Шарль Перро - Чарадзейныя казкi (на белорусском языке)
Замiраючы ад зачаравання, прынц падышоў да ложка i ўкленчыў перад прынцэсай. У тое ж iмгненне чарам настаў канец, прынцэса прачнулася i так пяшчотна зiрнула на прынца, што на чалавека, якога бачыш упершыню, так паглядзець, бадай, i немагчыма.
- Гэта вы, мой прынц? - сказала яна. - Як жа доўга я вас чакала!
Зачараваны гэтымi словамi, а яшчэ больш - тым голасам, якiм яны былi вымаўленыя, прынц не ведаў нават, як выказаць сваю ўдзячнасць i радасць. Ён пачаў тлумачыць, што кахае прынцэсу больш за сябе самога, словы блыталiся ў яго, але праз гэта толькi яшчэ больш падабалiся дзяўчыне - бо чым менш красамоўства, тым болей кахання.
Прынц быў разгублены мацней за прынцэсу, i яно зразумела, бо ў прынцэсы было ўволю часу абдумаць усё, што яна скажа, калi прачнецца. Можна не сумнявацца (хоць гiсторыя пра гэта маўчыць), што за такi доўгi сон добрая чараўнiца навеяла ёй нямала прыемных мрояў.
Так цi iначай, але яны прагаманiлi ўжо чатыры гадзiны, а не выказалi i паловы таго, што было ў iх на сэрцы.
А тым часам усё ў палацы прачнулася разам з прынцэсай. Кожны ўжо займаўся сваёю справай. Але таму, што закаханыя былi не ўсе, многiм дужа хацелася есцi. I адна фрэйлiна ажно так згаладалася, што не вытрывала i ўголас абвясцiла, што абед даўно на стале. Прынц адразу дапамог прынцэсе падняцца, бо ляжала яна апранутая, i ў вельмi прыгожай сукенцы. Прынц, праўда, змоўчаў, што сукенка гэтая нагадвае вопратку ягонай бабулi i што каўнер у яе стаяком: прынцэса i ў гэтых строях была не меней прыгожая.
Яны прайшлi ў люстраную залу, дзе iх чакаў абед. Прынцэсiны лёкаi падносiлi iм стравы, а скрыпкi i дуды гралi старую, але чароўную музыку, якую сто гадоў нiдзе ўжо не чулi. Пасля абеду, каб не марнаваць часу, святар павянчаў iх у замкавай бажнiцы, а фрэйлiна паклала iх спаць i захiнула на шлюбным ложку фiранкi. Спалi яны мала, бо ў прынцэсы вялiкай патрэбы ў сне не было. А ранiцай прынц развiтаўся з ёю i вярнуўся ў горад, дзе бацька-кароль ужо, напэўна, пачаў за яго хвалявацца.
Прынц сказаў бацьку, што, палюючы, заблудзiў у лесе i правёў ноч у хатцы ў аднаго вугальшчыка, якi накармiў яго чорным хлебам i сырам. Кароль быў чалавек добры i прастадушны i паверыў сыну, але каралеву ягоныя словы зусiм не пераканалi. Калi ж яна заўважыла, што сын амаль кожны дзень пачаў ездзiць на паляванне i кожны раз, па дзве-тры ночы праводзячы не дома, прыдумляе гэтаму нейкае апраўданне, яна наогул упэўнiлася, што недзе ў яго завялася каханка. На той час прынц жыў з прынцэсаю ўжо цэлыя два гады, i ў iх ужо нарадзiлася двое дзетак. Першую, дачку, назвалi Заранкаю, а другому, сыну, далi iмя Дзень, бо ён быў яшчэ прыгажэйшы за сястру.
Часта, каб выцягнуць у сына прызнанне, каралева казала яму, што юнаку, маўляў, дазваляецца часам пашукаць у жыццi ўцех. Але прынц нiяк не адважваўся раскрыць ёй свайго сакрэту. Ён любiў сваю мацi, але яшчэ болей - баяўся яе, бо яна паходзiла з людаедскага роду. I кароль, калi i ажанiўся з ёю, дык толькi дзеля яе незлiчонага багацця. Сярод дворнi нават хадзiлi чуткi, што ў яе i цяпер засталiся людаедскiя звычкi i, калi яна бачыць маленькiх дзяцей, дык ледзь стрымлiваецца, каб на iх не накiнуцца. Таму прынц i не хацеў ёй нiчога расказваць.
Але калi кароль памёр, а гэта здарылася праз два гады, i прынц заняў яго месца на троне, ён абвясцiў усiм пра свой шлюб i ўрачыста выправiўся ў лясны замак па сваю жонку. У сталiцы маладой каралеве наладзiлi вельмi пышную сустрэчу. А прыехала яна адразу з дзецьмi.
Колькi часу пазней паехаў малады кароль на вайну са сваiм суседам, царом Канталабутам. Каралеўства ён даручыў старой каралеве i вельмi яе прасiў даглядаць яго жонку i дзетак, бо на вайне меўся прабыць усё лета.
Ды толькi ён ад'ехаў, як старая каралева выслала нявестку з дзецьмi ў далёкi маёнтак, што стаяў сярод дрымучага лесу. Яна разлiчвала, што там ёй будзе лягчэй здзейснiць свой пачварны намер. Праз некалькi дзён яна i сама прыехала ў той маёнтак i аднойчы ўвечары загадала кухару:
- Заўтра на абед прыгатуеш мне малую Заранку!
- О, панi.., - сумеўся кухар.
- Я так хачу, - сказала каралева тонам людаедкi, якой карцiць паесцi свежае чалавечыны. - I загадваю, каб ты падаў мне яе з добраю полiўкай!
Небарака-кухар адразу ўцямiў, што жартаваць з людаедкай не варта. Ён узяў вялiкi кухонны нож i пайшоў у пакой, дзе жыла Заранка.
Дзяўчынцы тады ўжо споўнiлася чатыры гады. Калi яна ўбачыла кухара, яна подскакам кiнулася яму насустрач, весела абняла за шыю i папрасiла цукерку. Кухар заплакаў, i нож сам выпаў у яго з рук. Тады ён пайшоў у загарадзь, зарэзаў маленькае ягня i прыгатаваў яго з такой выдатнаю полiўкай, што старая каралева потым бажылася, што нiчога смачнейшага ў сваiм жыццi не ела. А Заранку тым часам кухар завёў да сваёй жонкi i сказаў, каб яна схавала дзяўчынку ў сама дальняй каморцы.
Праз тыдзень злая каралева зноў паклiкала кухара i загадала яму:
- Хачу, каб на вячэру мне быў прыгатаваны малы Дзень!
Кухар не стаў ёй пярэчыць, а вырашыў ашукаць, як i першы раз. Пайшоў ён да маленькага Дня i бачыць: той са сваёй дзiцячаю шабелькай ваюе вялiзную малпу, а было ж яму тады ўсяго тры гады! Кухар занёс хлопчыка да сваёй жонкi i схаваў разам з Заранкаю. А сам замест Дня прыгатаваў на вячэру старой каралеве казляня, якое людаедцы вельмi ўсмакавала.
Дагэтуль усё iшло добра, але аднаго вечара злая каралева раптам сказала кухару:
- А цяпер прыгатуй мне саму маладую нявестку, ды з такой самай полiўкай, што i ейных дзяцей!
Тут ужо кухар страцiў усякую надзею, што яму зноў удасца ашукаць людаедку. Маладой каралеве было ўжо тады за дваццаць, калi не лiчыць тых ста гадоў, што яна праспала. Цела ў яе было яшчэ прыгожае i белае, але ўжо не такоё мякенькае: дзе ж знойдзеш у гаспадарцы жывёлу з такiм грубым мясам? Рабiць нiчога не заставалася, i каб уратаваць сваю шыю, кухар вырашыў каралеву такi зарэзаць i пайшоў да яе ў пакой, каб адным мехам з усiм пакончыць. Па дарозе ён знарок распаляў у сабе злосць i ў такiм настроi, з нажом у руцэ адчынiў дзверы ў спальню да маладой дзяўчыны. I ўсё ж кухару не хацелася забiваць каралеву знянацку, i спачатку ён сумленна ёй расказаў, якi загад дала яму старая людаедка.
- Дык рабiце ж свой абавязак, - адказала маладая каралева i падставiла шыю, - выконвайце дадзены вам загад. Цяпер я ўжо хутка ўбачу маiх бедных дзетак, якiх я так любiла!
А пасля таго, як яе дзеткi нечакана знiклi, каралева лiчыла, што яны ўжо нежывыя.
- Не-не, Васпанi, - адказаў зусiм расчулены небарака-кухар, - вы не памраце! I дзетак сваiх вы ўбачыце! Хадземце да мяне, я iх схаваў у сваёй каморцы. А старую каралеву я яшчэ раз ашукаю i замест вас дам ёй на вячэру маладзенькую касулю.
Ён зараз завёў каралеву ў сваю каморку i пакiнуў там мiлавацца ды плакаць з дзеткамi, а сам пайшоў гатаваць касулю. Людаедка з'ела яе з такiм смакам, быццам гэта была сапраўды маладая каралева. Яна вельмi радавалася свайму лютаму ўчынку, а каралю, калi ён прыйдзе з вайны, збiралася сказаць, што ягоную жонку з дзецьмi з'елi шалёныя ваўкi.
Аднойчы ўвечары, як звычайна, пайшла старая людаедка пагуляць. I пачала бадзяцца сюды-туды па маёнтку ды вынюхваць, цi не пахне дзе чалавечынаю. I раптам з нейкай каморкi пачуўся голас маленькага Дня - той плакаў, бо мацi хацела яго адлупцаваць за свавольства. А потым пачуўся i голас Заранкi, якая прасiла прабачэння за свайго брацiка. Пазнала людаедка галасы каралевы i яе дзетак i вельмi раззлавалася, што яе ашукалi. Страшным голасам, ад якога ўсе ажно здрыганулiся, яна загадала, каб заўтра ж ранiцай на сярэдзiну двара вынеслi вялiзную кадушку, напоўнiлi яе рапухамi, гадзюкамi, вужакамi i iншымi змеямi, а потым укiнулi туды каралеву з дзецьмi i кухара з яго жонкай i служкаю, звязаўшы iм за спiнаю рукi.
I вось падвялi iх ужо да кадушкi, i каты збiралiся ўжо iх кiнуць да змеяў, калi раптам на двор конна ўехаў кароль. Так рана яго зусiм не чакалi. Кароль быў вельмi здзiўлены, калi ўсё ўбачыў, i спытаўся, што азначае ўвесь гэты жах? Але нiхто не адважыўся сказаць яму праўду. I тут людаедка, ашалеўшы ад такой сваёй няўдачы, узяла раптам дый кiнулася сама потырч галавой у кадушку, дзе яе адразу закусалi брыдкiя гадзюкi, якiх яна загадала туды панакiдаць. Караля вельмi засмуцiла гэтае здарэнне, бо ўсё-такi яна была яго мацi. Але жонка i дзецi хутка яго супакоiлi.
Мараль
Перад вяселлем трошкi пачакаць,
Каб мужа добрага, прыгожага спаткаць,
У тым няма нiякае навiны.
Але чакаць сто год i спаць спакойным сном?!
Цяпер такой санлiвае дзяўчыны
Не знойдзем мы нiдзе i днём з агнём.
Яшчэ, здаецца, казка нам даводзiць,
Нiбыта повязi, што вяжа Гiменей,
Калi на час разлучаны, не робяцца слабей
I што чаканне тут нiкому не зашкодзiць.
Але прыгожы пол з такiм iмпэтам
Хутчэй iмкнецца свой вясельны справiць баль,
Што духу не стае аб гэтым
Такую вывесцi мараль.
ЧЫРВОНЫ КАПТУРОК
Жыла сабе ў адной вёсцы дзяўчынка, i была яна такая прыгожая, што ва ўсiм свеце другой такой не знайсцi. Мацi яе страх як любiла, а бабуля - дык наогул ледзь розум ад яе не трацiла. I купiла добрая бабуля сваёй унучцы чырвоны каптурок, якi так упасаваў дзяўчынцы, што пачалi яе з таго часу зваць паўсюль Чырвоным Каптурком. Неяк раз спякла мацi праснакi дый кажа дачушцы:
