Ричард Бах - Чайка па iменi Джонатан Лiвiнгстан (на белорусском языке)

Ён зрабiў разварот для пасадкi на беразе, узмахнуў крыламi, замёр у паветры за дзюйм ад зямлi i мякка апусцiўся на пясок. Астатнiя чайкi таксама прызямлiлiся, але нiводная з iх не ўзмахнула пры гэтым i перцам. Яны шырока распасцерлi свае беласнежныя крылы, павярнулiся супроць ветру i нейкiм адмысловым спосабам так наставiлi перцы, што спынiлiся ў той самы момант, як толькi лапкi дакранулiся да зямлi. Дзiвоснае валоданне сваiм целам! Але Джонатан занадта стамiўся, каб паспрабаваць паўтарыць iх манеўр. Так i не прамовiўшы нi слова, ён заснуў, стоячы на беразе.

У наступныя днi Джонатан зразумеў, што тут яму давядзецца даведацца пра палёты не менш новага, чым ён даведаўся за ўсё сваё ранейшае жыццё. Але тут была i рознiца. Побач з iм тут былi чайкi-аднадумцы. Сама галоўным у жыццi кожнай з iх было дасягнуць дасканаласцi ў палёце, бо палёт - гэта якраз тое, што яны любiлi больш за ўсё на свеце. Усе яны, дзiвосныя птахi, дзень пры днi, гадзiна за гадзiнай трэнiравалiся ў палётах, выконваючы складаныя фiгуры найвышэйшага пiлатажу.

Джонатан нiбыта забыўся пра той свет, адкуль ён прыйшоў, пра зямлю, на якой жыла Чарада, што моцна зажмурвала вочы перад радасцю палёту i карысталася крыламi толькi дзеля таго, каб здабываць ежу i бiцца за яе. Але час ад часу да яго на iмгненне вярталася памяць, i ён успамiнаў.

Аднойчы ранiцай, калi разам са сваiм настаўнiкам яны адпачывалi на беразе пасля некалькiх iмклiвых бочак, зробленых са складзенымi крыламi, ён спытаўся:

- Салiван, а дзе ўсе астатнiя? - спытаўся ён бязгучна, бо к гэтаму часу ён цалкам авалодаў не дужа складанымi прыёмамi тэлепатыi, якой карысталiся тут чайкi замест крыку i ляманту. - Чаму нас тут гэтак мала? Там жа, адкуль я прыляцеў, жылi...

- ...тысячы i тысячы чаек. Я ведаю. - Салiван пакiваў галавой. - Адно магу сказаць, Джонатан. Ты - птушка адна на мiльён. Большасць з нас iшла сюды куды марудней. Мы пераходзiлi з аднаго свету ў другi, амаль гэтакi ж, як i колiшнi, i адразу забывалiся, адкуль прыйшлi, не думалi, куды iдзём далей, i жылi жыццём толькi гэтай хвiлiны. Уяўляеш, праз колькi жыццяў трэба было нам прайсцi, каб зразумець, што iснуём мы не толькi дзеля яды i бойкi за ўладу ў Чарадзе? Праз тысячу жыццяў, Джон, праз дзесяць тысяч! А потым яшчэ сто жыццяў, перш чым мы пачалi спасцiгаць, што ёсць дасканаласць, i яшчэ сто, каб нарадзiлася думка: мэта жыцця - знайсцi гэтую дасканаласць i паказаць яе ўсiм. Ну i, вядома, гэтага ж правiла мы прытрымлiваемся i цяпер: выбiраем сабе наступны свет, зыходзячы з таго, што даведваемся ў гэтым. А калi нiчога не даведваемся, дык наступны свет будзе такi самы, як i гэты, з тым самым свiнцовым цяжарам абмежаванняў, якiя трэба пераадолець.

Ён распасцёр крылы i павярнуўся тварам супроць ветру.

- Але ты, Джон, - сказаў ён, - адразу даведаўся так многа, што табе не спатрэбiлася праходзiць праз тысячу жыццяў, каб дасягнуць гэтага жыцця.

Праз хвiлiну яны зноў трэнiравалiся ў паветры. Шматвiтковыя бочкi ў шыхце давалiся цяжка: у становiшчы дагары нагамi Джонатану трэба было думаць "наадварот", у процiлеглы бок паварочваць крылы, каб iх рух супадаў з рухам крылаў свайго настаўнiка.

- Паспрабуем яшчэ раз, - зноў i зноў гаварыў Салiван. - Паспрабуем яшчэ раз. - I нарэшце: - Добра.

I яны пачалi адпрацоўваць знешнiя петлi.

Аднойчы ўвечары свабодныя ад начных палётаў чайкi сабралiся разам i ў задуменнi стаялi на пяску. Джонатан сабраў усю сваю мужнасць i падышоў да Старэйшыны, якi, як казалi, неўзабаве павiнен быў пакiнуць гэты свет.

- Чыанг, - з хваляваннем загаварыў ён.

Стары лагодна паглядзеў на яго.

- Што, сын мой?

З гадамi Старэйшына не аслабеў, а, наадварот, стаў яшчэ дужэйшы. Ён мог выперадзiць у палёце любую чайку з Чарады i навучыўся такому, да чаго астатнiя толькi спакваля наблiжалiся.

- Чыанг, гэты свет - гэта ж яшчэ не неба?

Месяц асвятлiў усмешку Старэйшыны.

- Ты зноў вучышся, Джонатан-Чайка, - сказаў ён.

- Ну але. А што будзе пасля? Куды мы iдзём? I цi ёсць наогул такое месца неба?

- Не, Джонатан, такога месца няма. Неба - гэта не месца i не час. Неба гэта адчуванне дасканаласцi. - Ён памаўчаў з хвiлiнку. - Ты ж умееш хутка лятаць, праўда?

- Хуткасць... яна дае мне шчасце i асалоду, - сказаў Джонатан. Ён i засаромеўся i ў той жа час ганарыўся тым, што Старэйшына прыкмецiў яго.

- Ты дакранешся да неба, Джонатан, у той момант, калi дасягнеш дасканалай хуткасцi. Гэта не азначае ляцець з хуткасцю тысяча мiляў у гадзiну, або мiльён мiляў, або ляцець з хуткасцю святла. Бо любая лiчба - гэта мяжа, а ў дасканаласцi няма межаў. Лятаць з дасканалай хуткасцю - гэта апынуцца вунь там.

I тут жа Чыанг знiк i з'явiўся каля самай вады на адлегласцi пяцiдзесяцi футаў, адбылося гэта за долю iмгнення. Пасля ён зноў знiк i з'явiўся побач з Джонатанам усё за тую самую тысячную долю секунды.

- Гэта толькi жарт, - сказаў ён.

Джонатан стаяў агаломшаны. Пра неба ён i пытацца забыўся.

- Як гэта ў цябе выходзiць? I што ты адчуваеш? Як далёка можна вось гэтак трапiць?

- Куды хочаш i ў якi хочаш час, - адказаў Старэйшына. - Я пабываў ва ўсiх пунктах прасторы i часу, якiя толькi задумваў. - Ён паглядзеў на мора. - I вось што дзiўна: чайкi, якiя пагарджаюць дасканаласцю дзеля далёкiх палётаў, нiкуды не ляцяць i лятаюць павольна. А тыя, хто дзеля дасканаласцi забывае пра далёкiя падарожжы, могуць як згледзець вокам апынуцца дзе хочуць. Запомнi, Джонатан, неба - гэта не нейкае пэўнае месца або час, бо нi месца, нi час не маюць значэння. Неба - гэта...

- Ты можаш навучыць мяне гэтак лятаць? - Ад прадчування, што ён авалодае яшчэ чымсьцi нязведаным, Джонатан ажно дрыжаў.

- Вядома, калi ты хочаш навучыцца.

- Хачу. Калi мы пачнём?

- Можам адразу ж цяпер, калi ў цябе ёсць жаданне.

- Я хачу навучыцца гэтак лятаць, - сказаў Джонатан, i ў вачах яго з'явiўся дзiўны бляск. - Скажы, што я павiнен рабiць.

Чыанг загаварыў павольна, пiльна ўглядаючыся ў свайго малодшага сябра:

- Каб ляцець з хуткасцю думкi ў любое месца, трэба перш за ўсё ўсвядомiць, што ты ўжо туды прыляцеў...

Паводле слоў Чыанга выходзiла, што ўсё заключалася ў наступным: Джонатан павiнен перастаць бачыць сябе замкнутым у пэўным целе, якое мае размах крылаў сорак два дзюймы i абмежавана хуткаснымi магчымасцямi, якiя можна накрэслiць на схеме. Сутнасць у тым, каб усвядомiць: яго сапраўднае "я", дасканалае, як бясконцы лiк, жыве адначасова ў любым пункце прасторы i ў любы момант часу, жыве ўсюды i заўсёды.

Джонатан трэнiраваўся нястомна i неўтаймоўна, дзень пры днi, ад усходу сонца да поўначы. Але, нягледзячы на ўсе намаганнi, яму i на валасок не ўдавалася зрушыцца з месца.

- Забудзь пра тое, у што верыш! - раз-пораз паўтараў Чыанг. - Табе не патрэбна была вера, каб лятаць, трэба было зразумець, як лятаць. Так i тут. Давай паспрабуем яшчэ раз...