Федор Успенский - История Византийской империи. Становление

362

Первоначальный перевод и толкование этого места в издании Brunns und Sachau (§ 121. S. 37) подверглись некоторым дополнительным объяснениям в новом издании: Sachau. Syrische Rechtsbücher. S. 135.

363

Marquardt. Römische Staatsverwaltung. II. S. 237.

364

Подробности в моей статье: Следы писцовых книг в Византии//В ЖМНП. Янв. 1884.

365

Novella CLII (128). Р. 276.

366

‘Υπέρ εκάστου ίούγου, ή ίουλίων ή κεντουρίων — чтение второго термина весьма сомнительно.

367

Около 10 тыс. рублей.

368

Nov. XXI (17). P. 137.

369

Новелла дана на имя квестора священного двора Трибониана.

370

Nov. XXI. A. 535. P. 145: άπαν όσον απορον της επαρχίας εστί, τοϋτο ταϊς εκείνων κτήσεσιν επιθήσεις — это место допускает разные толкования. Очевидно, речь идет об επιβολή.

371

Zachariae a Lingenthal. Geschichte des griechisch-römischen Rechts. III. Aufl. S. 229 squ.

372

Выражения όµόκηνσα и όµόδουλα не могут считаться разъясненными. Nov. CLII. P. 279.

373

Панченко Б. А. О «Тайной истории» Прокопия. С. 140–143.

374

Zachariae. Op. cit. S. 232.

375

Общее значение вопроса оценено, между прочим, в статье г. Бороздина, помещенной в журнале «Гермес», № 4 и 5 за 1909 г.

376

Самое капитальное сочинение: Mitteis. Zur Geschichte der Erb-Pacht im Alterthum//Abhandl. Sächs. Ges. der Wissensch. XX. Leipzig, 1901; Pauly. Real-Ekcyclop. V, 2. S. 2514; Энциклопедич. словарь Брокгауз-Ефрон. Т. 80. Ст. 785.

377

Novella XV (7). P. 75.

378

Ibid. P. 85: ’Επϊ τούτοις έµφυτευτικήν συγγραφήν εις αυτόν γίνεσ9αι κατά το σχήµα…

379

Nov. CXLVIII (120). С. 246.

380

Ibid. С. 247: ’Επί τινι ποσότητε ταϋτα είς έµφύτευσιν διδόναι.

381

Gfrörer. Byzantinische Geschichten. II. S. 361–362.

382

Acta Sanctorum. Octobris. T. IV. Miracula.

383

§ 166: Ὀ των αυτών Σκλαβίνων εξαρχος, τουνοµα Χάτζων.

384

Acta SS. § 169; Tougard. § 46.

385

Acta SS., § 177; Tougard. § 52.

386

Acta SS., § 180; Tougard. § 35.

387

Acta SS. Oct. IV. § 185. P. 173; Tougard. § 65. P. 148.

388

Tougard. § 76.

389

Ibid. § 110.

390

Erben. Regesta. № 1; Migne. Patrol. Lat., LXXVII. Col. 1092: De Sclavorum gente, quae vobis valde imminet, affligor vehementer et conturbor; affigor in his, quae iam in vobis patior, conturbor quia per Istriae aditum iam Italiam intrare coeperunt.

391

Theophanes. Ed. de Boor. P. 300: ‘Ηράκλειος δε ό βασιλεύς ευ ρε παραλελυµένα τα της πολιτείας ‘Ρωµαίων πράγµατα’ την γαρ Εΰρώπην οι ’Αβαρες ήρήµωσαν και την ’Ασίαν οι Πέρσαι. — Общественный факт, что авары воевали вместе со славянами.

392

Pauli Diас. IV. 40: Hoc anno Sclavi Histriam interfectis multibus la-crimabiliter depraedati sunt.

393

Isidori Hispalensis episcopi Chronicon//Migne. Patr. Lat. LXXXIII. Col. 1056: Heraclius quintum agit imperil annum. Cuius initio Sclavi Graeciam Romanis tulerunt, Persae Syfiam et Aegyptum.

394

Land. Anecdota Syriaca, Thomas presbyter. Vol. I. Lugduni Bat. 1862. P. 115: Slavi Cretam ceterasque insulas invasere.

395

Pauli Diaconi. Hist. Longobard. IV. P. 44//Mon. Germ. Hist., Scriptores rerum Langob, et Ital., ed. Bethmann et Waitz. Hannov., 1878. P. 135: Venientes Sclavi cum multitudine navium non longe a civitate Seponto castra posuerunt.

396

В высшей степени пикантное место дают «Acta SS.», § 190: Τους θαλαττίους πλοτήρας τους επί παρακοµιδη καρπών εν τη βασιλευούσή άνιόντας πόλει πάµπολλους έκπορθήσαντες, από τε των νήσωγ και της στενής θαλάττης καί των επί το Πάριον και Προκόννησον τόπους καί αυτούς τους είς το τελωνεϊον άµα των πλοείµων αίχµαλωτίσαντες…

397

Sсhlumberger. Sigillographie de l’empire byzantin. P. 197–198.

398

Miracula. Lib. II. § 158.

399

Ibid.: ‘Ασπερ κατεσκεύασαν εκ µονοδένδρων γλυπτάς νήας, απείρους τον αριθµόν υπάρχουσας, κατά το προς θάλατταν κατεστρατοπέδευσαν µέρος… Ясно, что упомянутым в житии славянским племенам принадлежал морской берег в Македонии!

400

Tougard. § 86. Р. 166.

401

Ράλλη-Ποτλη. Σύνταγµα των θείων και ιερών κανόνων. V. С. 72.

402

Theoph. Chronogr. P. 561.

403

Echos d’Orient. E003 77. Juillet 1909; Vailhé. Projet d’alliance turcobyzantine au VI s.

404

Главным образом, Менандра.

405

С его именем сохранились сочинения о военном деле в Византии.

406

Finlay. History of Greece. I. 298.

407

Acta Sanct. Octobris. IV. P. 132.

408

Theophilacti Simocattae. Ed. Bonnae. P. 36.

409

Finlay. I. 298.

410

Theophanis. Chronogr. 251, 25: Αγοράσας σώµατα εθνικών κατέστησε στράτευµα είς οοµα ίδιον, άµφιάσας καί καθοπλίσας αυτούς χιλιάδας ιέ.

411

Theoph С. 267, 32: Ειρήνης δε βαθείας την ανατολή ν καταλαβούσης άβαρικός επί την Εΰρώπην έκύµαινε πόλεµος δια τούτο ό Μαυρίκιος τάς δυνάµεις από ανατολής επί την Θράκην µετήγαγεν.

412

Ibid., 233: Ευρόντες δε του τείχους του ’Αναστασικοΰ τόπους τινάς πεπτωκότας εκ των σεισµών, είσελθόντες ήχµαλώτευσαν…

413

Ibid.: ‘Ο βασιλεύς έδηµότευσε πολλούς και επεµψεν είς το µακρόν τείχος.

414

Ibid., 254, 5.

415

Ibid., 254, 6: ‘Ο δε βασιλεύς τα του παλατιού στρατεύµατα έξαγαγών της πόλεως και τους δήµους φυλάττειν τα µακρά τείχη έκέλευσεν.

416

Ibid., 279, 17.

417

Ibid., 279, 18–19.

418

Ibid., 278, 33: Φασί δε τίνες τον Μαυρίκιον ύπο9έσ&αι τω Κοµεντιόλω όπως το ρωµαϊκόν στράτευµα παραδώση πολέµοις δια τάς αταξίας αυτών.

419

Ibid., 280, 7.

420

Theoph. Ed. de Boor. P. 282–288.

421

Theophyl. Hist. VIII, 7. P. 327, 15.

422

Theophyl. VIII. 7. P. 327, 12: Και τους δηµάρχους είσκαλεσάµενος προς τα βασίλεια έπυνοάνετο των δηµοτεύοντων επί λεπτού τον αριθµόν.

423

Finlау. History of Greece 1,302; Burу. A History of later roman empire. 11,86.

424

Ed. de Boor. P. 280.

425

Theоph. 287, 7: Και επί άσπίδος τούτον (т. е. Фоку) ύψώυαντες εύφηµησαν εξαρχον.

426

Ibid. VI, 2. P. 243–244.

427

Chronicon paschale. P. 699: ’Αναφαίνονται πλοία ικανά κατά το στρογγυλοΰν καστέλλιν.

428

В Риме сохранился памятник царствования Фоки под именем колонны его имени.

429

Далее везде ЖМНТ (прим. ред.)

430

Далее везде ИРАИК (прим. ред.)