В Нестайко - Тарэадоры з Васюкоўкi (на белорусском языке)
Ш-шу-шу... шрх-хр... шшшу...
Увесь час, без перапынку, шапацiць навокал.
I не чуваць у гэтым шапаценнi нi Кныша, нi Бурмiлы, нi майго сябра. А каб убачыць - i марыць няма пра што. Далей свайго носа нiчога не ўбачыш суцэльная сцяна з кукурузных лiсцяў. Ох i густая ж кукуруза, як джунглi!
Паляжаў я яшчэ трошкi, вушы наставiў. Нiчога. Нiчагусенькi. Дзе ж Ява? Мы ж нiбыта разам беглi.
- Ява! - шапчу я нарэшце.
Анi-нi.
- Ява! - шапчу ўжо трохi мацней.
Кiнуўся я ў адзiн бок, у другi.
- Ява! - крычу я голасна. Чорт яго бяры! Кныша i Бурмiлу мы ўжо ўсё роўна праваронiлi - гэта факт. Яны ўжо ого-го як далёка.
- Ява! - крычу я з усiх сiл, - Ява! Агу! Дзе ты?
- Цыць! - чую нарэшце таямнiчы голас Явы. - Цiшэй!
- Ды што "цiшэй"! - крычу я. - Iх ужо даўно няма! А я нiчога не бачу ў гэтым гушчары. Не ведаю, у якi бок iсцi. Паўзi сюды.
Ява трошкi памаўчаў, потым кажа:
- Паўзi ты сюды!
Папоўз я на Яваў голас.
Поўз-поўз - няма Явы.
- Ява, - клiчу нарэшце.
- Агу! - чуецца далёка злева (а было ж у правым баку).
- Ява! - раззлавана крычу я. - Куды ты папоўз, хай цябе! Не туды ты паўзеш!
- Гэта ты, - крычыць ён, - гэта ты не туды паўзеш! Я паўзу правiльна.
- Ды ну цябе! Паўзi сюды.
- Гэта ты сюды паўзi!
Вось так, пераклiкаючыся, мы пачалi зiгзагамi падпаўзаць адзiн да аднаго. Нарэшце я з маху носам у Явавы нагавiцы ўткнуўся.
- Цьфу!
Яшчэ трошкi - i мы б размiнулiся.
Селi, аддыхваемся.
- Раскрычаўся! З табой толькi шпiёнаў i лавiць! - цэдзiць праз зубы Ява. З табой толькi гаршкi ў печы лавiць, а не шпiёнаў!
- Якi смелы! Чаго ж ты драпануў? Скажы дзякуй, што яны яшчэ не падушылi нас, як мышэй...
Ява адразу падскочыў.
- Пайшлi. Пайшлi хутчэй на дарогу. Можа, яшчэ i паспеем. У рэшце рэшт я ведаю, дзе iх трэба шукаць.
I Ява бадзёра рвануўся наперад. Я - за iм. Не звяртаючы ўвагi на боль у нагах, мы iшлi вельмi хутка, нават беглi. Кукурузнае лiсце хлёстала нас па шчоках, лезла ў вочы, абдзiрала рукi.
Iсцi рабiлася ўсё цяжэй.
- Ява, - сказаў я, цяжка дыхаючы, - нешта мы доўга iдзём.
Ява маўчаў.
- Ява, - сказаў я, дыхаючы яшчэ цяжэй, - дзе дарога?
Ява маўчаў.
- Ява, - сказаў я, задыхаючыся, - мы не туды iдзём.
Ява спынiўся:
- Давай адпачнём.
Мы селi на зямлю.
- Ты ведаеш, якiя гэтыя кукурузныя масiвы, на колькi яны кiламетраў цягнуцца? - сказаў Ява. - Калi не туды пойдзеш, можна iсцi два днi - i не дойдзеш. Зусiм заблудзiцца можна.
- Што? Што ты вярзеш? - сказаў я, адчуваючы, як ледзянее маё сэрца. Кукуруза не лес i не плаўнi, у кукурузе нельга заблудзiцца. Уставай, пайшлi.
Мы ўжо не думалi пра Кныша з Бурмiлам, мы думалi толькi пра тое, як выбiцца з гэтага жахлiвага кукурузнага палону.
Праз паўгадзiны мы зноў селi адпачыць.
I раптам у мяне ўзнiкла iдэя.
- Ява, - кажу, - а што, калi залезцi i паглядзець, куды iсцi.
- Залезцi? Гэта табе што - дрэва? Гэта ж кукуруза. Злак. Не чуў я, каб людзi на злакi лазiлi.
- Ну дык i што, - кажу я. - Глянь, якое тоўстае! Як бамбук! Можа, утрымае.
- Ну, дык лезь.
- Не, ты лезь. Ты лягчэйшы - у цябе штаны карацейшыя i гузiкаў менш. А я падсаджу.
Ява махнуў рукой:
- Ну, давай паспрабуем.
Мы выбралi самую высокую i тоўстую кукурузiну, я павярнуўся да яе спiною, сашчапiў пальцы, каб вытрымаць Яву, калi ён стане на iх нагой, i сказаў:
- Ты больш на мяне абапiрайся, а за кукурузiну толькi трымайся.
- Добра, добра, - сказаў Ява i, крэкчучы, пачаў лезцi на мяне. Вось ужо каленам на плячо стаў, абапёрся рукамi аб галаву. - Ой! - чаравiкам за нос зачапiўся. Але я маўчу, трываю. Чаравiк давiць мне на плячо, ключыцу ламае. Я пачынаю хiстацца, каленi трымцяць, падгiнаюцца, падгiнаюцца...
- Ява! - крычу. - Хутчэй глядзi, я падаю.
I... вось затрашчала i зашумела, - нiбыта бомба ў кукурузу ўпала.
Я ляжу, уткнуўшыся носам у зямлю. У роце - пясок, у вушах - пясок, вочы зацярушаныя. Адплёўваюся, працiраю вочы i гукаю:
- Ява, дзе ты? Ты жывы?
- Жы... апчхi!.. вы! - i з груды патрушчанай кукурузы высоўваецца Явава галава.
- Ну, што, - пытаюся, - бачыў?
- Дулю з макам я бачыў. Вярхi самыя пад носам.
Ява ўздыхае.
Я паглядзеў у неба.
"Дзiўна, - падумаў я. - Касманаўты лятаюць у бязмежным небе, сярод зорак, на такой адлегласцi ад зямлi - i нiчога. А мы ў кукурузе заблудзiлiся. Ды яшчэ ў такi адказны момант! Кiно!"
- Ява, - падскочыў я. - Гэта ж дурнiца нейкая. Гэтага не можа быць, бо гэта немагчыма. Яшчэ нiхто ў свеце не заблудзiўся ў кукурузе. Мы проста пайшлi не ў той бок. Я добра памятаю, што сонца, калi мы выйшлi, свяцiла нам у спiну. Хадзем назад.
Спачатку Ява недаверлiва пазiраў на мяне. Але я гаварыў, мабыць, так пераконлiва, што ён падняўся.
- Хто яго ведае, можа, i праўда. Хадзем.
I мы паплялiся назад.
Ох, як цяжка было iсцi. Мы ўжо не чулi ног. Мы проста механiчна перастаўлялi iх, як хадулi. I навошта мы поўзалi на каленях? А тут я яшчэ спатыкнуўся i падвярнуў нагу, ажно ўскрыкнуў, так забалела.
Сеў я на зямлю i скрывiўся, як серада на пятнiцу. Калi б не Ява, заплакаў бы.
- Што? Што? - схiлiўся нада мною Ява.
- Кiнь мяне! Iдзi, прабiвайся сам, - сказаў я хрыплым, безнадзейным голасам.
- Цьфу, дурны! - Ява абняў мяне за плечы. - Зараз пройдзе.
Ён дапамог мне падняцца. Я абапёрся на яго, i мы пацiху пайшлi.
Праз некалькi крокаў боль ацiх, i я зашкандыбаў досыць бадзёра. А хутка i зусiм забыў пра нагу.
Цяжка сказаць, колькi мы iшлi: паўгадзiны, гадзiну цi дзве - i колькi мы прайшлi: кiламетр, два цi дзесяць. Але нарэшце я не вытрымаў:
- Ява, - кажу, - я болей не магу. Я зараз павалюся. Давай адпачнём.
Мы леглi на зямлю.
Доўга ляжалi.
Было цiха. Толькi кукурузнае лiсце шаргацела над намi. Нават конiкаў-скакункоў не чутна было.
- А што, калi мы зусiм адсюль не выберамся? - цiха сказаў я. - I нiхто не ведае, куды мы пайшлi. I нас не знойдуць. I мы загiнем. I праз два тыднi камбайн разам з кукурузай збярэ нашы костачкi.
- Добра б паабедаць. Усё ж такi даўжэй бы пратрымалiся. А так да ранiцы i памерцi можна, - сказаў Ява.
Пры згадцы пра абед мне так захацелася есцi, што я ледзь не заплакаў.
- У нас сёння на абед боршч i варэнiкi з мясам, - сумна паведамiў Ява.
- А ў нас суп з галушкамi i смажаная курацiнка, - сказаў я, ледзь стрымлiваючы слёзы.
Не, далей я ўжо цярпець не мог.
- Ява, - кажу, - давай клiкаць людзей. Давай людзей клiкаць, Ява.
Але Ява быў больш стойкiм.
- Ты што, - кажа, - каб смяялiся? Здаровыя бугаi i сярод белага дня ў калгаснай кукурузе "ратуйце" крычаць.
- Няхай, - кажу я. - Было б толькi над кiм смяяцца.
- Не, - кажа Ява, - калi ўжо на тое пайшло, давай лепш спяваць.
- Няхай, - кажу, - хоць i спяваць.
I мы зацягнулi першае што прыйшло ў галаву. А першай чамусьцi прыгадалася песня касманаўтаў.
На пыльных тропинках далеких планет...
жаласна-жаласна выводзiў Ява.
...Останутся наши следы,
яшчэ больш жаласна падцягваў я.
Доўга мы спявалi. Амаль усе песнi, якiя ведалi, праспявалi. Чамусьцi асаблiва добра спявалiся тыя, што пачыналiся з "ой": "Ой, у полi магiла", "Ой, я няшчасны", "Ой, не свяцi, месячыку", "Ой, не шумi, лужок", "Ой, чаму ты, дубе", "Ой, адна я, адна", "Ой, у полi жыта". Гэтае "ой" мы выкрыквалi так, як быццам нас у бок нехта штурхаў.
Добра пайшла ў нас таксама песня "Раскинулось море широко". Асаблiва куплет "Напрасно старушка ждет сына домой". Тройчы мы спявалi гэтую песню, i тройчы, калi даходзiлi да гэтага "напрасно", у мяне пачынала шчымець у горле.
Нарэшце мы зусiм захрыплi i спынiлiся, змоўклi.
Мы ляжалi, знясiленыя ад голаду, песень i безнадзейных думак.
- Недарма я адчуваў, што сягоння нешта будзе! - уздыхнуў Ява.
Я выпадкова засунуў руку ў кiшэню i раптам намацаў там нешта цвёрдае. Выцягнуў i ледзь не падскочыў. Дык гэта ж цукерка, якую я яшчэ ўчора забыў з'есцi! Ды яшчэ й мятная. I пiць меней будзе хацецца.
- Ява, - хрыплю, - бач!
Ява глянуў i ўздыхнуў.
- Адна?
- Адна.
Цукерка зляжалася ў кiшэнi, размякла, абгортка прылiпла так, што i зубамi не аддзярэш. Раней я яе, мабыць, проста выкiнуў бы. Але цяпер гэта была такая каштоўнасць, што ой-ой-ой!
Я асцярожна перакусiў цукерку, але няўдала - адна палавiнка атрымалася большай, другая - меншай. А яшчэ кусаць - толькi раскрышыць. Я ўздыхнуў i працягнуў Яве большую.
- Чаго гэта? Давай мне тую.
- Не, - кажу, - бяры. Ты вельмi есцi хочаш.
- Чаму?
- Таму, што я, - кажу, - добра снедаў. Яешню еў, i каўбасу, i малако пiў.
- А я? Я бульбы цэлую талерку з'еў. Значыць, ты галаднейшы за мяне. Бяры.
- Не. Я яшчэ пiрог з яблыкамi во такi i варэння сподачак. Бяры ты.
- А я два пiрагi, i цэлы глечык малака, i шклянку смятаны, i яшчэ сыр, i...
- А я яшчэ блiнцы i...
Нашы сняданкi рабiлiся ўсё большымi i большымi. Калi б iх скласцi разам, дык атрымаўся б, мабыць, дзённы рацыён слана. Закончылася тым, што Ява ад большай палавiны вельмi спрытна адкусiў маленькi кавалачак, i такiм чынам "порцыi" зраўнялiся.
Мы старалiся смактаць цукерку як мага даўжэй, але праз некалькi хвiлiн ад яе ў роце ўжо i паху не засталося. Есцi захацелася яшчэ мацней. I есцi, i пiць. Асаблiва пiць. Мы нават забылi пра голад. Вады, мы хацелi толькi вады. Вось цяпер мы адчулi сябе па-сапраўднаму няшчаснымi. Мы ледзь варушылi перасмяглымi вуснамi. Сонца пачало садзiцца, наблiжаўся вечар. Мы з жахам падумалi пра сваё будучае.
