В Нестайко - Тарэадоры з Васюкоўкi (на белорусском языке)
Ды вось да мяне падышла мацi, нахiлiлася:
- Ну, як спалася на вулiцы, сынок? О, чаму гэта коўдра мокрая? Хiба ноччу быў дождж? Цi, можа... - мацi ўсмiхнулася.
Я густа пачырванеў.
- Ды што ўжо... гэта... гэта... я... вады захацелася, кружку сюды ўзяў i разлiў выпадкова.
Добра, што мацi спяшалася даiць карову i не пачала распытваць.
Начная прыгода ўспомнiлася мне з усiмi падрабязнасцямi. Але цяпер яна не здавалася мне такой жахлiвай, як ноччу. Можа, таму, што ранiца была сонечнай i вясёлай, а, як вы ведаеце, усе начныя страхi ранiцай перайначваюцца. Ноччу ўсё здаецца яшчэ страшнейшым ад таго, што цёмна i цiха i людзi спяць. А ранiцай свецiць сонца, шчабечуць птушкi, бразгаюць вёдрамi жанкi каля калодзежа i навокал людзi. Я быў бадзёры i энергiчны. На востраў! Неадкладна трэба на востраў. Даведацца, як жа там сябар - цi жывы...
Хуценька памыўшыся, я пабег у хлеў. Мацi яшчэ даiла. Цялё таксама лезла да каровы. Мацi адганяла яго: "Пайшло! Пайшло!"
- Мама! - паклiкаў я. - Дайце малака хутчэй, калi ласка, бо я бягу.
- Куды гэта ты? Зараз снедаць будзем.
- Ды потым. Я не хачу. Я малака толькi. Я з хлопцамi дамовiўся на рыбу.
- Хоць хлеба вазьмi.
Выпiў я шклянку малака, схапiў вялiкi акраец хлеба - за пазуху - i на вулiцу з усiх ног. За вароты выбег i з разгону проста на дзеда Вараву наскочыў - не заўважыў. Аж пахiтнуўся ён.
- Цьфу на цябе! - буркнуў сярдзiта. - Бач, разагнаўся, як голы ў лазню!
- Прабачце! Добрай ранiцы, дзеду!
- Здароў! Куды гэта цябе нясе? Як, не раўнуючы, сабакi гоняцца ўслед. Людзей з ног збiваеш.
- Ды я на рэчку, на рыбалку з хлопцамi дамовiўся.
- Праспаў, гультай? - ужо спачувальна i дакорлiва запытаў дзед: сам жа рыбак - разумее.
- Ага! Дык я пабягу. Прабачайце! - А сам думаю: "Эх, не ведаеце вы, нiчога не ведаеце, куды я спяшаюся. Калi б зналi, не тое б заспявалi..."
РАЗДЗЕЛ XVI
"Сягоння ноччу..." Таямнiца вось-вось раскрыецца
З трапяткiм сэрцам даплываў я да вострава. I чым блiжэй падплываў, тым больш трапятала маё сэрца: жывы цi нежывы, жывы цi нежывы...
I раптам радасць шалёным крыкам вырвалася з маiх грудзей:
- Ого-го-го!
Я ўбачыў яго. Жывенечкi i цэленькi стаяў мой дружа Кукуруза на беразе, вытыркнуўшы з карчоў галаву, i радасна ўсмiхаўся мне. Толькi нос у яго быў аблуплены i на правай шчацэ наўскасяк ружавела свежая драпiна. Але што гэта значыць для такога геройскага хлопца, як Кукуруза? Так сабе!
Калi я прыстаў да берага, мне хацелася кiнуцца i абняць яго ад радасцi, але я стрымаўся. Я толькi штурхнуў яго ў плячо i запытаў:
- Ну як? Як ты тут?
- Нiчога, - ляснуў ён мяне па жываце i адразу дадаў, узяўшыся рукою за шчаку i хiтаючы галавой:
- Тут такое было-о-о...
- Што?! - запытаў я, нiбыта нiчога не падазраваў.
- Ты ўсё роўна не паверыш, падумаеш, што я зманiў.
- Ну?
- Шпiёны на мяне ноччу нападалi. От табе й ну! Бiўся я. Так бiўся, як нiколi ў жыццi. Думаў, што загiну. Вось бачыш, - ён ткнуў пальцам у падзёртую шчаку, тады задраў сарочку i паказаў сiняк на рэбрах.
- Ну? Ну? - нецярплiва запытаў я. - Як жа яно было?
- Чакай. Я ўсё па парадку. - I Кукуруза пачаў расказваць мне ўсё тое, пра што вы ўжо ведаеце.
Калi ён дайшоў да апiсання бойкi з незнаёмым - як ён убрыкнуў нагамi, як незнаёмы ўпаў на яго i пачаў драпацца, - у мяне ў жываце раптам нешта засмяялася, прабулькала ў горле i вырвалася кароткiм гiкам.
Кукуруза ад абразы толькi хмыкнуў.
- Ты што - дурны? Табе, вядома, смех. Паспрабаваў бы ты.
- Ану, паўтары яшчэ раз, як яно ўсё было, - папрасiў я.
Кукуруза паўтарыў. Я пахiтаў галавой, уздыхнуў i сказаў:
- Гэта быў я.
Кукуруза вылупiў на мяне вочы, потым моўчкi скруцiў дулю i паднёс да майго носа:
- На!
Я адвёў яго дулю сваёй дуляй i паўтарыў:
- Гэта точна быў я... Глядзi, - я закасаў калашыну i паказаў на назе вялiзны сiняк. - Твая работа.
I расказаў усё, што здарылася са мной гэтай ноччу. Кукуруза толькi лыпаў вачамi.
- Дык выходзiць, што гэта... што гэта... бiлiся мы з табой? А мне ж здавалася, што быў нехта такi вялiзны...
- А мне, думаеш, не? Проста волат.
Мы пераглянулiся i раптам як зарагаталi.
- Вось здорава!
- Вось гэта штука!
- I як я мог цябе не пазнаць?
- А я?
- Хоць бы слова сказаў.
- А ты чаго ж - як вады ў рот набраў?
- З перапуду.
- З перапуду!
- А незнаёмы, значыць, i не вылазiў з чоўна?
- Не вылазiў.
- А куды ж потым падзеўся?
- Знiк недзе. Паехаў. Я на дрэва з перапалоху залез - усю ноч на галiне, як малпа, прасядзеў, аж да свiтання. I вачэй не звёў. Толькi як развiднела, унiз спусцiўся i задрамаў трохi.
- А чаго ён прыязджаў, як ты думаеш?
- А я ведаю? Не ў госцi ж да мяне, напэўна.
- А ты чуў, як нешта ў ваду боўтнула?
- Чуў, вядома. У мяне аж у жываце нешта здрыганулася.
- Можа, кагосьцi ўтапiлi? Га?
- Хто яго ведае.
- Дык, можа...
- Цыць! - Кукуруза раптам схапiў мяне за руку. - Прыгнiся.
Яшчэ не ведаючы, у чым справа, я паслухмяна прыгнуўся.
- Глянь! - прашаптаў Кукуруза.
На плёс выплыў човен. У iм сядзеў Кныш.
Човен плыў тым самым "курсам", што i ноччу. Каля вострава. Потым знiк за карчамi. Мы кiнулiся ў траву i паўзком - туды.
За тымi карчамi востраў канчаўся. Там нiкога не было.
- У човен!
Мы кiнулiся да пласкадонкi.
Кукуруза спынiўся.
- Узяць ружжо?
- Не трэба! - запярэчыў я, потым дадаў: - Няма калi.
Мы селi ў човен i пачалi наблiжацца да таго месца, дзе ноччу знiк незнаёмы. I хоць была ранiца, свяцiла сонца, сэрцы ў нас бiлiся трывожна - мы не ведалi, што нас чакае там, за карчамi. А што, калi сапраўды нешта жахлiвае...
За карчамi пачыналася струга. А навокал - густыя чараты. Шлях быў адзiн. Мы ўплылi ў стругу. Яна была вузенькая, але роўная i амаль што нiкуды не паварочвала.
Неўзабаве мы выплылi на невялiкi плёс i ўбачылi востраў. Я здзiўлена глянуў на Кукурузу. Гэта быў Высокi востраў. Вунь i Бурмiлаў будан "прэзiдэнцыя" - якраз каля берага. Я i не ведаў, што па гэтай струзе можна трапiць на Высокi востраў.
Мы асцярожна падплывалi да берага. Каля яго стаялi два чоўны.
З будана даносiлiся галасы Бурмiлы i Кныша. Iх не было вiдаць. Мабыць, сядзелi каля вогнiшча - курыўся сiнi дымок.
- Нядобра гэта... - дакараў Бурмiла. - Нядобра.
- Хопiць ужо - "нядобра"! Маральны кодэкс мне знайшоўся. А жакi ноччу хто ставiць?
- Ды што ты! Пару паставiў, гнiлых нейкiх, маленькiх. Туды i рыба не iдзе. Каб я так бога бачыў!
- Нiчога-нiчога. За гэта Савецкая ўлада таксама па галоўцы не пагладзiць.
- Але ж... Дык гэта ж зусiм iншая справа.
- Ну, калi ты такая цаца, дык i кацiся адсюль, не ўмешвайся. Каб я цябе тут i не бачыў. Сёння ноччу сам усё зраблю - i ўсё тут! I глядзi мне!
- Ды добра ўжо! Толькi хоць цяпер iдзi адсюль, бо як прыедуць тыя юннаты... Каму гэта трэба!..
Я схапiўся за вясло.
- Давай адсюль, ён зараз паплыве.
Добра, што чоўны ў нас такiя, што можна i носам i кармою (яна таксама вострая) плысцi. А то не развярнулiся б - вузка. Ды i не паспелi б. А так мы як узялiся - заднiм ходам у стругу, да вострава Пераэкзаменоўкi.
I толькi калi добра замаскiравалi човен у чаратах каля свайго вострава аддыхалiся.
Дык вось яно што! Значыцца, ноччу Бурмiла жакi ставiў. А мы ледзь не пазабiвалi адзiн аднаго.
Але што сёння ноччу Кныш будзе рабiць на Высокiм востраве?! Нават Бурмiла яго адгаворваў. Пэўна ж, не ў цуркi-палкi гуляць!
- А можа, ён хоча глабулус украсцi i за мяжу перадаць? - кажа Кукуруза.
- А ён хiба сакрэтны?
- А што ты думаеш, можа, i сакрэтны. Ва ўсякiм выпадку, акрамя глабулуса, на гэтым востраве няма што красцi. Не жаб жа.
Няўжо глабулус?
I раптам я ўспомнiў.
Гэта было месяца паўтара таму. Я паехаў з мамай на рынак. Яна папрасiла дапамагчы падвезцi ёй кошыкi.
Рынак у нас у райцэнтры, дванаццаць кiламетраў ад вёскi. Раней туды на чоўнах ездзiлi. А цяпер часцей на роварах. Хутчэй.
Паехалi мы. Мама на "Украiне", я на сваiм "Арлёнку". Не люблю я рынкаў, ды што ж зробiш.
Адвёз я кошыкi, збiраюся назад ехаць. I тут бачу - Кнышыха. Гандлюе там, дзе прадаюць насенне, сухiя травы ды розныя "спецыi". На скрынi, за якой яна стаiць, прыклеены партрэт касманаўта Паповiча.
Спрактыкаваным рыначным голасам Кнышыха выкрыквае:
- А каму лябулi? А каму лябулi? Дваццаць капеек пучок! Каму лябуля? Чыстая лябуля! Сто працэнтаў вiтамiнаў. Усе вiтамiны! А! Б! В! Г! Д! Больш нiдзе не купiце! Навалiся, у каго грошы завялiся.
Яе абкружылi пакупцы. Гандаль iдзе поўным ходам.
- У чаёк заварыць, - паясняе Кнышыха нейкай маладзiцы. - Ад злога вока памагае... Ад прыстрэку... Ад... - шэпча нешта маладзiцы на вуха.
- Ну?! - радасна-здзiўлена кажа маладзiца. - Дайце тры пучкi.
- Саступiлi б трохi, цётка... Дорага, - дакарае каторая.
- Дорага - мiла, дзяшова - гнiла, мая даражэнькая. Не магу меней, - i Кнышыха зноў убiвае нешта ў галаву нейкай дачнiцы. - Можна i ў боршч... Смаката! Бярыце, дама, не пашкадуеце. Мужык вам ногi будзе цалаваць!
I зноў заводзiць сваё:
- Ану - водарасць! Лекавая водарасць для ўсяго! Смачная прыправа для халоднага i гарачага. Можна ў гарбату. Можна ў гарэлку. Можна сушыць. Можна варыць. Можна ў далёкую дарогу. Ежа касманаўтаў! - тыцнула пальцам у партрэт касманаўта Паповiча. - Трыццаць капеек пучок. Украiнскi жэньшэнь.
