Сергей Давидович - Замалёўкi (на белорусском языке)

Можна не чапаць афiцыйную сцэну, экран, дзе творы, у асноўным, на адзiн манер, дзе выканаўцы, мокрыя ад поту, ледзь не поўзаюць па сцэне, а суперапаратура глушыць напавал.

Дастаткова ўважлiва зiрнуць на падлеткаў, услухацца ў iх музычны свет - i жахнуцца. Жахнуцца ад адсутнасцi разумення моладдзю нават "сваёй", сучаснай музыкi. Перамагае дэфармацыя густу i павагi да ўласнага "я", падпарадкаванне натоўпу аднагодкаў, дыскатэчнаму вiрусу. Рытмы, далёкiя ад музыкi, запаланiлi, атручваюць, знявечваюць кволыя душы.

Iдзе малады хлапец, пачэпiць навушнiкi - i адбойны малаток рытмаў б'е i б'е па мазгах, лупiць па светаўспрыманню юнака. Дома цi ў сяброў працягваецца гэта духоўнае самагубства.

Але... Але праз пэўны час гэтая моладзь, як i я, азiрнецца назад i з настальгiчным болем скажа:

- Эх, якi цiкавы быў наш час! Якiя былi мелодыi i рытмы!..

I хто мае права гэтаму пярэчыць? Кожны жыве ў "сваiм" часе...

Безумоўна, немагчыма ўсё жыццё "вальсаваць". Юнацтва, маладосць патрабуюць i музыкi, адпаведнай стану душы, але неабходна ведаць, што музыка, песнi, танцы ва ўсе часы былi прызваныя не выпустошваць, а напаўняць душы людзей прыгожым i вечным...

А я застаюся ў тым далёкiм, сваiм часе, якi атуляе маю душу незабыўным водарам мелодый i гукаў.

Адсталы я чалавек...

Прабачце!

САРОКА

Якi самы хiтры i асцярожны звер? Кажуць, лiса. А з птушак, безумоўна, самая кемлiвая i дасцiпная - сарока.

Сусед, бывае, дзень туляецца з ружжом ля хаты i хлява, каб падстрэлiць яе за тое, што крадзе курыныя яйкi. Дзе там! Патуляецца, пасядзiць у засадзе, плюне i пойдзе дамоў. Сусед - у хату, яна - да хаты...

I вось нядаўна "прыпiсалася" ў маiм двары нейкая прыблуда сарока. Я скрыпну дзвярыма - i на ганак, а яна аднекуль - шусь на варотцы. Сядзiць i глядзiць мне ў вочы. Што гэта з ёй здарылася? Куды дзелася яе прыродная самаахоўнасць i пiльнасць? А-а! Вось у чым справа! Састарэла бедалага ды, вiдаць, i аўдавела на старасцi гадоў. Пер'е пагубляла i з хваста, i з крылаў. Нямогласць i голад перамаглi асцярожнасць - вось i цiснецца да чалавечага жылля яна.

Пашкадаваў я сароку i пачаў кожны дзень падкормлiваць яе, а хутка мы i пасябравалi.

Адно толькi дрэнна - ад'еду ў Менск, а думка непакоiць: як там мая сарока?

* * *

З задавальненнем пiшу невялiчкi працяг гэтай гiсторыi.

Вяртаюся ў вёску з Менска i нецярплiва азiраюся - дзе мае шматгадовай даўнiны сябры: дзве суседскiя коткi - Лялечка i Пушынка, i цi на месцы два суседскiя сабакi - Байкал i Мульцiк? На месцы! Ля маiх варотцаў - радасна сустракаюць мяне, i я мiтуслiва рыхтую пачастункi.

А дзе ж мая нядаўняя сяброўка - сарока? Забавiлася дзесь... Не! Вось i яна распушылася на плоце, чакае гасцiнца. Добра!

Пакуль рыхтую прысмакi на "сяброўскi стол", заўважаю, як штосьцi чорнае маханулася ля акна. Асцярожна выглядваю на двор i... дыханне заняло. На сцежцы, ля ганка, сядзiць велiзарны прыгажун груган!

Не ведаю, цi хiтрая гэта птушка, але асцярожнасцi ў яе - праз край. Хату аблятае за вярсту, чалавека - за дзве.

Я не мог адарваць вачэй ад гэтай таямнiчай птушкi, якая, як сцвярджаюць, жыве трыста гадоў. Усё сваё жыццё я верыў гэтай байцы, але потым пагартаў энцыклапедычны даведнiк i быў расчараваны - жыве гэта птушка прыкладна сорак гадоў...

I ўсё ж колькi б ёй нi было наканавана жыць, яна - цiкавая i прыгожая!

Што яе прымусiла сесцi ля майго ганка - цi лiстападаўскiя халады i галаднеча, цi давер да чалавека? Не ведаю, ды i не важна гэта. Важна iншае: усе мы, жыхары нашай планеты, - узаемазвязаны i неабходныя адзiн аднаму.

РАДАЎНIЦА

Радаўнiца... Святы дзень для кожнага сэрца, у якiм гучаць галасы пайшоўшых з жыцця людзей.

Радаўнiца - гэта тая непрыкметная кладачка, той нябачны масточак, па якiх вяртаюцца ў нашы думкi родныя, блiзкiя, продкi. I ўдзячная памяць пракручвае эпiзод за эпiзодам, год за годам - увесь мiнулы час, калi мы мелi шчасце глядзець у вочы цiкавым людзям, чуць iх размовы, адчуваць цеплыню iх жывых сэрцаў.

Радаўнiца... Чакаеш яе, рыхтуешся, кожны год iмчыш на могiлкi да родных, як на сустрэчу, спадзяешся на нейкi цуд. Прылятаеш - пальцы рук да болю сцiскаюць халодную агароджу, i разумееш тое, што даўно зразумела, што цяжкiм грузам носiш у сэрцы - сустрэчы нiколi не будзе. Нi-ко-лi! Страшнае гэта слова, бязлiтаснае...

Нiяк не магу да канца разабрацца, што гэта за дзень такi - Радаўнiца? Знешне ён нават падобны на святочны дзень - людзi чыста апранутыя, узрушаныя, кветкi ў руках. Рухавасць, руплiвасць. Нехта падфарбоўвае агароджы, хтосьцi штосьцi садзiць, прыбiрае, выграбае смецце. Людзi вiтаюцца, перагаворваюцца, дзеляцца навiнамi - вясковыя ж могiлкi збiраюць аднавяскоўцаў, землякоў, знаёмых.

I толькi чорныя хусцiны i ўчарнелыя ад гора твары тых, хто нядаўна перажыў пахаванне, напамiнаюць, што лепей бы не было такога свята. I з гэтым нельга не пагадзiцца.

Але Бог стварыў чалавека смяротным, таму такi вось дзень неабходны. Гэты дзень не толькi ўшанаванне памяцi памерлых i забiтых, гэта i праверка нас, жывых, бо, здавалася б, нямая магiла, а можа многае расказаць пра адносiны жывых да мёртвых. I не толькi расказаць, а адказаць на пытанне: "А цi ж людзi мы?.."

Рыхтуюся да Радаўнiцы я загадзя. Купляю штучныя кветкi, вяночак. Запасаюся гарэлкай - яе трэба многа. Потым з жонкай, напярэдаднi Радаўнiцы, едзем на могiлкi, робiм самую чарнавую работу, каб менш пэцкацца на Радаўнiцу.

I вось на дзевяты дзень пасля Вялiкадня - Радаўнiца. Надвор'е ў гэты дзень амаль заўсёды сонечнае - Бог спрыяе.

Гадзiн у дзесяць пачынаюць збiрацца людзi. Хто на падводах, хто на машынах, хто пешшу. Выгружаюць сумкi, клункi, нясуць рыдлёўкi, вёдры, слоiкi з вадой.

Выгружаемся i мы, дастаём з машыны сумкi, усё неабходнае. Заходзiм у загароджу, перахрышчваемся, "вiтаемся" з бацькамi. Штосьцi падчышчаем, падграбаем, выносiм за дарогу сухi шыльнiк. Потым старанна ўпрыгожваем кветнiчак магiлы штучнымi кветкамi, ставiм у слоiку жывыя. Мыем рукi i сцелем посцiлку. Перш-наперш ставiм талерачкi i кiлiшкi бацькам, потым сабе. Выстаўляем з сумкi гарэлку, раскручваем закусь. Налiваем гарэлку бацькам i сабе, дзелiмся з бацькамi i ежай. Яшчэ кладзём iм па фарбаванаму яйку, якiя дзеля гэтага хаваем ад Вялiкадня. Але заседжвацца доўга не ўдаецца, бо магiлы бацькоў знаходзяцца ля самага ўвахода на могiлкi. Людзi iдуць i iдуць на могiлкi, i амаль усе яны ведалi бацькоў жывымi. Вось чаму я загадзя запасаўся гарэлкай - людзей трэба прывiтаць, налiць па чарцы.

Праз нейкi час iдзём ужо мы ад магiлы да магiлы. Усе мае карпiлаўцы, за выключэннем двух-трох чалавек, "адпачываюць" тут. Як цяжка даюцца мне гэтыя пераходы. Колькi цiкавых людзей, на сялянскай мудрасцi i прыродным гумары якiх я выхоўваўся, ляжаць у гэтай зямельцы. Мая вёска заснула векавым сном. Большасць - аджыла адпушчаны Богам век, але ёсць i недажыўшыя не адно дзесяцiгоддзе. Вось - маладзенькая i прыгожая Левандоўская Галя, якая трагiчна загiнула. Тут жа яе бацька, яшчэ не стары чалавек - Левандоўскi Людвiг. А вось мой сусед Мурашка Мiшка. Побач - мой сябар Васiлевiч Барыс i ягоны брат Васiлевiч Лявон, з якiм я па-суседску збiраўся дажываць век. Вось - вясёлая i прыгожая Вера Бабiцкая...