К Акула - Змагарныя дарогi (на белорусском языке)

Гэтак, згодна апавяданьняў, у баях перад Анконай Карпiнскi ў лiку трафеяў здабыў нямецкую штабовую легкавую аўтамашыну. Таму, што тая была пашкоджаная й некалi было напраўляць, прывязаў яе да "шэрмана" й цягнуў яе па пыльнай дарозе. Прыйшоў загад затрымацца для перагрупоўкi. На недалёкiм фронце бесьперапынна грымелi гарматы. Адкуль нi ўзяўся палкоўнiк Заорскi. Ехаў ён на джыпе ў кiрунку фронту. Прывiтаўшыся з маёрам, вельмi зацiкавiўся аўтамашынай. Пахвалiўшы маёра за такую здабычу, сказаў:

- Пане маёр, нядрэнна было-б мець мне такi лiмузiн для собскай дыспазыцыi пад рукой.

Магчыма, Заорскi (ён меў сумлеўную славу баязьлiўца, пасьля стаў камандзерам цэнтра ў Матэры, а значыцца, й беспасярэднiм зьверхнiкам Карпiнскага) мяркаваў, што гэройскi маёр ахвяруе яму аўтамабiль. Вялiкае было ягонае расчараваньне. Карпiнскi, пацягнуўшы вiна з адкаркаванай ужо бiклажкi, паказаў у кiрунку фронту й сказаў:

- Пане палкоўнiк, там лiмузiны! - зь вялiкiм нацiскам на слова "там".

Заорскi, зачырванеўшыся, праглынуў сьлiну, а Карпiнскi, адсалютаваўшы, загадаў танкам ехаць далей.

Хоць Карпiнскi быў гэроем у поўным значэньнi слова, характару быў вельмi простага й даступнага. Зь iм мог пасябраваць кожны жаўнер, не важна якога рангу. Здольнасьцi ягоныя, адылi, найбольш выяўлялiся ў ваеншчыне, бо, прыкладна, калi бальшыня войска, будучы ў Iталii, сяк-так наламалася гаварыць па-iтальянску, веды маёра ў гэтай галiне абмяжоўвалiся пару дзесяткамi слоў. З ангельскаю мовай пазьней было яшчэ горш. Ордэнамi цi вялiкiмi заслугамi маёр анiчуць не ганарыўся. Аб гэтым няхай сьведчыць адзiн выпадак, якi варта прыгадаць, хаця й прыходзiцца забегчы наперад.

Пасьля вайны й дэмабiлiзацыi Карпiнскi працаваў на вялiкай фабрыцы ў Ангельшчыне. Працу меў самую простую - падмятаў фабрыку. Аднойчы ўласьнiк фабрыкi, даведаўшыся, што ў лiку ягоных работнiкаў ёсьць носьбiт "Вiкторыi Крос", адшукаў падмятайлу й зьвярнуўся да яго з такiмi словамi:

- Слухай, мне тут твае ўланы казалi, што маеш "Вiкторыю Крос". Мне здаецца, што падмятаньне зьневажае героя. Можа-б...

- Што ён кажа? - паклiкаў Карпiнскi паляка, што апынуўся ў суседзтве. Той растлумачыў.

Гэрой з-пад Монтэ Касыно, Тобрука й Анконы, абапёршыся на мятлу, усьмiхнуўся i адказаў ангельцу:

- Дзякую, сэр, але мне й падмятаць добра. Цяжка не працую. Калi-ж каму здаецца, што гэта неганаровае й панiжаючае, дык заўтра прыйду на працу, начапiўшы на грудзi ваш мэдаль. Можа, тады ўсе будуць адносiцца да мяне з пашанай.

Тыя, што прыслухоўвалiся збоку, асаблiва-ж пара палякаў, голасна зарагаталi. Адказ быў удалы й шматвымоўны ня толькi адносна самога носьбiта "Вiкторыi Крос", але перадусiм таго, як палякi чулiся пакрыўджанымi ангельцамi. Карпiнскi лiчыў, што калi ангельцам ня сорамна было ардэнаносца "Вiкторыi Крос" паставiць на працу зь мятлою ў руках, дык чаго-ж тады меў саромецца ён сам, нядаўна ўзнагароджаны й праслаўлены, а цяпер закiнуты на вычышчэньне ангельскiх iндустрыяльных сьметнiкаў.

V

Выехаўшы з Матэры на Гравiна й зрабiўшы кiлямэтраў шэсьць, можна было ўбачыць, як адбягала ўлева ад шашы крутая дарожка. У самым нiзе схiлу кiравалася яна ў паўразваленую каменную браму й далей ужо роўна бегла да хутара цi, дакладней было-б азначыць, маёнтку - Парко Гатынi. Направа вы заўважылi-б вялiкi двухпавярховы каменны будынак, па кутах завершаны малымi круглымi вежамi. Гэта быў гаспадарскi будынак: наверсе склады, а ўнiзе - хлявы для жывёлы. Не даходзячы да яго, па левым баку былi руiны вiлы. Аб гэтым сьведчыла брама з надпiсамi на калёнах, круглыя каменныя слупы, цэлы шэраг павыбiваных ва ўзбоччы ўзгор'я каморак, зарослы ўжо басэйн - цяпер сапраўдны гадавальнiк. камароў. Побач басэйну быў кран з вадою, што пад час сьпякоты так добра служыў жыхарам руiнаў. Былi-ж iмi сябры спэцыяльнага панцырнага зьвязу, прывезенага сюды з Галятонэ на запатрабаваньне маёра Карпiнскага. У агародзе сярод алiвак вырасьлi дзьве вялiкiя палаткi для радавых. Воддаль, з другога боку за выбiтым у скале вузкаватым праходам, разьмясьцiлася асобная, таксама вялiкая палатка для падхаронжых i тут-жа побач яе малая - для Плiнты.

Танкi трымалi на двары за брамай. Новапрыбылыя былi надзвычайна задаволеныя месцам. З паўночнага боку Парко Гатынi прытулiлася да камянiстага бугра, а з паўднёвага - як вокам кiнуць аж да ледзь заўважнага блакiтнага хрыбта гор на гарызонце - зелянеў густы лес аранжавых* i алiўкавых плянтацыяў. Месца было вельмi блiзка ад цэнтру й адначасна здавалася, што знаходзiлася дзесь на бязлюдзьдзi ў Афрыцы. Да Матэры Тадзiкавым возам было пятнаццаць хвiлiн язды. Там усе вайсковыя адзiнкi падлягалi ўсiм правiлам гарнiзонных iнспэкцый. У Парко Гатынi-ж нiхто не заглядаў, акрамя маёра Карпiнскага ды ягоных сяброў. А маёр прыяжджаў не дзеля iнспэкцый, а дзеля iншых прычын. Гэтыя прычыны няцяжка было адгадаць, ведаючы, што гэройскi маёр не належаў да тых, што ганьбавалi пляшкай. Тут-жа й месца было асобнае, сказаць-бы, ледзь не ягонае собскае, дый далёкае ад гарнiзоннае вайсковае шумiхi й штодзённае службовае руцiны.

* Апельсiнавых.

Часта пасьля штодзённых службовых заняткаў, калi сонца хiлiлася на захад, Тадзiкаў "бэдфард" уздымаў вялiкую хмару пылу на крутой дарожцы, поўз вальней па схiле ды ўжо зусiм звальняў каля галоўнае, паўразваленае танкамi брамы. Карпiнскi, саскочыўшы з аўтамашыны, з партфелем пад пахай, весела здароўкаўся з сустрэчнымi жаўнерамi, празь сьцежку ў запушчаным агародзе ўзьбiраўся па прыступках у кiрунку вузкага праходу ды, перамераўшы яго шпаркiмi крокамi, убягаў у палатку да Плiнты або да падхаронжых. Пасьля вiтаньняў i супольных абменаў дзённымi навiнамi пачыналi сыпацца розныя жарты цi анэкдоты - маёр Карпiнскi iх надзвычайна любiў, - i кампанiя чатырох падхаронжых ды двух афiцэраў сядала за стол, дзе, дзякуючы Апалевай празорлiвасьцi, зьяўлялiся чарка й закуска. Апошняга хапала. Войска было добра забясьпечанае мясам i iншымi прадуктамi. Што-ж да алькаголю, дык ён найчасьцей паказваўся ў выглядзе пару пляшак з маёравага партфеля. Звычайна гэта было шкоцкае вiскi або джын, якога можна было колькi хочаш i па таннай цане купiць у афiцэрскiм казiно ў Матэры. Вiна на мясцовым рынку i ў вайсковай краме было хоць залiся.

Як правiла, Рэмi Сварычэўскi й Сымон Спарыш пiлi мала, адно для падтрымкi кампанii. Апошняя-ж чацьвёрка перакульвала чаркi, як быццам гэта была крынiчная вада з суседняга крану. Найбольш гаварыў Карпiнскi. Невычарпальнаю тэмаю былi ваенныя прыгоды. Сябе й сваё "я" трымаў заўсёды на заднiм пляне. Гутарка маёрава ў нiякiм выпадку не нагадвала самахвальства. Зусiм iншае было з Апаляй, якi пасьля маёра быў найбольш гутарлiвым i асноўную ўвагу аддаваў сабе, цi зь Нядзьвецкiм, што рэдка заставаўся ззаду. Плiнта, як i належылася, зь ветлiвасьцю гаспадара патакiваў, там-сям устаўляў пару слоў i рабiў уражаньне чалавека знуджанага, якi даўно ведае ўсё тое, што было цi мае быць за сталом сказанае. Рэмi й Сымон сядзелi моўчкi. Паклiкалi на дапамогу языкi, адно калi даводзiлася баранiцца, каб Апалева цi маёрава рука не пералiла ў iхныя чаркi.