Рекс Стаут - Крылаты рэвальвер (на белорусском языке)
- На лiфце?
- Не, па лесвiцы, што ў самой кватэры. Зайшлi ў студыю. Мiён ляжаў на падлозе. Мы падышлi блiжэй. У верхняй частцы галавы была вялiкая дзiрка навылёт. Ён быў мёртвы. Я вывеў мiсiс Мiён са студыi, падтрымаў яе, але на лесвiцы - занадта вузкай, каб па ёй маглi iсцi побач два чалавекi, - яна ўпала i пакацiлася ўнiз, адолеўшы такiм чынам палову прыступак. Я аднёс Пегi ў яе пакой, паклаў на ложак i пайшоў у залу, каб адтуль патэлефанаваць, але па дарозе падумаў, што спярша трэба зрабiць яшчэ адну рэч.
Я выйшаў з кватэры, з'ехаў на лiфце на першы паверх, паклiкаў швейцара i лiфцёраў i спытаўся ў iх, хто падымаўся ў кватэру Мiёна, на дванаццаты або на трынаццаты паверх, папалуднi. Яны назвалi прозвiшчы, i я iх запiсаў. Потым вярнуўся ў кватэру i патэлефанаваў у палiцыю.
Пасля гэтага я раптам уцямiў, што недасведчаны чалавек не павiнен рабiць заключэнне - жывы чалавек цi не, таму я патэлефанаваў доктару Лойду, якi таксама жыве ў гэтым будынку. Той адразу ж прыйшоў, i я завёў яго ў студыю. Не паспеў ён прабыць там тры-чатыры хвiлiны, як з'явiўся першы палiцэйскi, i канечне...
- Прабачце, - раздражнёна перабiў яго Вулф. - Калi ўсё адразу, дык часам гэта бывае зашмат. Вы нават не закранулi той праблемы, з якой сутыкнулiся.
- Я дайду i да яе...
- Але вы зробiце гэта, я спадзяюся, хутчэй, калi хочаце, каб я вам дапамог. Я ўжо ўсё ўспомнiў. Доктар i палiцыя аб'явiлi яго мёртвым. Дула рэвальвера было засунута ў рот, i куля выбiла кавалак чэрапа. Рэвальвер, што ляжаў побач на падлозе, належаў забiтаму i захоўваўся там жа ў студыi. Нiякiх слядоў барацьбы цi нейкiх iншых пашкоджанняў на целе не было заўважана. Страта голасу была выдатным матывам для самазабойства. Таму пасля традыцыйнага расследавання, аддаўшы належную ўвагу той акалiчнасцi, што дула зараджанага рэвальвера цяжка засунуць у рот чалавеку, не выклiкаўшы з яго боку пратэсту, здарэнне квалiфiкавалi як самагубства. Я не памыляюся?
Мiсiс Мiён i Ўэплер кiўком галавы пацвердзiлi тое, што сказаў Вулф.
- Што, палiцыя аднавiла расследаванне? Цi пайшлi якiя плёткi?
Пегi i Ўэплер адмоўна пакруцiлi галовамi.
- Тады працягвайце. У чым праблема?
- Праблема ў нас самiх, - сказала Пегi.
- Як гэта? Што з вамi не так?
- Усё не так, - зноў загаварыла мiсiс Мiён, суправаджаючы свой расказ жэстамi. - Дакладней, я мела на ўвазе не ўсё, а якраз адну рэч. Пасля смерцi мужа i заканчэння традыцыйнага расследавання я на нейкi час з'ехала. Калi вярнулася - на працягу двух месяцаў, што прайшлi з таго часу, мы з Фрэдам некаторы час былi разам, - усё было неяк не так. Пазаўчора, у пятнiцу, я паехала на выхадныя да знаёмых у Канекцiкут, i Фрэд быў там. Я не ведала, што Фрэд збiраецца туды ехаць, а ён не ведаў, што туды прыеду я. Мы абмяркоўвалi ўсё з iм учора,i ўдзень i ўвечары, i сёння ранiцай i вырашылi пайсцi да вас i прасiць дапамогi - ва ўсякiм разе я так вырашыла, а Фрэд не адпусцiў мяне адну.
Пегi нахiлiлася ўперад i працягвала гаварыць з гранiчнай шчырасцю:
- Вы абавязкова павiнны дапамагчы нам, мiстэр Вулф. Я так моцна кахаю яго - так моцна! - i ён кажа, што кахае мяне, i я ведаю, што гэта так! Учора ўдзень мы вырашылi, што пажэнiмся ў кастрычнiку, а ўвечары завязалася размова - i справа не ў словах, якiя вымаўляем, а ў выразе вачэй, калi сустракаемся позiркамi. Мы проста не можам пажанiцца, пакуль у нашых вачах застаецца пытанне, i мы будзем старацца хаваць яго... - Яе крыху скаланула. - Гадамi цi да канца жыцця? Мы не здолеем! Мы ведаем, што не здолеем - гэта будзе жахлiва! А ўся справа ў пытаннi: хто забiў Альберта? Зрабiў гэта ён? Цi я? Я сапраўды не веру, што гэта зрабiў Фрэд, а ён не верыць, што гэта зрабiла я - спадзяюся, што ён не верыць, - але ў нашых вачах застаецца пытанне, i мы ведаем, што яно не знiкае.
Яна працягнула ў бок Вулфа абедзве рукi.
- Мы хочам, каб вы дапамаглi знайсцi на яго адказ!
- Глупства, - хмыкнуў Вулф. - Вас трэба адшлёпаць па адным месцы цi адвесцi да псiхiятра. У палiцэйскiх могуць быць свае недахопы, але яны ўсё ж не такiя зломкi. Калi ўсё iх задаволiла...
- Але ў гэтым якраз уся справа! Яны б не былi задаволены, калi б мы расказалi ўсю праўду.
- Вось як, - узняў бровы Вулф. - Вы iм зманiлi?
- Так. Цi калi i не зманiлi, дык i не сказалi iм праўды. Мы iм не сказалi, што, калi першы раз зайшлi ў пакой разам i ўбачылi Альберта, рэвальвер там не ляжаў. Яго наогул не было вiдаць.
- Сапраўды? Вы ўпэўнены ў гэтым?
- Цалкам. Я нiколi i нiчога так ясна не ўспрымала, як тую сцэну, кожную яе дэталь. Рэвальвера там не было.
- Вы згодны з гэтым, сэр? - спытаў Вулф, зiрнуўшы ў бок Уэплера.
- Так. Яна кажа праўду.
- Ну, што ж, - уздыхнуў, здаючыся, Вулф. - Бачу, вы сапраўды трапiлi ў непрыемнае становiшча. Лупцоўкай тут не абыдзешся.
Я крутануўся ў крэсле, адчуўшы халадок у нiжняй частцы пазваночнiка. У старадаўняй будынiне з чырвонай цэглы - доме Нiра Вулфа - было цiкава жыць i працаваць Фрыцу Брэнеру, кухару i эканому, Тэадору Хорстману, якi апекаваўся дзесяццю тысячамi архiдэй у аранжарэях на даху, i мне, Арчы Гудвiну, для каго асноўным полем дзеяння быў вялiкi кабiнет на першым паверсе.
Зразумела, я лiчыў сваю работу самай цiкавай, бо ў даверанага памочнiка славутага прыватнага дэтэктыва заўсёды ёсць магчымасць наслухацца пра самыя розныя падзеi - ад крадзяжу пацерак да аферы, звязанай з шантажом. Шчыра кажучы, не ад усiх клiентаў я пачынаў сумаваць. Але толькi ад адных спраў мяне працiнаў халадок: ад спраў, звязаных з забойствам. I калi гэтая пара закаханых галубкоў казала праўду, гэта i быў якраз той самы выпадак.
Да таго як яны пайшлi, я больш чым за дзве гадзiны паспеў спiсаць два блакноты.
Калi б яны ўсё абдумалi, перш чым патэлефанаваць, каб дамовiцца аб сустрэчы з Вулфам, яны б гэтага не зрабiлi. Усё, што яны хацелi, аказалася, паводле слоў Вулфа, немагчымым. Па-першае, яны хацелi, каб ён расследаваў справу аб забойстве чатырохмесячнай даўнасцi, не прызнаючы, аднак, што яно сапраўды адбылося; па-другое, яны хацелi, каб было даказана, што нiхто з iх не забiваў Альберта Мiёна, а гэта было магчыма, толькi выявiўшы, хто ўсё-такi гэта зрабiў, i па-трэцяе, у выпадку, калi Вулф прыйдзе да высновы, што забойца - адзiн з iх, - пакласцi справу на палiцу i забыць пра яе.
Не, гэта не была iх прапанова, бо, калi верыць таму, што яны расказалi, абое былi зусiм невiнаватыя, але напрошвалася менавiта такая выснова.
Вулф падышоў да ўсяго гэтага вельмi проста i ўдала.
- Калi я бяруся за гэтую справу, - сказаў ён iм, - i знаходжу доказы, дастатковыя для абвiнавачвання ў забойстве, незалежна ад таго, хто забойца, то я карыстаюся iмi толькi згодна са сваiмi меркаваннямi. Я не Астрэя* i не садыст, але трымаю дзверы адчыненымi. Але калi вы хочаце адмовiцца ад гэтага зараз, вось ваш чэк, забiрайце яго, i блакноты мiстэра Гудвiна будуць знiшчаны. Мы можам забыць пра тое, што вы былi тут, i зробiм менавiта так.
* Мянушка дачкi Зеўса i Фемiды, багiнi справядлiвасцi Дыке, якая правiла светам у час залатога веку.
Гэта быў момант, калi яны, i перш за ўсё Фрэд Уэплер, ледзь было не ўсталi i не пайшлi, але ўсё ж такi засталiся. Яны зiрнулi адно на аднаго, i па iх вачах было ўсё зразумела. Я паспеў ужо амаль упэўнiцца ў сваёй сiмпатыi да iх, яны пачыналi нават зачароўваць сваёй рашучасцю вырвацца з пасткi. Калi яны пазiралi адно на аднаго, здавалася, iх вочы гаварылi: "Усё будзе цудоўна!" Потым тыя самыя вочы сказалi: "Яно так, але... Мы не хочам, каб цудоўна было дзень або тыдзень, цудоўна павiнна быць заўсёды - i мы ведаем..."
Для гэтага трэба было мець нямала фiзiчнае сiлы, не гаворачы пра здаровы розум, i некалькi разоў я лавiў сябе на тым, што пачынаю расчульвацца. Акрамя таго, вядома, трэба дадаць, што на стале Вулфа ляжаў чэк на пяць тысяч.
Блакноты былi поўныя запiсаў пра самыя розныя рэчы. Яны складалiся з тысячы падрабязнасцей, якiя мелi i не мелi адносiн да справы, такiх, як пачуццё ўзаемнай антыпатыi, што iснавала памiж Пегi Мiён i Рупертам Гроўвам, iмпрэсарыо яе мужа, цi выпадак, калi Джыфард Джэймс публiчна зняважыў Альберта Мiёна, ударыўшы па шыi, цi адносiны розных асоб да патрабавання Мiёнам кампенсацыi за прычыненую шкоду. Усе гэтыя дэталi нельга было выкарыстаць для справы, i Вулфу патрэбна была невялiкая частка iх, таму я збiраўся перабраць iх i выбраць неабходныя.
Зразумела, аб'ектам No.1 быў рэвальвер. Ён быў зусiм новы, набыты Мiёнам на другi дзень пасля таго, як Джыфард Джэймс ударыў яго, пашкодзiўшы гартань, i не для таго, як ён заявiў, каб адпомсцiць, а каб баранiцца ў будучым. Ён клаў рэвальвер у кiшэню кожны раз, калi выходзiў з дому, а калi прыходзiў вяртаў на падстаўку бюста Каруза, якi стаяў у студыi. Як вядома, з яго стралялi толькi адзiн раз - калi быў забiты Мiён.
Калi прыйшоў доктар Лойд i Ўэплер правёў яго ў студыю, рэвальвер ляжаў на падлозе непадалёк ад калена Мiёна. Доктар хацеў узяць яго, але спынiўся, так i не дакрануўшыся да яго рукой, таму рэвальвер заставаўся на месцы, калi туды зайшлi прадстаўнiкi праваахоўных органаў. Пегi запэўнiла, што, калi яны з Фрэдам зайшлi ў студыю, рэвальвера там не было, i той пагадзiўся з гэтым сцвярджэннем.
Палiцэйскiя не зрабiлi нiякiх заяў наконт адбiткаў пальцаў, што само па сабе не дзiўна, бо на зброi рэдка ўдаецца знайсцi больш-менш годныя для расследавання сляды пальцаў. На працягу дзвюх з паловай гадзiн Вулф раз-пораз вяртаўся да рэвальвера i кожны раз прыходзiў да простай думкi, што ён не меў крылаў.
