Станислав Лем - Салярыс (на белорусском языке)

- З гадзiну... - пачаў я.

- Я пайду з табой, - перабiла Хэры.

- Табе нельга iсцi са мной, мне трэба працаваць.

- Я пайду з табой.

Гэта была зусiм iншая Хэры: тая ў падобных выпадках нiколi не настойвала. Нiколi.

- Дзiцятка маё, гэта немажлiва...

Яна пазiрала на мяне знiзу, пасля ўзяла за руку. Я правёў далонню па яе руцэ, плячо было пругкае i цёплае. Зусiм не жадаючы, я лашчыў яе. Уся мая iстота прагнула яе, я хацеў яе насуперак розуму, насуперак усiм аргументам, насуперак страху.

З усяе сiлы стараючыся захаваць спакой, я паўтарыў:

- Хэры, гэта немагчыма, ты павiнна застацца.

- Не.

Як гэта прагучала!

- Чаму?

- Н-не... ведаю.

Яна азiрнулася i зноў падняла вочы на мяне.

- Я не магу... - прамовiла яна цiха.

- Чаму?!

- Не ведаю. Не магу. Мне здаецца... Мне здаецца...

Яна з цяжкасцю шукала адказу, а калi знайшла, то i для яе самой ён прагучаў нечакана:

- Мне здаецца, што я павiнна бачыць цябе... заўсёды.

Спакойная iнтанацыя хавала не пачуццi, а нешта зусiм iншае. Я гэта адчуў. Знешне ўсё заставалася па-ранейшаму: я абдымаў яе, гледзячы ў вочы, але пацiху пачаў заломваць ёй рукi за спiну, нерашучыя рухi сталi ўпэўненымi - я знайшоў сваю мэту. Вачыма я ўжо шукаў, чым можна звязаць яе.

Яе локцi, адведзеныя мною назад, стукнулiся i адначасова напружылiся з такой сiлай, якая звяла на нiшто мае намаганнi. Я змагаўся мо хвiлiну. Яна стаяла, выгнуўшыся назад, ледзь не краналася падлогi. У такiм становiшчы нават атлет не здолеў бы супрацiўляцца. А яна, няпэўна ўсмiхаючыся, вызвалiлася з маiх абдымкаў, выпрасталася i апусцiла рукi. Твар яе нават не здрыгануўся.

Яе вочы сачылi за мной гэтак жа спакойна, з цiкаўнасцю, як i напачатку, калi я прачнуўся. Яна, вiдаць, нават не заўважыла маiх адчайных высiлкаў, выклiканых прылiвам страху. Зараз яна стаяла абыякавая, засяроджаная, крыху здзiўленая, нiбыта нечага чакаючы.

Мае рукi апусцiлiся. Я пакiнуў яе пасярод пакоя i падышоў да палiцы ля рукамыйнiка. З адчуваннем, што трапiў у неверагодную пастку, я шукаў выйсця, мяркуючы зрабiць усё, што патрабавала сiтуацыя. Калi б нехта спытаўся, што са мной сталася i што ўсё гэта азначае, я не здолеў бы выцiснуць з сябе нiводнага слова, але я паступова зразумеў: тое, што адбываецца на Станцыi з усiмi намi, гэта непарыўнае цэлае, такое ж страшнае, як i незразумелае. Аднак у той момант я быў заняты iншым - спрабаваў знайсцi хоць нейкi ход, нейкую шчылiну для выратавання. Я ўвесь час адчуваў на сабе позiрк Хэры. Над палiцай у сцяне была маленькая аптэчка. Я хутка агледзеў яе, знайшоў слоiк са снатворнымi парашкамi i кiнуў чатыры таблеткi - максiмальную дозу - у шклянку. Я нават не хаваў свае манiпуляцыi ад Хэры, цяжка сказаць чаму, я не задумваўся над гэтым. Налiў у шклянку гарачай вады i пачакаў, пакуль таблеткi растворацца, падышоў да Хэры, якая ўсё яшчэ стаяла пасярод пакоя.

- Ты гневаешся? - спыталася яна цiха.

- Не. Выпi вось гэта.

Не ведаю, чаму я лiчыў, што Хэры паслухаецца. Сапраўды, яна моўчкi ўзяла ў мяне шклянку i выпiла яе залпам. Я паставiў пустую шклянку на столiк i сеў у кут памiж шафай i кнiжнай палiцай. Хэры няспешна падышла да мяне, уселася на падлозе ля крэсла, яна рабiла гэта i раней, падкурчыла ногi i добра знаёмым рухам адкiнула валасы назад. Хоць я ўжо больш не верыў, што гэта Хэры, усё адно кожны раз, калi я пазнаваў яе прывычкi, штосьцi сцiскала маё горла. Гэта было незразумела i страшна, а страшней за ўсё тое, што я i сам паводзiў сябе вераломна, робячы выгляд, што прымаю яе за Хэры, але ж яна сама лiчыла сябе Хэры, i, згодна з яе разуменнем, тут не было нiякай хiтрасцi. Не магу растлумачыць, як я здагадаўся, што ўсё менавiта так, але я быў упэўнены ў гэтым, калi наогул яшчэ магла iснаваць хоць нейкая ўпэўненасць!

Я сядзеў, а дзяўчына абаперлася плячыма на мае каленi, яе валасы казыталi маю руку. Мы сядзелi нерухома. Некалькi разоў я непрыкметна пазiраў на гадзiннiк. Мiнула паўгадзiны, снатворнае павiнна падзейнiчаць. Хэры нешта цiхенька прамармытала.

- Што ты сказала? - спытаўся я.

Яна не адказала. Я палiчыў гэта адзнакай яе санлiвасцi, хоць - далiбог, у глыбiнi душы сумняваўся, што на яе падзейнiчае лякарства. Чаму? Не ведаю. Верагодна, таму, што такое выйсце было б занадта простае.

Яе галава паволi апускалася на мае каленi, цёмныя валасы ўпалi на твар; Хэры дыхала спакойна, як чалавек, якi спiць. Я нахiлiўся, каб аднесцi яе на ложак. Не расплюшчваючы вачэй, яна крыху турзанула мяне за валасы i гучна рассмяялася.

Я здранцвеў, а яна залiвалася смехам i, прымружыўшы вочы, назiрала за мной. Выраз яе твару быў наiўны i хiтры. Я сядзеў ненатуральна прама, аглушаны i бездапаможны, а Хэры хiхiкнула яшчэ раз, прыцiснулася шчакой да маёй рукi i змоўкла.

- Чаго ты смяешся? - глуха спытаўся я.

Яе твар зноў стаў неспакойны, задумлiвы. Я бачыў, што яна хоча быць шчырай. Хэры паднесла палец да носа i прамовiла, уздыхаючы:

- Сама не ведаю.

У яе словах прагучала шчырае здзiўленне.

- Я здаюся табе iдыёткай, праўда? - працягвала яна. - Неяк раптоўна мне... але i ты добры... сядзiш насуплены, як... як Пельвiс...

- Як хто? - перапытаў я. Мне падалося, што я дрэнна пачуў.

- Як Пельвiс, ты ж ведаеш, той таўстун...

Несумненна, Хэры не магла нi ведаць, нi чуць пра яго ад мяне: ён вярнуўся са сваёй экспедыцыi сама малае гады праз тры пасля яе смерцi. Я таксама не ведаў яго раней i нават уяўлення не меў, што ён, калi старшынюе на сходах Iнстытута, неверагодна зацягвае гэтыя пасяджэннi. Яго прозвiшча Пеле Вiлiс, што скарочана ўтварае мянушку, якую да яго вяртання таксама нiхто не ведаў.

Хэры абаперлася локцямi на мае каленi i пазiрала мне ў твар. Я правёў далонямi па яе руках, плячах, шыi, адчуў пульсуючыя жылкi. Гэта можна было лiчыць ласкай. Мяркуючы па яе позiрку, яна менавiта так гэта ўспрыняла. А я проста хацеў пераканацца, што дакранаюся да звычайнага цёплага чалавечага цела, што пад яе скурай ёсць мускулы, косцi, суставы. Пазiраючы ў яе спакойныя вочы, я адчуў неадольнае жаданне з усяе сiлы схапiць яе за горла.

Мае пальцы амаль сцiснулiся, але тут я згадаў акрываўленыя рукi Снаўта i адпусцiў Хэры.

- Як ты дзiўна пазiраеш... - прамовiла яна спакойна.

Маё сэрца калацiлася так, што я не мог гаварыць. На iмгненне я заплюшчыў вочы.

Нечакана ў мяне ўзнiк план. Адразу ўвесь, з усiмi дэталямi. Не губляючы нi секунды, я ўстаў з крэсла.

- Я мушу iсцi, Хэры, але калi ты вельмi хочаш, то можаш пайсцi са мной.

- Добра.

Яна ўсхапiлася на ногi.

- Чаму ты босая? - спытаўся я, падыходзячы да шафы i выбiраючы сярод рознакаляровых камбiнезонаў два - сабе i ёй.

- Не ведаю... вiдаць, некуды закiнула туфлi... - сказала яна няпэўна.

Я не звярнуў на гэта ўвагi.

- Здымi сукенку, iнакш ты не апранеш камбiнезон.

- Камбiнезон?.. Навошта? - спыталася яна, адразу сцягваючы сукенку.