Жорж Сименон - Чалавек на лаўцы (на белорусском языке)
- А бацькi яе не даюць?
- I не дадуць.
- Чаму?
- Дык у яго ж яшчэ нiчога няма: нi працы нармальнай, нi адукацыi. Бацькi ж толькi пра гэта i думаюць. Як мая мацi.
- I куды ж вы збiраецеся ехаць?
- У Паўднёвую Амерыку. Я ўжо падала заяву на вiзу.
- У вас ёсць грошы?
- Трохi. Мацi пакiдае мне частку майго заробку.
- Калi вы першы раз папрасiлi грошай у бацькi?
На нейкi момант яна пiльна ўгледзелася ў Мэгрэ, потым уздыхнула.
- Дык вы i гэта ведаеце?
Але адразу ж перастала вагацца.
- Я так i думала, што ведаеце. Таму i кажу праўду. Я не думаю, што вы сподлiчаеце i перакажаце ўсё мацi. Хiба толькi калi вы такi ж, як i яна.
- Я нiчога не збiраюся расказваць вашай мацi.
- Зрэшты, гэта нiчога б i не змянiла.
- Вы хочаце сказаць, што з'едзеце нягледзячы нi на што?
- I вельмi хутка.
- Дык як вы ўведалi бацькаў парыжскi адрас?
Цяпер яна ўжо вiдавочна завагалася, але ўсё-такi сказала праўду:
- Альбэр знайшоў ягоны пакой.
- Высачыў?
- Высачыў. Мы ўсё гадалi, як гэта бацька так добра зарабляе. I вырашылi дазнацца. Альбэр меркаваў, што бацька займаецца нелегальнымi фiнансавымi аперацыямi.
- А чаму гэта так вас цiкавiла?
- Ён павiнен быў шмат зарабляць.
- Вы разлiчвалi, што ён дасць вам грошай?
- Толькi на аплату парахода ў Амерыку.
- А вы разумееце, як гэта называецца?.. Вымаганне.
- Я лiчу, што гэта натуральна, калi бацька...
- Карацей, дружок ваш, Альбэр, пачаў сачыць за бацькам...
- Толькi тры днi.
- I што ён выявiў?
- А вы што-небудзь таксама выявiлi?
- Я ў вас пытаюся.
- Па-першае, ён выявiў, што бацька здымае пакой у доме на вулiцы Ангулем, па-другое, што бацька не займаўся нiякiм страхаваннем, а бавiў час пераважна на лаўках у скверах Вялiкiх бульвараў. Па-трэцяе...
- Што - па-трэцяе?..
- Што бацька мае каханку.
- I як вы да гэтага паставiлiся, да трэцяга?
- Я думала, што яна прыгожая i маладая. А яна была зусiм не лепшая за мацi, нават падобная на яе.
- Вы яе бачылi?
- Альбэр паказаў мне, дзе яны зазвычай сустракалiся.
- На вулiцы Сэнт-Антуан?
- Ага. У кавярне. Я прайшла мiма нiбыта выпадкова i толькi зiрнула. Я не мела часу разгледзець яе, але пэўнае ўяўленне склала. З ёю, мабыць, не весялей, чым з мацi.
- А потым вы пайшлi на вулiцу Ангулем?
- Потым туды.
- I бацька даў вам грошы?
- Даў.
- Вы пагражалi яму, што выдадзiце мацi?
- Не. Я проста сказала, што згубiла канверт з укладамi клiентаў i што, калi я iх не знайду, мяне выганяць з працы i нават аддадуць пад суд.
- Як ён павёў сябе з вамi?
- Ён саромеўся. Я заўважыла на столiку фатаграфiю, узяла яе i спытала, хто гэта. Ён адказаў, што гэта сяброўка дзяцiнства, якую ён выпадкова сустрэў.
- Вам не здаецца, што вы... - абурана пачаў Мэгрэ.
- Не. Не здаецца. Я змагаюся, - перапынiла яна.
- З кiм?
- З усiм светам. Я не хачу скончыць, як мацi, у затхлым жабрацкiм доме.
- Альбэр таксама заходзiў да вашага бацькi?
- Я пра гэта нiчога не ведаю.
- Вы, мiлая мая, манiце.
Яна ўгледзелася ў камiсара, потым апусцiла галаву ў знак згоды.
- Чаму вы, калi гаворка заходзiць пра Альбэра, хлусiце?
- Таму, што з тае пары, як забiлi бацьку, я адчуваю, што Альбэру будуць чынiць непрыемнасцi.
- А вы ведаеце, што ён паспеў знiкнуць?
- Ён мне званiў.
- Калi?
- Перад тым, як знiк. Два днi назад.
- Ён сказаў вам, куды ён дзенецца?
- Не. Ён быў вельмi ўсхваляваны. Ён перакананы, што яго абвiнавацяць у забойстве.
- Чаму?
- Таму што ён заходзiў на вулiцу Ангулем.
- Калi вы зразумелi, што мы напалi на ягоны след?
- Калi ваш iнспектар сустрэўся з гэтай пляткаркаю, Блянш. Яна мяне ненавiдзiць. Потым выхвалялася ў аддзеле, што нагаварыла дастаткова, каб збiць з мяне, як яна сказала, пыху. Я хацела падбадзёрыць Альбэра. Сказала яму, што не трэба хавацца: гэтым адно навядзеш на сябе падазрэнне.
- Але ён не паслухаўся?
- Не. Ён быў такi напалоханы, што нават слова па тэлефоне сказаць не мог.
- А якiя ў вас ёсць доказы, што ён сапраўды не забiў вашага бацьку?
- А навошта яму было яго забiваць?
Гэтым разам яна i праўда была зусiм спакойная.
- Мы ж з Альбэрам пры жаданнi маглi атрымаць ад яго любыя грошы.
- А калi б бацька адмовiўся?
- Ён не змог бы. Альбэру трэба было адно: сказаць, што ён раскажа ўсё маёй мацi. Я ведаю, кiм вы мяне лiчыце. Але калi б вы пражылi лепшыя гады ў Жувiзi, ды яшчэ ў такiм доме, як наш...
- Вы бачылi бацьку ў дзень смерцi?
- Не.
- Альбэр таксама не?
- Я амаль упэўнена. Мы ў той дзень, як звычайна, разам абедалi i пра бацьку нават не загаварылi.
- Вы ведалi, куды звычайна бацька хаваў свае грошы? Наколькi я зразумеў, вашая мацi мела звычку правяраць увечары ягоны кашалёк.
- Яна заўсёды гэта рабiла.
- Чаму?
- Таму што аднойчы, гадоў дзесяць назад, мацi знайшла на ягонай насоўцы сляды губной памады. Я добра запомнiла гэты выпадак. Бацькi тады яшчэ не надта зважалi на мяне. А яна вусны не фарбуе. Бацька кляўся, што адной жанчыне ў яго на працы стала блага i ён змачыў насоўку шкiпiнарам i правёў ёй па вуснах, таму i сляды.
- Напэўна, ён казаў праўду.
- Але мацi не паверыла.
- Выходзiць, ваш бацька не мог вярнуцца дамоў маючы ў кiшэнi грошай больш, чым магло быць, калi ён працаваў у Капланаў?
- Грошы ён хаваў у сваiм пакоi на вулiцы Ангулем.
- На версе шафы?
- А вы адкуль гэта ведаеце?
- А вы?
- Аднаго разу, калi я прыйшла да яго папрасiць грошай, ён залез на крэсла i дастаў з шафы жоўты канверт. У iм былi тысячафранкавыя бiлеты.
- I шмат?
- Вялiкi пачак.
- Альбэр пра гэта ведаў?
- Ведаў. Але я ўпэўнена, што не ён забiў бацьку. Ды ён бы нажом i ўдарыць не мог.
- Адкуль такая ўпэўненасць?
- Неяк ён парэзаў сабе сцiзорыкам палец, дык ледзь не самлеў, як кроў убачыў.
- Вы, прабачце, жывяце з iм?
Яна пацiснула плячыма.
- Няўжо вы думаеце, што ў наш час...
- Дзе вы сустракаецеся?
- А дзе прыйдзецца. У Парыжы хапае месцаў для гэтага. Вы, можа, скажаце, што палiцыя пра гэта нiчога не ведае?
- Ну што ж. Падсумуем гутарку. Па-першае, зусiм вiдавочна, што вы шантажыравалi бацьку. Згодны?
Яна змаўчала.
- Па-другое, колькi за iм нi сачылi, так i не ўведалi, як жа ён зарабляе грошы.
- А мы i не надта старалiся ўведаць.
- Разумею. Вас цiкавiў вынiк.
Монiка неяк спачувальна ўсмiхнулася. Яна, канечне, лiчыла Мэгрэ прасцяком.
- Цяпер вы ведаеце ўсё, - сказала яна, збiраючыся ўстаць. - Заўважце, я не разыгрывала з сябе святую. А што вы думаеце пра мяне, дык мне гэта ўсё роўна.
Але нешта ўсё-такi ўтрымлiвала яе.
- Вы нiчога не раскажаце мацi?
- Вам жа ўсё роўна, вы ж вырашылi з'ехаць.
- Па-першае, я ж не заўтра паеду, па-другое, я б не хацела сцэн.
- Разумею.
- Альбэр - непаўналетнi, i бацькi могуць...
- Я хацеў бы пагаварыць з iм.
- Калi б гэта залежала ад мяне, то ён прыйшоў бы сюды сёння ж. Але ён дурань. Сядзiць цяпер у якой-небудзь бярлозе i калоцiцца.
- Нешта вы не дужа захоплена пра яго гаворыце.
- А я нiчым асаблiва не захапляюся. Вы папярэдзiлi маё начальства, што выклiкалi мяне?
- Я патэлефанаваў да вас i сказаў, што трэба выканаць розныя фармальнасцi.
- Калi яны мяне чакаюць?
- Я часу не ўдакладняў.
- Мне можна iсцi?
- Я вас не затрымлiваю.
- Але загадаеце якому-небудзь iнспектару, каб ён пайшоў следам за мною?
Мэгрэ ледзь не засмяяўся, аднак сказаў сур'ёзна:
- Магчыма.
- Марная праца.
- Дзякую за папярэджанне.
Але, калi яна выйшла, Мэгрэ сапраўды аддаў Жанв'е на ўсякi выпадак загад прасачыць за ёю.
Неўзабаве Мэгрэ ўспомнiў, што забыўся задаць Монiцы адно важнае пытанне: хто, ён цi яна, захоўваў у сябе грошы на параход у Амерыку? Калi Альбэр, дык у яго цяпер ёсць грошы i, адпаведна, больш магчымасцей знiкнуць. Калi грошы ў Монiкi, тады яму, можа, i паесцi няма на што.
Мэгрэ пачакаў яшчэ нейкi час, потым патэлефанаваў Монiцы на працу:
- Я хацеў бы пагаварыць з паннай Монiкай Турэ.
- Хвiлiнку. Яна толькi што вярнулася.
- Алё! - адгукнулася Монiка.
- Не радуйцеся. Гэта не Альбэр. Камiсар Мэгрэ. Я забыўся задаць вам адно пытанне. Грошы ў вас цi ў яго?
Яна зразумела адразу.
- У мяне.
- Дзе?
- Тут. Адна шуфляда ў маiм стале замыкаецца на ключ.
- У Альбэра ёсць з сабою грошы?
- Наўрад цi багата.
- Дзякую.
Не паспеў камiсар пакласцi слухаўку, як яму патэлефанаваў Лапуэнт.
- Ты з вулiцы Ангулем? - здзiвiўся Мэгрэ.
- Не з дому, а з бiстро на рагу.
- Ну што там?
- Уяўляеце, шэф, у пакоi Турэ дужа дбайна прыбралi: падлогу i ўсю мэблю так нацёрлi, што ажно зiхацяць, пыл усюды выцерты.
- А верх шафы?
- Таксама. Я так i чытаў у гаспадынiных вачах: "Што, з'елi?" Яна сказала, што ўчора прыходзiла прыбiральшчыца, а вы не аддалi нiякiх загадаў, так што яна вырашыла падрыхтаваць пакой да засялення новага жыльца.
Гэта быў добры шчаўчок па носе. Трэба было раней пра гэта падумаць.
- А дзе Моэрс?
- Ён яшчэ там. Шукае сляды, але нiчога не можа знайсцi. Прыбiральшчыца добра папрацавала. Мне вяртацца ў аддзяленне?
