Анри Труайя - Пра каханне i вераломства (на белорусском языке)

- Цудоўна! Генiяльна! - сказаў ён. - Толькi вось сведкi на гэты конт маюць iншую думку. "Гэта быў свядомы ўчынак чалавека, якi страцiў усялякую надзею i ўпаў у адчай", - вось што ў адзiн голас паўтараюць сведкi.

Жан ужо не мог больш трываць.

- Якiя сведкi?! Што ты мелеш? А Дэнiза? У яе вы спыталiся? Яна што, не магла растлумачыць?..

- Вось яна нам i растлумачыла, што чалавек ты звышадчувальны, тонкi, далiкатны i што яна дарэмна не патурбавалася, каб прыняць пэўныя меры перасцярогi.

Тая частка Жанавага твару, што вiднелася з-пад бiнтаў, пакрылася потам. Ён задыхаўся. У вачах з'явiлася штосьцi дэманiчнае.

- Вось што я табе скажу: я нiколi не кахаў i не кахаю Дэнiзу! Я ненавiджу яе! Няхай мне яе на талерачцы прынясуць, голенькую, i я скажу: "Не". Яна распаўнела! Нiякага выгляду не мае! Зубы дрэнныя! Ходзiць, як качка! Апранацца не ўмее! Пазногцi i то дагледзець не можа!

- Ну-ну... Расказвай байкi... - перапынiў яго Жэром са сваёй хiтрай усмешкай.

Спляжаны, зняможаны Жан адкiнуўся на падушку.

- Ведаеш, - працягваў Жэром, - не трэба тут паказваць свой гонар. Ну што тут такога абразлiвага, калi чалавек кахае жанчыну, ды кахае так, што гатоў богу душу аддаць, калi даведваецца, што яго не кахаюць?

Жан заплюшчыў вочы i нiбы збiраў усе свае сiлы для апошняга слова.

- Жэром! - ледзь прабiўся яго цiхi голас. - Я не хачу цябе бачыць. Iдзi адсюль. Iдзi i нiколi больш не прыходзь.

А Жэром быццам i не чуў гэтых слоў. Ён асцярожна папраўляў коўдру i супакойваў хворага:

- Ай-яй-яй, варушышся, круцiшся. Прастудзiшся яшчэ. Вось дзiвак!

- Не называй мяне так! Я забараняю табе!

- Дарэчы, ты ведаеш, што вечарам да цябе зойдзе наш шэф Маландрэн?

- Пляваць мне на яго! - чуеш?! - на ўсiх мне напляваць!

Ён хацеў прыўзняцца на адзiн локаць, але рэзкi боль прымусiў яго зноў упасцi на падушку. I нiбы праз туман бачыў ён, як Жэром устаў, апрануў палiто i ўзяў свой капялюш...

* * *

У той самы вечар у шпiталi з'явiўся месьё Маландрэн - невысокi тоўсценькi чалавечак з чорнымi блiскучымi вачыма.

- Вiтаю вас, дарагi, - бадзёра пачаў шэф, - i вiншую! Вiншую вас з тым, што вы нарэшце парушылi будзённае цiхаплыннае жыццё нашага бюро!

- Месьё Маландрэн, мне прыемна гэта чуць ад вас, але што я такое зрабiў, каб... - адказаў, запiнаючыся, Жан.

- Вось гэта прыгода дык прыгода! Вы ведаеце, Жан, я ў захапленнi ад вас.

- Месьё Маландрэн, што вы, што вы, я...

- Паслухайце, Жан, як жа гэта цудоўна, як жа гэта прыгожа - так кахаць! Кахаць да самазабыцця, калi нават уласнае жыццё аддаецца на алтар гэтаму высокаму пачуццю!..

- Месьё Маландрэн, але ж я нiкога не кахаю i, паверце, вельмi даражу сваiм жыццём.

- Мiлы мой, - не супакойваўся Маландрэн, - мне сорак сем гадоў. Але i я калiсьцi быў малады. I я скажу вам шчыра: я разумею вас. На вашым месцы я зрабiў бы тое самае. Ведаеце, толькi сапраўдныя мужчыны i могуць запалiць агонь высокiх пачуццяў!

Пасля ранiшнiх дэбатаў з Жэромам цяжка было Жану падтрымлiваць гаворку. I ўсё ж ён паспрабаваў не пагадзiцца з шэфам:

- Гэты самы звычайны няшчасны выпадак. Нiякiм самазабойствам тут i не пахне...

Месьё Маландрэн па-бацькоўску ўсмiхнуўся.

- Вы цудоўны чалавек, Жан. I ваша сцiпласць робiць вам толькi гонар. Я вельмi цаню вас, i, ведаеце, я сёння прасiў месьё Мурга падумаць пра больш высокую пасаду для вас.

- Дзякую, месьё Маландрэн, паверце, я...

- Нiчога, нiчога, дарагi. Давайце вашу руку i хутчэй папраўляйцеся! Вы чалавек маёй натуры. Мне прыемна мець справу з тым, хто разумее мяне з паўслова.

I месьё Маландрэн пацiснуў тое, што было два днi назад Жанавай рукой, а цяпер стала гiпсавай трубою.

Цяжкi одум апанаваў маладога чалавека, калi ён застаўся адзiн. Спачатку яго раздражняла тое, што i Жэром, i Маландрэн далi такое рамантычнае тлумачэнне ягонай бядзе. Ну, а Дэнiза, тая, вядома, заганарылася: як-нiяк з-за яе чалавек кiнуўся пад машыну. О! Яна вялiкая артыстка i ахвотна возьме на сябе ролю вераломнай жанчыны-фаталiсткi, што ўпiваецца каханнем i прымушае трапятацца кожнага мужчыну! Напэўна ж, яна цяпер выхваляецца, называе мяне "мой бедненькi", носiць свае штучныя самацветы ў даўнейшай аправе i не шкадуе памады, тушы, фарбы! Якое глупства! Я ж нiколi не кахаў яе! Парваць з ёю вырашыў яшчэ тады, калi ёй i не снiлася пра гэта! А цяпер вось стаў прагнаным пакрыўджаным рыцарам! I ўсе нябось лiчаць, што я - ахвяра, я - выцiснуты лiмон, я - цацка, якую капрызнае дзiця шпурнула пад канапу!

I тым не менш пасля размовы з Маландрэнам штосьцi пахiснулася ў пазiцыi Жана. Як бы там нi было, а агульныя сiмпатыi - на ягоным баку. Салiдныя, паважаныя людзi ганяць паводзiны Дэнiзы i хваляць мяне... Сама думка, што можна памерцi з-за каханай, падабалася ўсiм жанчынам i нават некаторым мужчынам. Аднак жа ён не хацеў памерцi з-за жанчыны, а значыць, i ягоная рэпутацыя фальшывая! I не далёка ён адышоўся ад Дэнiзы, раз таксама ўводзiць у зман людзей!.. Дык навошта яму тады гэтыя сiмпатыi?.. Ах! Ну чаму ж мне нiхто не верыць?..

Дрэнна спалася ў тую ноч Жану. Яму ўсё снiлася нейкая велiзарная чорная малпа, якая паўтарала Жанавы словы, жэсты i, нарэшце, заняла яго месца ў бюро...

Назаўтра апоўднi завiтала маладая прыгожанькая балбатлiвая сакратарка з iх бюро.

- Гэта так хораша, што вы пайшлi на такое! - прашчабятала яна, чырванеючы. - Скажыце, вы вельмi кахалi яе?

Жану стала не па сабе. Ён хацеў яшчэ раз растлумачыць, паставiць усё на месца, разважаць, але сiл i мужнасцi яму ўжо бракавала, i ён адвярнуў галаву ўбок.

- Ах! Каб жа гэта ўсе мужчыны былi такiя, як вы! Скажыце, вы шмат пакутавалi?

Жан акiнуў яе позiркам. Яна з трывогай чакала адказу. Яна баялася расчаравацца. I Жан пашкадаваў яе:

- Гэта было вельмi страшна.

- Ну, а... пад машыну... Вы адразу рашылiся?..

- Так... не... ну, ведаеце, у такi момант не думаеш...

I ён змоўк. Агiдна стала на душы ад уласнай хлуснi i гэтай незаслужанай увагi.

- Дзякуй вам! Калi глядзiш на такiх мужчын, як вы, зноў пачынаеш верыць, што ёсць-такi каханне на свеце!

- Не будзем больш пра гэта, - сцiпла сказаў Жан. I ашчаслiўленая сакратарка выйшла з пакоя...

Калегi не пакiдалi ў самоце Жана. Штодня абавязкова хтосьцi заходзiў, i кожны перш-наперш спяшаўся засведчыць сваю павагу да рыцарскага ўчынку хворага. Па пошце прыйшлi дзве ананiмныя запiскi, якiя парадавалi i сагрэлi Жанава сэрца:

"Як бы мне хацелася, каб мяне пакахалi так, як кахаеш ты". Подпiс: "Незнаёмая бландзiнка".

А ў другой запiсцы быў вершык:

Ты, хто памерцi гатоў за каханне,

Пажывi для мяне, не ўмiрай!

Ты сустрэнеш мяне на спатканнi,

I жыццё ператворыцца ў рай!

I подпiс: "Адна з тваiх каляжанак, якая любiць высокiя, чыстыя пачуццi".

* * *

Усе гэтыя размовы з саслужыўцамi, гэтыя бясконцыя дыфiрамбы, гэтыя пяшчотныя словы павагi i захаплення рабiлi сваю справу, i Жан пачынаў памалу сумнявацца ў самiм сабе. А хiба й на самай справе яму так ужо хацелася парваць з Дэнiзай? I цi прынесла яму душэўную палёгку яго свабода? Няўжо ён быў такi шчаслiвы, калi выбягаў з пад'езда? Вядома, у той вечар, можа, i не было ўжо колiшняй узнёсласцi ў iх адносiнах з Дэнiзай. Але пяшчоту да гэтай жанчыны сэрца, безумоўна, захавала. Падточваў душу чарвячок цiхай, затоенай рэўнасцi, як-нiяк перавага была аддадзена нейкаму зубному ўрачу... I чорт нанёс гэтую машыну! Быў жа, вiдаць, у мяне час, каб уратавацца! Але ж не, палез... Жыць надакучыла, цi што?!.