172
— Рəхмəт. Без бик ат.
— МӨдəрис безгə Ригадан килгəн. Ул Казан карарга килгəн.
3. Исемегез ничек?
— Кем сӨйли?
— Алло! Мин сезне начар ишетəм… Исемегез, фамилиягез ничек? Алло? Кем сӨйли? Ишетелми (не слышно). Тагын шалтыратыгыз əле (позвоните, пожалуйста).
4. Нихəл?
— Сəлам, Рəшит!
— Сəлам. Сине кҮптəн кҮргəн юк. Нихəл?
— əйбəт. ə сине хəллəр ничек?
— Ярыйсы. Син кайсы якка?
— Уңга. ə сиңа?
— Сулга. Ярый, сау бул.
5. Без сезне кунакка чакырабыз.
— Безгə кермисезме?
— Бик рəхəтлəнеп. Кайчан?
— Иртəгə. Хатыныгыз белəн килегез.
— Ярый. Сəгать ничəдə?
— Алтыда.
— Рəхмəт. Без килербез.
6. Сезне кҮрҮемə мин бик шат!
— Исəнмесез! Сезне кҮрҮемə мин бик шат.
— Исəнмесез! Кайчан килдегез?
— Кичə.
— ə кайсы бҮлмəдə яшисез?
— Ике йӨз унынчы бҮлмəдə.
— ə мин дҮрт йӨз егерме беренчедə. Кунакка керегез.
— Рəхмəт.
7. Ялгышмасам…
— Ялгышмасам, сез Сания Хəкимовна буласыз бит?
— Юк, сез ялгышасыз.
— Гафу итегез, зинҺар.
— Булгалый (бывает).
8. Сез номерны ялгыш (оّибочно) Җыйгансыз.
— Алло, Мансурны телефонга чакырыгыз əле.
— Сез номерны ялгыш Җыйгансыз.
— Гафу итегез, сезнең номерыгыз 76-32-41-ме?
— Юк.
9. Син кирəк идең.
— Сəлам, Рушат! Сине эзли идем.
— Сəлам, минеме?
— əйе, сине. Бик кирəк идең.
— Ни əйтəсең бар?
— Ашыкмыйсыңмы? əйдə, утырыйк əле.
— əйдə.
10. Оныта язганмын…
— Оныта язганмын, син Ринатны белəсең бит?
— Белəм.
— Шул Ринат сиңа сəлам əйтергə кушты.
— Ничек? Ул Казандамыни?
— əйе. Ул телефоннан əйтте. Сиң аңа шалтырат, яме. Аның телефоны — 53-04-67.
— Ярый, рəхмəт, шалтыратырмын.
11. Син кайда йӨрдең?
— Алло!
— əйе, тыңлыйм.
— Алло! Син кайда йӨрисең? КӨне буе сиңа шалтыратам!
— Кичə Өйдə булмадым шул. Дачага барган идем. Йомышың бармыни?
— Йомыш юк, бҮгенге концертка билетлар алган идем. Барабызмы?
— Барабыз. Рəхмəт.
12. Бер сорау бар. МӨмкинме?
— Бер сорау бар. МӨмкинме?
— əлбəттə. Аңлашылмадымы? Сорагыз.
— Менə монда бер сҮз аңлашылмый…
13. Сез нəрсə дидегез?
— Гафу итегез, сез нəрсə əйттегез?
