Символические образы. Очерки по искусству Возрождения - Эрнст Ганс Гомбрих
416
«bey einer opera muss schlechterdings die Poesie der Musick gehorsame tochter seyn», Ludwig Schiedermair, Die Briefe W. A. Mozarts und seiner Familie (Munich, 1914), vol. 2, p. 128. 13 October 1781.
417
Fritz Saxl, «Veritas filia temporis», Philosophy and History. Essays Presented to Ernst Cassier (Oxford, 1936).
418
Adolf Katzenellenbogen, Allegories of the Virtues and Vices in Medieval Art (London, 1939) (Studies of the Warburg Institute, no. X). О «деревьях» см. также Frances Yates, «The Art of Ramon Lull», Journal of the Warburg and Courtauld Institutes, vol. XVII, 1954, pp. 130, 139, 153.
419
Приводится в книге W. H. Auden, About the House (London, 1966), p.66.
420
Эпинетр Эритрейского мастера, ок. 420 до н. э., Афины, Национальный музей. Ср. P. E. Arias, A History of Greek Vase Painting (с фотографиями M. Hirmer и примечаниями, дополненными B. Shefotn) (New York, 1961), no. 203.
421
Pausanias, V (Elis), 18, 1.
422
См. Katzenellenbogen, как выше в ссылке 20.
423
Oxford, 1936.
424
R. Pfeiffer, «The Image of the Delian Apollo and Apoline Ethics», Journal of the Warburg and Courtauld Institutes, vol. XV, 1952, pp. 20–32.
425
Propertius, II, 12.
426
Ausonius, Opuscula, ed. R. Pfeiffer. Иллюстрации к этой эпиграмме см. R. Wittkower, «Chance, Time and Virtue», Journal of the Warburg and Courtauld Institutes, vol. I. 1937–8, pp. 313–21.
427
Пер. Ф. А. Петровского. Цит. по книге «Памятники средневековой литературы IV–IX веков», М., Наука, 1970. О предыстории см. T. Gruber, «Die Erscheinung der Philosophie in der Consolatio Philosophiae des Boethius», Rheinisches Museum für Philologie, N. F., Frankfürt a.M., 1969.
428
W. Molsdorf, Christliche Symbolik der mitetlalterlichen Kunst, Leipzig, 1926.
429
Loc. cit., p. 177.
430
Howard R. Patch, The Goddess Fortuna in Mediaeval Literature (Cambridge, Mass., 1927). А также A. Doren, «Fortuna im Mitetlalter und in der Renaissance», Vorträge der Bibliothek Warburg, 1922–1923, SS. 71–144.
431
Hans Liebeschutz, Fulgentius Metafloralis (Leipzig, 1926) (Studien der Bibliothek Warburg, no. IV). Об авторе и истории жанра см., в первую очередь, Beryl Smalley, English Friars and Antiquity in the Early Fourteenth Century (Oxford, 1960).
432
Liebeschutz, op. cit., pp. 79 sqq.: «…De pittura autem poetica caritatis sub ymagine dei Iovis notare possumus, quod Iupiter iste pingutur: Vertice curvatus, arena locatus, aquilis stipatus, cum palma sceptratus, auro velatus, vultus est amenus et color serenus; fulmen iaculatur et cornu cibatur. Iste sunt novem partes picture Jovinialis, quibus corespondent novem proprietates benivolencie et amoris. Nam Jupiter pingitur cum vertice curvatur, quia pingitur cum capite arietis. Et bene convenit virtuti benevolencie et amoris, que virtus est capitalis et principalis inter ceteras virtutes. Aries enim dicitur ab Ares Grece quod est virtus Latine; et ideo capud istius virtutis est arietinum ad signandum dignitatis et perfeccionis excessum, quem habet caritas in ordine omnium aliarum virtutum. De cuius dignitate tractat Augustinus in diversis locis sicud 15. de trinitate… Secunda pars picture est de Iovis situacione. Nam poete eum vocant Amon, id est arenosum; unde recitant poete: Iupiter iste potissime colitus in arenis Libie, ubi solempne est templum deo Amoni, Iovi scilicet, dedicatum, sicud tangit Lucanus in sua poesi. Et istud proprium amoris veri et benevolencie se ostendere pro loco et tempore necessitatis et indigencie. Necessitas enim probat amicum, ut dicit Cassiodorus libro [de amicicia];… Quia ergo arena est locus adversitatis, quia in arena consueverunt apud antiquos gladiatores pugnare et su mutuo interficere, ideo locus vere amicicie a poetis ponitur in arena. Et ideo signanter dicit Seneca in quadam epistula, quod ille errat, qui amicum querit in atrio vel aula. De isto multa essent notanda, que scriptura dicit sacra, sicud patet in proverbiis, in ecclesiastico et aliis locis. Tercia pars picture est de Iovis administracione. Nam poete fingunt aquilam armigerum dei Iovis; et ideo pingitur a poetis vallatus undique aquilis, sicud dominus aliquis magnus consuevit circumdari armigeris suis. Quomodo autem istud conveniat virtuti caritatis, pulcre docent auctores. Nam, ut docet Plinius in historia naturali, in aspectu et auditu aquile terrentur omnes aves alie et ex terrore aves, que sunt aves prede, cessant a predacione. Applicando ergo ad virtutem caritatis docet Hugo de sancto Victore in sua expositione super regulam beati Augustini, quomodo demones, qui aliquando in scriptura dicuntur aves et celi volucres, quia sunt in celo… iste, inquam, aves nihil tantum timent in hominibus quantum caritatem. Si distribueremus totum, quod habemus, pauperibus, hoc diabolus non timet, quia ipse nichil possidet; si ieiunamus, hoc ipse non metuit, quia cibum non sumit; si vigilamus, inde non terretur, quia sompno non utitur. Sed si caritate coniungimur, inde vehementer expavescit, quia hoc tenemus in terra, quod ipse in celo servare contemsit…»
433
См. Beryl Smalley выше цит., n. 33.
434
Frances Yates, The Art of Memory (London, 1956).
435
Об этой традиции см. F. Saxl, «Macrocosm and Microcosm in Medieval Pictures», Lectures, vol. I (London, 1957), pp. 58–72 с дальнейшей библиографией.
436
Fritz Saxl, «A Spiritual encyclopedia of the later Middle Ages», Journal of the Warburg and Courtauld Institutes, vol. V, 1942, pp. 82–134.
437
Saxl, loc. cit., p. 128.
438
Carlo Pedretti, Studi Vinciani (Geneva, 1957), pp. 54, по Giampaolo Lomazzo, Tratatto dell’arte della Pittura (Milan, 1584), книга VI, глава 54.
