В Нестайко - Тарэадоры з Васюкоўкi (на белорусском языке)
- Мабыць, - згаджаюся я.
Вось i на гэты раз, пэўна, прыедуць кiеўскiя кандыдаты.
Па старой завядзёнцы, спыняцца зноў у дзеда Варавы. Яны ведаюць, у каго кватараваць. Вечарам, па даўняй паляўнiчай традыцыi, будуць доўга вячэраць, расказваць розныя паляўнiчыя гiсторыi, спяваць i строiць кепiкi адзiн з аднаго. А на досвiтку дзед разбудзiць iх, i яны падхопяцца - заспаныя i як хворыя. Пахапкi збiраючы сваё паляўнiчае прычындалле, будуць крывiцца ад галаўнога болю, дрыжаць ад ранiшняй сырасцi i стагнаць. А Бубчанка наогул не захоча ўставаць. Накрыўшы твар капелюшом, ён будзе бубнець з-пад яго ахрыплым сонным голасам.
- Лажыцеся! Чаго вы падхапiлiся?! Ноч на дварэ. Не паспелi заснуць - i ўжо... Хрр-у, - i адразу ж дае храпака.
Яны будуць доўга раскатурхваць яго, ён - адбрыквацца i гаварыць: "Iдзiце, я вас даганю" - нарэшце вылаецца i ўстане. I яны паплятуцца ў плаўнi. Дзед на даўбанцы, яны - на пласкадонках. Дзед толькi тое i робiць, што стаiць i чакае iх. Бо яны не плывуць, а зiгзагамi блытаюцца па вадзе: з левага борта грабянуць - човен управа паверне, з правага грабянуць - у левы бок плыве, i так увесь час. Даўбанка ж дзедава - як па струнцы йдзе. Ну i даўбанка ў дзеда Варавы. Лёгкая, як пярына, ляцiць па вадзе, як птушка, як тыя караблi на падводных крылах. Але ўседзець у ёй нiхто, акрамя дзеда, не мог. Вельмi ўжо вёрткая была даўбанка. Плывеш на ёй, нiбыта па дроце iдзеш - увесь час балансаваць трэба.
У мiнулым годзе на адкрыццё сезона панаехала да нас шмат паляўнiчых. Чоўны адразу ж паразбiралi. А кiеўскiя запазнiлiся - ажно ноччу прыехалi. Не дасталася iм чоўнаў. Адна дзедава даўбанка засталася. Што рабiць?
- Удвух на гэтай даўбанцы няма чаго i думаць - патоне, - сказаў дзед. - А то можна было б паразвозiць.
- Дык па адным можна пераехаць, - кажа Ганабобель.
- Абсалютна правiльна, - спакойна заўважыў дзед. - А адтуль хто човен будзе прыганяць?
- М-да, - глыбакадумна прамармытаў Ганабобель.
- А калi хлопцы памогуць? - сказаў даўгалыгi Алесь (мы якраз тут стаялi).
- Яшчэ патопiце мне iх, - буркнуў дзед.
- Ды не! Чаго там, - вырвалася ў мяне. - Мы ж лёгкiя. Па чарзе будзем перавозiць. Калi перакулiмся, то вы ж ведаеце, як мы плаваем. Як качкi.
- Ну што ж, паспрабуйце, - згадзiўся дзед. - Толькi распранiцеся, хлопцы. Бо, пэўна, прыйдзецца-такi пакупацца.
Паколькi я першы выскачыў, дык першы i перавозiў. Перавозiў Алеся. Але перавозiў, мабыць, не тое слова, бо перакулiлiся мы каля самага берага, нават не паспелi ад'ехаць. Толькi ён сеў, толькi пачаў умошчвацца, як мы адразу перакулiлiся. I хаця каля берага было зусiм мелка, Алесь боўтнуўся ў ваду з галавою.
- Праклятая даўбанка! Душагубка, а не човен! Хай яе д'ябал! - лаяўся ён, вылазячы на бераг i ацепваючыся, як сабака.
Таварышы засмяялiся, а Папуша сказаў (ён гаварыў, шырока расцягваючы вусны, а разам з тым i словы):
- От вяртля-авае! Шчанё-ё. Уседзець немагчыма-а! Iголкi ў штанах! Зараз я паеду, калi ты такое...
I палез у даўбанку.
- Вы на дно, на дно сядайце, - раiў дзед.
Але на дне даўбанкi была вада, i Папуша не захацеў мачыць штаны.
Ён паклаў папярок бартоў дошчачку i сеў на яе. Дзед патрымаў даўбанку, пакуль мы ўмошчвалiся, а потым адпiхнуў нас ад берага. Я пачаў асцярожна веславаць, i мы рушылi. Папуша сядзеў роўненька, як першы вучань за партаю. Абедзвюма рукамi трымаў на каленях стрэльбу, балансаваў ёю, як канатаходзец.
"Добра сядзiць, даплывём", - падумаў я. Мы ўжо былi на самай сярэдзiне ракi. I раптам нiзка-нiзка над намi з шумам праляцелi тры качкi.
Папуша адразу ўсхапiўся, ускiнуў стрэльбу (паляўнiчы ён быў вельмi азартны), але выстралiць не паспеў - мы страцiлi раўнавагу. Човен пачаў хiлiцца набок.
- Дзядзька! - крычу. - Асцярожна, перакульваемся...
Ён толькi па вадзе рукой - плясь, плясь, плясь...
Але хiба за ваду рукою ўтрымаешся? Боўць! Апошняе, што я бачыў, - гэта як новенькiя гумавыя боты з доўгiмi халявамi мiльганулi ў паветры - i вада сышлася над iм. Я адразу вынырнуў i схапiўся за перакуленую даўбанку. На нейкае iмгненне з вады выбулькнула галава Папушы - твару не вiдно; мокрыя валасы ўсё да падбароддзя заляпiлi.
- Ружжо! - булькнуў ён i зноў знiк пад вадой - як паплавок, калi рыба клюе.
Потым зноў выбулькнуў:
- Ружжо!
I зноў пад ваду.
- Што там у вас? - весела загукалi з берага.
- Дзядзька стрэльбу, здаецца, утапiў, - адказаў я.
Тут Папуша зусiм ужо вынырнуў i, адплёўваючыся, закрычаў:
- Упусцi-i-iў! Стэндавае! Цаны няма!
Ледзь-ледзь мы з iм да берага дабралiся - я даўбанку i вясло перад сабою штурхаў, а ён... Я ўжо баяўся, каб ён з гора сам не патануў. Плыве i стогне.
- Такое ружжо! Такое ружжо! Такое ружжо!
На беразе дзед пачаў супакойваць:
- Нiчога, выцягнем! Вось хлопцы дадуць нырца i знойдуць.
Паслалi нас. Паплылi мы. Старалiся, старалiся - нiчога не знайшлi. Дно глеiстае, зацягнула стрэльбу, хiба знойдзеш.
Пакуль мы шукалi, дзед Варава супакойваў Папушу, а калi не знайшлi - дзед раззлаваўся: нiбыта Папуша не сваю, а ягоную, дзедаву, стрэльбу ўтапiў.
- I чаго вы, дурань, усхапiлiся? Чаго ўсхапiлiся? Трэба было сядзець спакойненька. Едзь сабе, калi вязуць. Дык не - качак яму захацелася. Першаму. Яшчэ нiхто не страляў, а ён ужо, бач, усхапiўся. Такую каштоўную рэч утапiць! Хiба вам можна стрэльбу давяраць? З рагаткi вам страляць, а не са стрэльбы!
Папуша вiнавата маўчаў, i не апраўдваўся, i не абражаўся, што дзед яго, кандыдата, лае, як вучня. Дзед часта на паляваннi пад гарачую руку i лаяўся, i строiў кепiкi з паляўнiчых, i яны нiколi не крыўдзiлiся. Нязручна iм было абражацца. Дзед Варава ведаў плаўнi, як свае кiшэнi. У гады вайны быў тут праваднiком у партызан - "галоўным лоцманам", як яго тады называлi. I ўсе паляўнiчыя ведалi: калi паедзеш з дзедам на паляванне, нiколi без дзiчыны не застанешся.
Колькi б нi прыязджаў пасля таго Папуша, заўсёды горка ўздыхаў, успамiнаючы сваю "дарагую тапельнiцу" (ён гаварыў пра яе, як пра жывую iстоту, з пяшчотай i сумам). А калi "мазаў" - кiдаў на зямлю сваю цяперашнюю "тулячку" i ледзь не таптаў яе нагамi:
- Праклятая! Хiба гэта стрэльба?! Аглобля габляваная! Лапацiна! Эх, калi б была жывая мая тапельнiца! Хiба б я прамазаў па той качцы?!
Усё гэта азначала, што стрэльба i сапраўды для яго была вельмi каштоўнай рэччу i ныраць па яе варта было.
- Але што ж тады азначае той "вермахт", "падаруначак ад немцаў"? - сказаў я. - I тыя "дваццаць жалезных", i ўсё астатняе?
Да звычайнай, няхай сабе нават стэндавай стрэльбы ўсе гэтыя таямнiчыя шпiёнскiя словы нiяк не падыходзiлi.
- Не, яны не па стрэльбу, - упэўнена сказаў Ява. - Гэта точна! Папуша, памятаеш, гаварыў, што ён добра таму заплацiць, хто яе выцягне, каб толькi выцягнулi. Дык чаго ж хавацца...
Правiльна, я ўспомнiў, Папуша так гаварыў. I ён заплацiў бы нават больш, чым тая стрэльба каштавала, бо, акрамя ўсяго, верыў, што ад яе залежала яго паляўнiчае шчасце (штосьцi залiшне часта "мазаў" ён са сваёй новай "тулячкi").
Варыянт са стрэльбай адпадаў.
Тым часам Бурмiла зноў нырнуў, смешна дрыгнуўшы над вадой нагамi ў ластах. I амаль што адразу вынырнуў. З трубкi, якую ён трымаў у роце, як з фантана, метры на два ўгару, лупянула вада. Потым кашаль i лаянка:
- А... няхай яго чорт! Гэта ж утаплюся, i квiт! Навошта яно мне патрэбна!
- Ну, ша-ша-ша! Як хлапчук! - скрывiўся Кныш.
- Гэта чортавая маска мяне падводзiць, - Бурмiла рвануў з твару маску. - Я думаю, што гэта так, як у процiвагазе, i пачынаю дыхаць. А там - вада... Адразу захлынаюся. У мяне ж жабраў няма.
- Значыцца, трэба падстрахаваць. Падстрахаваць трэба. Прывяжам да тваёй нагi вяроўку, я канец у руцэ буду трымаць - для страхоўкi. У выпадку чаго, я раз - i выцягну. Але тое ўжо iншым разам. На сёння досыць. - Кныш глянуў на гадзiннiк: - А то я на аэрадром спазняюся. Я ж табе казаў - спецзаданне.
Мы пераглянулiся.
"Аэрадром", "спецзаданне"... Гэта нешта такое... Адным словам, кроў з носа - мы павiнны ведаць, што гэта за спецзаданне на аэрадроме.
- Гайда! - шэпча Ява i хапаецца за вясло. Я таксама.
Нiколi яшчэ наша пласкадонка не iмчалася так, як цяпер. Вада ажно вiрылася за кармой. Нам патрэбна было абавязкова раней Кныша даплысцi да берага.
РАЗДЗЕЛ V
Кiшэнная атамная бомба на транзiстарах. Хто такi Фарадзеевiч
I вось мы ўжо штосiлы бяжым па вулiцы. Убягаем на калгасны падворак, дзе стаiць грузавiк Кныша, i адразу тармозiм. Фу! Тут ужо бегчы нельга, бо звернем на сябе ўвагу. А нам трэба незаўважна, пацiхеньку залезцi ў кузаў грузавiка.
I мы, засунуўшы рукi ў кiшэнi i незалежна паплёўваючы, павольна сунемся па падворку. Насустрач белазуба ўсмiхаецца замурзаны (усё аблiчча ў мазуце) камбайнер Грыць Кучарэнка.
- Здароў, хлопцы! Што - гайку якую-небудзь трэба?
- Ды не, так проста... Гуляем... - раўнадушна цвыркнуў праз зубы Ява.
- Ну, глядзiце мне, калi паўкамбайна прападзе, ногi паадкручваю, - смяецца Грыць i iдзе ў адчыненыя дзверы майстэрнi.
Мы азiраемся. Здаецца, нiхто не бачыць.
- На абардаж! - дае каманду Ява.
Раз-раз-раз! Гоп! Ён ужо ў кузаве. Цяпер я.
Раз-раз-раз!.. Др-р-р!..
